اهمیت بوجاری
بوجاري و تمیز کردن بذر، بعد از خشک کردن آنها صورت میگیرد. هدف اصلی از بوجاري محصولات، جدا کردن بذر گونه‌هاي خارجی و مواد زاید و جدا کردن بذر ناسالم می‌باشد. روش‌هاي سنتی اولیه براي بوجاري بذر از طریق باد دادن (کاه‌باد) انجام میشود. ابتدا مواد سنگین بر روي زمین ریخته، بذر خوب در وسط و بذر سبک و کاه و کلش در فاصله دورتر قرار میگیرد. امروزه، این اصول در ساخت دستگاه‌هاي بوجاري مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال، انستیتو مهندسی و تکنولوژي الله آباد هندوستان بر اساس اصول فوق و بر پایه دانش بومی کشاورزان اقدام به ساخت دستگاه بوجاري گندم نموده که داراي مکانیسم ساده و از مواد و ابزار مختصري ساخته شده است.
شکل 1- بوجاری دستی بذر
اصول بوجار بذر
در جریان بوجاري کیفیت بذر به دو طریق اصلاح میشود:
الف) جدا کردن بذر سایر گیاهان، علف‌های هرز و مواد خارجی
ب) افزایش کیفیت یا حذف بذور با کیفیت پایین
هدف نهایی بوجاری، به دست آوردن حداکثر درصد خلوص بذر با حداکثر توان جوانه زنی است. این مفهوم در عبارت (درصد خلوص بذر زنده) معرفی شده است. مقدار درصد خلوص با ضرب درصد خلوص در درصد جوانه زنی محاسبه میشود. مثال، خلوص: 95 درصد جوانه زنی: 93 درصد، در نتیجه:
35/88 % = 100 / (%95 * %93)
درصد خلوص بذر زنده، نسبت به درصد خلوص و درصد جوانه‌زنی (هر کدام به تنهایی)، تصویر واقعی‌تری از کیفیت حقیقی بذر نشان می‌دهد.
اگر بذور از نظر بعضی خصوصیات فیزیکی با هم اختلاف داشته باشند، می‌توان آنها را به طریق مکانیکی و طی برخی از فرآیندهاي الکتریکی یا مکانیکی از یکدیگر جدا نمود. بنابراین دستگاه بوجار با استفاده از اختلاف خصوصیات فیزیکی موجود بین بذور گیاهان و بذر سایر گیاهان و علفهاي هرز، آنها را نظیر سایر مواد خارجی از بذر جدا می‌سازد. مشخصات فیزیکی که در جدا کردن بذر مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از: اندازه، طول، عرض، سختی، شاکل، وزن مخصوص، بافت سطحی، رنگ، میل ترکیبی با آب و خصوصیات الکتریکی می‌باشند.
بذور گواهی شده و مادري تولید شده توسط شرکت‌هاي خدماتی حمایتی و تولیدکننده بذر تولید و فرآوري و توزیع می‌گردد. اما بذوري که کشاورزان از محصول خود به عنوان بذري نگهداري کارده و یا بذوري که توسط بازار توزیع میشود ترجیحا بوجاري شده تا دانه‌هاي بذر علفهاي هرز، دانه‌هاي لاغر و چروکیده و آلوده به بیماري‌ها و سایر ناخالصی‌هاي آن حذف و دانه‌هاي درشت و پر مغز و یکدست براي کشت تهیه شود.
بوجاري بذر در واقع همان جداسازي بذور علفهاي هرز و دانه‌هاي لاغر و چروکیده و شکسته و آلوده به بیماري‌ها, دانه‌هاي آفت‌زده و خار و خاشاك و گرد و غبار و کاه و کلش از دانه‌هاي سالم محصول است، که پس از جدا کردن ناخالصی‌ها بذرهاي درشت و یکدست و مطمئن تهیه می‌گردد. گیاه حاصله از چنین بذري قوي، شاداب، مقاوم‌تر و استقرار آن در خاك سریع‌تر است. با کاشت بذر بوجاري شده علاوه بر جلوگیري از انواع بیماري‌ها و افزایش تولید، تقویت زمین براي کشت‌هاي بعدي نیز صورت میگیرد.
اهمیت خلوص بذر و پاک کردن آن از ناخالصی‌ها
گیاه در اولین مرحله رشد رویشی خود یعنی از مرحله جوانه‌زنی تا استقرار ریشه‌ها در خاك از مواد مغذي ذخیره شده در آلبومین دانه تغذیه می‌کند و هر قدر که مواد ذخیره شده در دانه بیشتر باشد گیاه قوي‌تر، شاداب‌تر و استقرار آن در خاك سریع‌تر، و به عکس هر قدر مواد غذایی موجود در آلبومین دانه کمتر و دانه لاغرتر باشد گیاه ضعیف‌تر و مقاومت آن در برابر ناملایمت‌هاي محیطی کمتر و استقرار آن در خاك کندتر خواهد بود.
بر این اساس در تولید محصولات بذري از هر رقم و هر طبقه‌اي که انتخاب شده باشد هر چه وزن هزار دانه آن بالاتر و دانه‌ها درشت‌ت باشد، در جوانه‌زنی و تأمین سطح سبز مطلوب مفیدتر و بهتر بوده و براي تهیه چنین محصولی لازم است که محصولات بذري، بوجاري و دانه‌بندي شود. لذا بذوري که کشاورزان از محصول خود به عنوان بذري نگهداري و یا بذري که از تولیدکنندگان محلی خریداري شده ضرورتا که بوجاري شده تا دانه‌هاي درشت، پرمغز و یکدست براي کشت تهیه شود.
شکل 2- بذر بوجاری نشوده و ناخالص