ساختار تشکیل‌دهنده قیچی باغبانی
یک قیچی باغبانی معمولی از دو فک (شامل تیغه برنده و تیغه سندان)، فنر، قفل، دسته و پوشش دسته تشکیل شده است.
طبقه‌بندی انواع قیچی باغبانی
طبقه‌بندی بر اساس نوع تیغه
بهطورکلی قیچی‌های باغبانی یکی از دو نوع تیغهی را دارند. بهطورکلی در باغبانی دو نوع و سندانی کنارگذر هرس (هرس سبز و هرس خشک) وجود دارد که هر تیغه برای یک نوع از این هرس‌ها مناسب‌تر است.
-هرس سبز درحالیکه گیاهان سبز، زنده و فعال هستند انجام می‌شود، صاف و تمیز بودن برش در هرس سبز اهمیت دارد؛ زیرا بر سلامت گیاه تأثیرگذار خواهد بود. برای انجام هرس سبز، قیچی کنارگذر توصیه می‌شود. قیچی کنارگذر نام خود را از این واقعیت گرفته است که تیغه برش در یک عمل قیچی از مقابل تیغه دیگر عبور می‌کند. قیچی کنارگذر برای قطع شاخه‌های درختانی با چوب نیمه‌سخت و ساقه‌های غیر خشبی یا نیمه خشبی استفاده می‌شود. حالت مورب این قیچی سبب می‌شود که نیاز به نیروی کمتری نسبت به برش با تیغه صاف (تیغه قیچی‌های سندانی) داشته و آسیب فشاری کمتری به چوب وارد کند.
هرس خشک، هنگامی که گیاهان فعال نیستند یا برای درختانی که چوب آنها بالغ، خشک و سخت است، انجام می‌شود. برای انجام هرس خشک قیچی سندانی توصیه می‌شود. قیچی سندانی در جایی استفاده می‌شود که صاف و تمیز بودن برش به اندازه حذف شاخه اهمیت ندارد. این قیچی مناسب قطع شاخه‌های نرم یا شاخه‌های تر نیست؛ چون موجب لهیدگی آنها می‌شود. هنگام برش چوب بالغ و خشک، تیغهی برنده باید با فشار بیشتری (در مقایسه با قیچی کنارگذر) از چوب عبور نماید درحالیکه سندان شاخه را پشتیبانی نموده و فشار را برای کاهش آسیب پخش می‌کند. تیغه برنده قیچی سندانی معمولا باریکتر و تیزتر از تیغه کنارگذر است.
شکل1-قیچی باغبانی
طبقه‌بندی بر اساس نوع کاربرد
براین‌اساس قیچی‌ها را میتوان به پنج گروه هرسکننده‌ها، میوهچین‌ها، فرمدهنده‌های گیاهچه‌های تزیینی و پرچین‌ها، چمنزن‌ها و قیچی‌های دارای نگهدارنده تقسیم نمود.
قیچی مخصوص هرس و شاخه‌زنی: این قیچی‌ها دارای فرم تیغه سندانی یا کنارگذر بوده که به ترتیب برای شاخه‌های خشک و محکم یا شاخه‌های تر و نرم استفاده می‌شوند. علاوه بر فرم تیغه، این قیچی‌ها را میتوان بر اساس حداکثر قطر شاخ‌های که می‌برند، نیروی محرکه و طول دسته آنها تقسیم‌بندی نمود.
طبقه‌بندی بر اساس طول دسته
قیچی‌ها به دو گروه دسته‌کوتاه و دسته‌بلند تقسیم‌بندی می‌شوند. طول دسته قیچی‌های دسته‌بلند ثابت یا متغیر است. در قیچی با طول متغیر، دسته بهصورت تلسکوپی کوتاه یا طویل می‌شود. قیچی‌های دسته‌بلند برای شاخه‌هایی مورداستفاده قرار می‌گیرد که کاربر با قیچی دسته‌کوتاه به آنها دسترسی ندارد و از طرف دیگر کاربر تمایل دارد که از نردبان نیز استفاده نکند. البته باید بیان نمود که تعدادی از این قیچی‌ها قطر برش بیشتری نسبت به قیچی‌های دسته‌کوتاه دارند. از این رو فشار کمتری به دست کاربر وارد شده و کاربرانی که دستشان آسیب دیده راحتتر می‌توانند از این قیچی‌ها استفاده کنند.
