مقاله آشنایی با کشت بذر روی پشته‌های بلند و عریض

طی نیم‌قرن اخیر تغییرات اقلیمی و تبعات ناشی از آن از جمله کمبود آب، افزایش شوری آب‌وخاک، تنش‌های محیطی و سایر موارد باعث ایجاد تغییرات در روش و الگوی کشت محصولات مختلف زراعی شده است. برای غلبه بر ناهنجاری اقلیمی و افزایش یا حفظ تولید، الگوهای مختلف کشت برای محصولات زراعی پیشنهاد شده است که متناسب با وضعیت اقلیمی و منابع آب توسعه یافته‌اند. کشت بذر روی پشته‌های بلند و عریض دائمی (چند ردیفه) یکی از الگوهای جدید است که به‌منظور غلبه بر مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی، در کشور درحال توسعه است.

کشت بذر روی پشته‌های بلند و عریض

ایجاد پشته در مزرعه می‌تواند مزایای زیادی را به ارمغان آورد. ایجاد پشته شامل جمع‌آوری خاک از کناره‌ها و هدایت آن به سمت مرکز است، به‌طوری‌که توده‌ای از خاک برجسته با خطوط ذوزنقه‌ای ایجاد شود. این عملیات در ایجاد بستر بذر مناسب با مزایای قابل توجه و همچنین برای زهکشی بخشی از خاک که کشت بذر در آن انجام می‌شود مفید است. رشد گیاه روی پشته؛ قرارگرفتن گیاه در معرض اشعه خورشید را بهبود می‌بخشد، به افزایش دمای خاک و در نتیجه رویش گیاه کمک می‌کند، سفتی خاک را کاهش می‌دهد و ایستایی آب را کنترل می‌کند.

کشت روی پشته‌های بلند و عریض برای محصولات ردیفی مثل ذرت و محصولاتی که به‌صورت خطی کشت می‌شوند مانند گندم در سامانه‌های مختلف آبیاری اجرا می‌شود. در سال اول؛ یعنی سال آغاز کشت روی پشته‌های بلند و عریض؛ عملیات خاکورزی و تهیة زمین باید به‌خوبی انجام شود (تا عمق حداقل 25 سانتی‌متر) تا خاک با دانه‌بندی ریز، برای شکل دادن پشته‌ها تا عمق کافی فراهم باشد. پس از خاکورزی و تهیة زمین، در سال اول، شکل‌دهی پشته‌ها و کشت بذر روی پشته‌ها، به کمک ردیفکار یا خطی کار انجام می‌شود. خطی کار یا ردیفکار مورد استفاده باید مخصوص کشت روی پشته‌های بلند و عریض باشد. ممکن است پشته‌ها (در سال اول) با پشته سازهای مستقل شکل داده شوند که در این صورت باید دقت لازم در شکل‌دهی، عرض پشته‌ها، ارتفاع آن‌ها و فاصلة مرکز به مرکز پشته‌ها انجام شود تا تطابق کامل با شرایط کارنده داشته باشند.

از سال دوم به بعد، کشت بذر با استفاده از کارنده مخصوص کشت روی پشته‌های بلند و عریض، بدون خاکورزی، روی پشته‌ها انجام می‌شود.

 

شکل‌دهی پشته‌ها در سال اول کشت بذر روی پشته‌های بلند

شکل1- شکل‌دهی پشته‌ها در سال اول کشت بذر روی پشته‌های بلند

نکات مهمی که باید در اجرای کشت روی پشته‌های بلند و عریض مدنظر قرار داد

ارتفاع پشته‌ها نباید کمتر از 20 سانتی‌متر باشد. عرض پشته‌ها 60-50 سانتی‌متر و در فاصله بین پشته‌ها جویچه‌هایی به عرض 15 سانتی‌متر برای آبیاری در نظر گرفته می‌شود. کشت محصولات ردیفی مانند ذرت و چغندر توسط ردیفکار مخصوص کشت روی پشته‌های بلند و محصولات خطی مانند گندم و جو توسط خطی کار مخصوص کشت روی پشته‌های بلند و عریض در یک تا چند ردیف انجام می‌شود.

 کشت بذر در سال دوم به بعد بدون هرگونه خاکورزی انجام شده و پشته‌ها برای سالیان متمادی باقی می‌مانند.

توالی گندم - ذرت (یا محصولات ردیفی دیگر) از تناوب‌های رایج در بسیاری از مناطق ایران است. در صورت رعایت نکات فنی لازم، توالی کشت‌های خطی مانند گندم و جو با کشت‌های ردیفی مانند ذرت در این سامانه قابل انجام است.

غلطک شکل‌دهنده پشته باعث می‌شود دیواره‌های دو طرف پشته فشرده شده و پشته‌ها دیرتر تخریب گردند.

وضعیت رطوبت خاک هنگام کشت روی پشتههای بلند و عریض

زمان کشت بذر، خاک پشته باید اندکی خشک‌تر از حالت گاورو باشد (14-12 درصد)، به‌گونه‌ای که خاک به بشقاب‌های شیاربازکن و سایر اجزاء نچسبد، در غیر این‌صورت چسبیدن خاک به اجزای واحد کارند عملیات کشت را مختل خواهد نمود. همچنین خاک نباید خیلی خشک باشد، چون نفوذ بشقاب‌ها در خاک برای بازکردن شیار با اختلال مواجه شده و احتمال شکستن بشقاب‌ها وجود دارد.

جویچه‌های مخصوص آبیاری باید توسط بشقاب منضم شده به کارنده بازسازی شوند، در غیر این‌صورت آبیاری شیاری با مشکل مواجه خواهد شد و پشته‌ها به‌مرور زمان مستهلک شده و اهداف کشت روی پشته محقق نخواهد شد.

درصورتی‌که آبیاری به شیوه استفاده از نوار تیپ انجام می‌شود، جویچه‌ها اهمیت کمی دارند؛ ولی بازسازی پشته‌ها در هر بار کشت باید انجام شود تا کشت روی پشته و اهداف آن محقق گردد. در غیر این صورت پس از برداشت محصول، پشته‌ها مستهلک شده و از بین خواهند رفت و کشت روی پشته محقق نخواهد شد.

عرض پشته باید به میزانی باشد که همه خطوط کشت روی پشته قرار گیرند و خطوط کشت جانبی با لبه پشته فاصله داشته باشند، به‌گونه‌ای که هیچ یک از خطوط کشت داخل جویچه نیافتند.

وضعیت بقایای گیاهی محصول قبل در سامانه کشت روی پشته‌های بلند و عریض

بقایای خوابیده و ایستاده اضافی نباید روی پشته‌ها را بپوشاند تا عمل کشت دچار وقفه نشود.

باقی‌ماندن بقایای گیاهی کشت قبل به میزانی که کشت روی پشته‌های بلند را در زمره کشت حفاظتی قرار دهد بسیار مفید خواهد بود.

 درصورتی‌که 30 درصد سطح خاک از بقایا پوشیده باشد، کشت روی پشته‌های بلند دائمی نوعی از کشت حفاظتی است.

 

رستمی، محمدعلی .نکات کلیدی در کشت بذر روی پشته‌های بلند و عریض. تهران: نشر آموزش کشاورزی

ارسال نظر