آشنایی با مدیریت غیرشیمیایی علف‌های هرز (مدیریت زراعی) (قسمت پنجم)

 خاکورزی

روش بستر بذر کاذب مبتنی بر اصل جوانه‌زنی موجی بذور علف‌هرز، پیش از کاشت گیاه زراعی است. عملیات خاکورزی روزها، هغته‌ها یا ماه‌ها پیش از کاشت یا نشاکاری گیاه زراعی صورت می‌گیرد تا بدین ترتیب فرصت رویش موج اصلی گیاهچه‌های علف هرز فراهم گردد. به فاصله کوتاهی پیش از کاشت گیاه زراعی، گیاهچه‌های علف هرز با استفاده از آتش یا خاکورزی سطحی از بین برده می‌شوند. البته باید توجه داشت که عمق این خاکورزی بیش از 1 تا 2 سانتی‌متر نباشد، در غیر این صورت بذور علف هرز دیگری رویش خواهد یافت. بستر بذر کاذب موجب تخلیه بانک بذر موجود در لایه سطحی خاک می‌شود و بدین ترتیب میزان رویش علف هرز را در کشت استقرار یافته کاهش می‌دهد. آماده‌سازی زودهنگام بستر بذر و به تاخیر اندازی کاشت گیاه زراعی برای چند روز تاثیر مشابهی دارد. این روش به علف‌های هرز فرصت کافی برای رویش پیش از سبز شدن گیاه زراعی را داده و امکان کنترل آنها با آتش یا هرس دندانه‌ای را فراهم می‌آورد. برآوردن نیازهای جوانه‌زنی گونه‌های مختلف علف هرز برای بهبود کارایی روش تهیه بستر بذر کاذب و سایر شیوه‌های به تاخیراندازی کاشت، مهم است. شرایط خشک خاک موجب جوانه‌زنی نامنظم و تاخیر در رویش علف‌های هرز می‌شود. با قرار دادن خاکپوش پلاستیکی سیاه (شکل 1) بر روی زمین شخم زده، به مدت چهار تا شش هفته و در یک دوره کوتاه قبل از کاشت باعث افزایش جوانه‌زنی بذور علف‌های هرز می‌شود. پوشش پلاستیکی از طریق نگهداری رطوبت خاک و افزایش دمای خاک سبب تحریک جوانه‌زنی بذور می‌شود. چنین خاکپوشی مانع از رسیدن نور به سطح خاک شده و بدین ترتیب گیاهچه‌های علف هرز مدت کوتاهی در تاریکی از بین می‌روند.

هنگامی که خاکپوش پیش از کاشت گیاه زراعی از سطح خاک برداشته می‌شود، بستر بذر عاری از علف‌هرز خواهد بود و برای مدت نسبتا طولانی این وضعیت تداوم می‌یابد.

شکل 1ـ خاکپوش پلاستیکی سیاه

بررسی‌ها نشان داده است که جلوگیری از رسیدن نور به سطح خاک، به هنگام تهیه بستر کاشت نیز روش عملی برای کاهش برخی از علف‌های هرز است. جوانه‌زنی بذور مدفون شده بسیاری از گونه‌های علف‌های هرز نیازمند قرارگیری آنها به مدت کوتاهی در معرض نور به هنگام عملیات خاکورزی است. پوشاندن ابزار خاکورزی با پوششی مانع از سیدن نور به خاک در حین عملیات خاکورزی شود ممکن است برای حصول چنین تاثیری کافی نباشد. بر اساس تحقیقات انجام شده خاکورزی در تاریکی تا 70% سبب کاهش رویش علف‌های هرز می‌شود. البته، این راهکار در بسیاری از موارد، کارآمد نمی‌باشد، زیرا بذور همه گونه‌های علف‌های هرز نسبت به نور حساس نیستند و حتی نیازمندی بذور گونه‌های حساس به نور نیز با گشت زمان مرتفع می‌شود. گونه‌های بذر ریز نظیر بابونه (شکل 2) نیز که از لایه سطحی خاک رویش می‌یابند، در هر شرایطی نور کافی برای جوانه‌زنی را دریافت می‌کنند.

شکل 2ـ گونه‌های علف هرز بذرریز نظیر بابونه