طبقه‌بندی بر اساس قطر برش
هر قیچی باغبانی مخصوص هرس برای برش تا قطر مشخصی، طراحی و ساخته شده این قطر با مراجعه به کاتالوگ شرکت سازنده مشخص می‌شود. لیکن از نظر قطر برش میتوان توصیه کلی زیر را داشت.
-برای هرس شاخه‌هایی با قطر کمتر از ۲۵ میلی‌متر ( البته تعداد ۱ اینچ) از قیچی‌های هرس دسته‌کوتاه اندکی از سازندگان قیچی دسته‌کوتاه با قابلیت برش تا ۳۰ میلی‌متر نیز تولید نموده‌اند.
-برای هرس شاخه‌هایی با قطر ۲۵ میلی‌متر تا ۵۰ میلی‌متر از قیچی‌های هرس دسته‌بلند (۱ الی ۲ اینچ) استفاده کنید.
-برای هرس شاخه‌هایی با قطر بیشتر از ۵۰ میلی‌متر (2 اینچ) اره استفاده کنید.
طبقه‌بندی بر اساس نیروی محرکه
نیروی موردنیاز برای اجرای برش می‌تواند توسط نیروی دست کاربر، و موتور و منبع هوای تحت‌فشار (بادی) باطری قابل شارژ تأمین شود.
شکل2-نحوه برش قیچی کنارگذر
قیچی مخصوص برداشت میوه
این قیچی‌ها دارای تیغه صاف یا مورب جهت برش دمگل معمولا میوه در گلخانه یا باغ، از درختان، درختچه‌ها یا بوته‌ها هستند. تأثیر مفید این قیچی هنگام برداشت میوه‌های نرم و آسیب‌پذیر همچون انگور، هلو، کیوی و غیره بیشتر طول و ضخامت تیغه این قیچی‌ها محسوس است. معمولا کمتر از قیچی‌های هرس است. قیچی‌های مجهز به تیغه صاف ممکن است که دارای تیغه مستقیم مانند تیغه قیچی‌های برش کاغذ بوده یا تیغه آنها انحنادار (کج) باشد. در بازار ایران درصورتیکه تیغه قیچی انحنادار سرکج می‌نامند. طول تیغه صاف باشد قیچی را اصطلاحا یا انحنادار می‌تواند کوتاه یا طویل باشد. نمونه کوتاه و انحنادار آن مناسب برداشت مرکبات و نمونه طویل آن مناسب برداشت انگور است. به‌عبارتدیگـر در برداشت میوه‌هایی که امکان دارد نوک قیچی به آنها آسیب برساند، بهتر است که از قیچی با تیغه انحنادار استفاده شود. قیچی‌های میوهچین ممکن است برای برداشت چند میوه یا بهصورت تخصصی برای یک میوه طراحی شده باشد.
قیچی با تیغه صاف بسیار کوتاه یک قیچی اختصاصی برای برداشت مرکبات به‌ویژه پرتقال است. بر خلاف سایر قیچی‌های میوهچین که تیغه‌هایشان از نوع کنارگذر است، این قیچی دارای تیغه از نوع سندانی است. تیغه‌های این قیچی به‌گونه‌ای طراحی و شکل داده شده‌اند که در کاسه گل میوه جا شده و دم گل را تا حد امکان نزدیک به میوه برش دهند. هرچه دم میوه باقیمانده روی میوه‌های مرکبات کوتاه‌تر باشد، در طول فرآیند برداشت و بسته‌بندی، آسیب کمتری به سایر میوه‌ها می‌رسد. نوک این قیچی گرد است تا اطمینان حاصل شود که پوست میوه در هنگام برداشت به طور ناخواسته آسیب نمی‌بیند.
