مشخصات گیاه‌شناسی پسته
پسته با نام علمی (Pistacia vera)، از خانواده (Anacardiaceae)، پسته گیاهی دو پایه ات وگل‌های نر و ماده به صورت خوشه و بطور جانبی بر روی شاخه‌های یك ساله ظاهر می‌شوند. گل‌های پسته فاقد گلبرگ و غده‌های شهدساز هستند و گرده افشانی توسط باد انجام می‌شود. از تمام گل‌هایی که در گل آذین قرار می‌گیرند، تنها حدود 10درصد به میوه تبدیل می‌شوند.
ناهم رسی گل‌های ماده و نر یا به عبارت دیگر گلدهی نا هم زمان آن‌ها پدیده‌ای رایج در درختان پسته است. به طور کلی درختان نر زود گل‌تر از درختان ماده (پروتاندری) هستند. هم رسی و هم زمانی گلدهی گل‌های ماده و نر برای انجام موفقیت آمیز گرده افشانی و تلقیح ضروری است. در یک باغ پسته ارقام نر و ماده با همپوشانی زمان گلدهی بایستی وجود داشته باشد. زمان گلدهی و طول دوره گلدهی ارقام مختلف بستگی بـه شرایط آب و هوایی هر منطقه دارد. بطورکلی گلدهی ارقام نر حدود 5 تا 7 روز زودتر از ارقام ماده می‌باشد و زمان شکوفاهی در ارقام مختلف متفاوت است. طول دوره گلدهی در ارقام نر متفاوت و بین 3تا 12روز است. گلدهی ارقام ماده از 7 تا 30 فروردین ماه می‌باشد. در درختان پسته با توجه به این که گل‌ها بدون گلبرگ هستند و جذابیتی برای حشرات مخصوصا زنبور عسل ندارند، گرده افشانی به وسیله باد صورت می‌گیرد.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی پسته
|
نام فارسی
|
پسته
|
|
نام انگلیسی
|
Pistachio
|
|
نام علمی
|
Pistacia vera
|
|
خانواده
|
Anacardiaceae
|
شکل 1- آشنایی با درخت،برگ، گل و میوه پسته
کاشت
تابستان‌های گرم و طولانی و زمستان‌های سرد و طولانی جهت کشت و کار پسته توصیه می‌شود. دمای 45درجه سـانتیگراد در تابستان و سرمای منفی 20 در زمستان را به خوبی تحمل می‌کند. البته میزان مقاومت بر حسب مرحله رشد گیاه، سن گیاه، نوع رقم، وضعیت تغذیه و آبیاری متفاوت می‌باشـد. پسته نسبت به سرمای دیررس بهاره حساس است. همچنین گرمای زودرس بهاره نیز موجب از بین رفتن گل‌ها و میوه‌ها در ابتدای فصل و گرمای بیش از حد در زمان مغز بستن و رشد میوه، باعث سقط جنین و افزایش درصد پوکی میوه می‌شوند.
شکل 2- باغ پسته
داشت
کیفیت آب از شاخص‌های مهم برای افزایش عملکرد می‌باشد، بطوری که بین عملکرد محصول پسته و شوری آب و خاک رابطه معنی‌داری وجود دارد. به عبارتی با افزایش شوری میزان عملکرد کاهش می‌یابد و زمانی که EC به 24دسی زیمنس به متر می‌رسد، عملکرد به صفر تنزل می‌یابد. قابل ذکر است تا میزان شوری 8 دسی زیمنس بر متر در خاک، کاهش معنی‌داری در عملکرد محصول پسته ایجاد نمی‌شود.
میزان آب مصرفی بایستی مطابق با نیاز آبی درخت و معادل تبخیر و تعرق و نیاز آبشویی باشد، اما بطور کلی توصیه می‌شود (در خاک‌های با بافت متوسط آبیاری ترجیحا هر 3 تا 6روز یکبار انجام شود، در خاک‌های با بافت سبک آبیاری ترجیحا 3روز یکبار انجام شود و در خاک‌های سنگین آبیاری ترجیحا حداکثر 6 تا 9 روز یکبار انجام شود.
دور آبیاری مناسب در باغات پسته با توجه به فصل رشد، نوع خاک، روش آبیاری و سن گیاه متفاوت می‌باشد. نهال‌های پسته در روش آبیاری سطحی با دور آبیاری 7روزه آبیاری می‌گردند و به تدریج با رشد آن‌ها و رسیدن به سن 5 سالگی دور آبیاری به 14روز افزایش می‌یابد. از 5 سالگی تا 10سالگی به تدریج دور آبیاری افزایش می‌یابد و در سن 10سالگی به 25روز افزایش می‌یابد. در درختان بارور دور آبیاری در خاک‌های سبک 25روز، در خاک‌های متوسط 30روز و در نهایت 35 روز در خاک‌های سنگین متغیر است. در ماه‌های گرم سال بهتر است این دوره کمی کمتر در نظر گرفته شود.
شکل 3- آبیاری قطره‌ای باغات پسته
توصیه می‌شود کوددهی باغات پسته بر اساس نتایج حاصل از آزمون خاک و برگ انجـام شود. بهتر است کودهای شیمیایی در شیارهای عمیق در نیمه بیرونی سایه انداز به همراه کود حیوانی و گوگرد با تیوباسیلوس هر 3 سال یکبار صورت گیرد. برخی از عناصر مانند نیتروژن بایستی بصورت سرک، کلسیم و عناصر ریز مغذی به صورت محلولپاشی و پتاسیم به دلیل جذب بالا در مرحله پر شدن مغز به صورت سرک در طول دوره رشد درخت در بهار و تابستان مصرف گردد.
معمولا کودهای نیتروژنه در 4 قسط (در اواخر اسفند، در نیمه دوم اردیبهشت، در شروع مغز بستن در اوایل تیرماه، در شهریور ماه) در باغات پسته مصرف می‌گردد. در مجموع برای یک هکتار باغ پسته بارور حدود 200کیلوگرم نیتروژن خالص مصرف می‌گردد، که برای هر قسط 50 کیلوگرم نیتروژن خالص مصرف می‌شود. این 50کیلوگرم نیتروژن معادل 100کیلوگرم اوره، 200کیلوگرم سولفات آمونیوم و 150کیلوگرم نیترات آمونیوم می‌باشد که بهتر است در شرایط شور از کود سولفات آمونیوم استفاده شود.
برداشت
زمان برداشت محصول پسته به شرایط آب و هوایی، رقم پسته، خصوصیات خاک، دور آبیاری و عوامل دیگر متفاوت می‌باشد، لازم است که برداشت محصول در زمان مناسب انجام شود، زیرا در صورت تاخیر، پوست سبز پسته ترک خورده و زمینه مساعد آلودگی را فراهم می‌نماید. در باغ‌های وسیع پسته که برداشت همزمان محصول امکان پذیر نمی‌باشد، ارقام زودرس و دیررس استفاده شود تا برداشت محصول تدریجی انجام گیرد. لازم است از مخلوط کردن پسته‌هایی که قبل از برداشت روی خاک افتاده‌اند با پسته‌های تازه چیده خودداری شود چون احتمال آلودگی پسته‌های روی خاک بیشتر است و یک دانه پسته آلوده قادر است کل توده پسته را آلوده کند. بهتر است برداشت محصول در ساعات اولیه روز انجام و امکان نگهداری آن در سایه تا زمان انتقال از باغ فراهم شود.
شکل 4- برداشت مکانیکی و دستی پسته