مقاله آشنایی با خاکورزی حفاظتی

خاکورزی حفاظتی به هر گونه عملیات خاکورزی و کاشت گفته می‌شود که پس از کاشت، حداقل 30 درصد از سطح خاک به وسیله بقایای گیاهی پوشیده شده باشد. از طرف دیگر تعدادی از محققین معتقدند که در خاکورزی حفاظتی نیاز است تا حداقل به هم خوردگی خاک با در نظر گرفتن تولید پایدار و همچنین ماکزیموم کردن پوشش بقیایای گیاهی در سطح خاک به وسیله مدیریت محصول و چراندن بقایا به وسیله دام را در نظر گرفت. در اثر استفاده از خاکورزی حفاظتی، فرسایش آبی و بادی کاهش، درصد ماده آلی خاک افزایش، حفظ رطوبت خاک افزایش و هزینه عملیات خاکورزی کاهش می‌یابد. قبل از اجرای عملیات خاکورزی حفاظتی بهتر است از تسطیح لیزری استفاده گردد و در صورت وجود تراکم خاک در مزرعه از زیرشکن خاک استفاده شود.

 

انواع خاکورزی حفاظتی

  • بی خاکورزی
  • کم خاکورزی
  • خاکورزی نواری
  • پشته‌ای

 

خاکورزی حفاظتی

شکل1- خاکورزی حفاظتی

بی‌خاکورزی

بی‌خاکورزی عبارت است از عملیات یک مرحله‌ای قرارگیری بذر داخل خاک دست‌نخورده در سیستم‌های بی‌خاکورزی تا مقداری كه ممكن باشد سطح خاك با بقایای گیاهی پوشیده می‌شود، لذا این سیستم‌ها حفاظتی‌ترین سیستم محسوب می‌گردند.

مراحل انجام بی‌خاکورزی

  • کسب دانش و اطلاعات درباره همه جوانب این سیستم ازجمله کنترل ویژه علف‌های هرز
  • تجزیه و تحلیل خاک و شناخت نیازهای خاک، مانند کمبود نیتروژن
  • اجتناب از کاشت در خاک با زهکشی نامناسب
  • هموار نمودن سطح خاک ا گر به هر دلیلی ناهموار شده
  • برطرف کردن فشردگی خاک با استفاده از گاوآهن چیزل یا زیرشکن
  • فراهم نمودن حداکثر مالچ
  • خرید یک ماشین بی‌خاکورزی
  • شروع کار در 10 درصد از مزرعه آیشی
  • استفاده از تناوب غلات و کود سبز برای کسب حداکثر سود از این سیستم
  • مقایسه و یادگیری دائم و اخذ اطلاعات به روز در مورد این سیستم

 

ی‌خاکورزی

شکل2- بی‌خاکورزی

مزایای خاکورزی حفاظتی

  • بر هم زدن کمتر خاک (حفظ خاک)
  • ذخیره بیشتر رطوبت در خاک (حفظ آب)
  • کاهش دمای خاک
  • کاهش تبخیر از سطح خاک
  • بهبود مواد آلی خاک تا 30 درصد
  • کاهش مصرف انرژی و هزینه به میزان دو برابر
  • کاهش زمان انجام عملیات تهیه زمین در روش خاکورزی حفاظتی (0.67 ساعت)، روش مرسوم (1.5 ساعت) در هر هکتار زمان میبرد.
  • جلوگیری از سوزاندن بقایای گیاهی

اهداف سیستم‌های خاکورزی

در گذشته:

  • کنترل علفهای هرز
  • مدفون نمودن بقایای گیاهی قبلی
  • تهیه بستر بذر مناسب

در حال حاضر:

  • اقتصادی و سودآور بودن سیستم
  • کاهش فرسایش خاک
  • فراهم نمودن حداقل شرایط برای کنترل کامل آفات و علف های هرز
  • تامین بستر مناسب بذر
  • افزایش عملکرد در دراز مدت
  • تولید همراه با حفاظت از منابع
  • استفاده بهینه از آب
  • تغذیه بهینه
  • حداقل کردن انرژی مصرفی
  • استفاده از فرایندهای بیولوژیکی در خاک

سیستم‌های سنتی کشت و زرع در مناطق خشک و نیمه‌خشک با اعمال خاکورزی فشرده و متعدد منجر به تخریب خاک، از بین رفتن حاصلخیزی خاک، فقیر شدن خاک و در نهایت کاهش درآمد کشاورز می‌شود از این‌رو کشاورزی پایدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است.

مهمترین دلایلی که کشاورزان به سمت سیستم‌های جدید کشاورزی پایدار روی می‌آورند عبارتند از:

  • کار کمتر
  • درآمد بیشتر
  • کنترل فرسایش و دوستی با محیط
  • بهبود کیفیت زندگی

 

موحدی،موسی. (1395). خاکورزی حفاظتی (راهکاری برای حفظ آب و خاک). آذربایجان شرقی: سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی

ارسال نظر