تفاوت این قیچی با قیچی برداشت مرکبات که در بالا بیان شده به شکل میوه مربوط می‌شود. شکل میوه لیمو (در مقایسه با پرتقال) به نحوی است که در آن کاسه گل، بیشتر در معرض کارگر میوهچین قرار دارد، به همین دلیل این قیچی برای برداشت لیمو مناسب‌ترین است. تیغه‌های این قیچی نیز برخلاف قیچی برداشت مرکبات، از نوع کنارگذر است. به دلیل خمیدگـی خفیف تیغه‌ها به سمت بالا، پوست میوه در حین برش آسیب نمی‌بیند. نوک تیغهی آن، تیز نیست؛ بلکه گرد شده که در پوست میوه فرو نرود (البته در بازار قیچی‌های مشابه با نوک تیز وجود دارند که برای برداشـت صیفی‌جات، انگور و غیره مورداستفاده قرار می‌گیرند و به هیچ‌وجه برای مرکبات توصیه نمی‌شوند). با قیچی نوک گرد به‌راحتی میتوان گریپفروت را برداشت نمود و با کمی آموزش به کارگران میوهچین در راستای افزایش دقت و حوصله هنگام برداشت، میتوان از این قیچی برای برداشت پرتقال نیز استفاده نمود. هم اکنون بسیاری از باغداران مرکبات در ایران از این قیچی برای برداشت پرتقال استفاده می‌کنند. این قیچی همچنین می‌تواند برای برداشت انگور، سیب، کیوی، کامکوات و بسیاری از محصولات دیگر استفاده شود.
بهصورت کلی این قیچی، یک قیچی سبک وزن و نسبتا ارزان قیمت و مناسب برداشت محصولات باغبانی است.
معمولا قیچی‌های میوهچین بندهای چرمی دارند. این بندها که به قیچی متصل هستند به کاربر این امکان را می‌دهد تا قیچی را به انگشت خود چسبانده، نگران افتادن آن نبوده و به‌راحتی از آن استفاده نماید.
برای راحتی عملیات برداشت درختانی که میوه آنها در ارتفاعی خارج از دسترس کارگر میوهچین تشکیل می‌شود هم میتوان از چهارپایه یا نردبان و هم قیچی‌های دسته‌بلند استفاده نمود. این قیچی‌های دسته‌بلند دارای کیسه برای نگهداری میوه چیده شده و ممانعت از افتادن آن رو زمین و ضربه دیدن آن هستند.
قیچی مخصوص شمشادزنی
یکی از کاربردهای این مدل قیچی باغبانی هرس و شکلدهی به پرچین‌های شمشاد و سایر گیاهچه‌های تزیینی فضای باز است. این قیچی‌ها دارای تیغه‌های بلند و صاف از نوع کنارگذر بوده که برای برش انواع شاخه‌های علفی و نیمه علفی استفاده می‌شود. در مقایسه با سایر قیچی‌ها، تیغه بلند قیچی شمشادزن امکان هرس همزمان حجم بیشتری از شاخه‌ها را می‌دهد. برخی از این قیچی‌ها دارای دسته‌های تلسکوپی بوده که برای ارتفاع بالاتر یا پرچین‌های پهن‌تر بکار می‌روند.
قیچی مخصوص چمنزنی
برای کوتاه کردن چمن‌ها در حاشیه باغچه‌ها و مکان‌هایی که ماشین چمنزن قادر به کوتاه نمودن چمن‌ها نیست، بکار می‌رود. این نوع از قیچی‌ها نیز ممکن است دسته‌کوتاه یا بلند باشند. نوع دسته‌بلند آن فشار کمتری به کمر کاربر وارد خواهد نمود، زیرا کاربر قادر است بهصورت ایستاده اقدام به کوتاه نمودن چمن نماید.
قیچی دارای نگهدارنده
در پرورش تجاری تعدادی از گل‌ها (گل‌های ساقه بریده) که هدفش ارائه گل ساقه بریده به بازار گلفروشی است، کارایی، کاهش زمان برداشت و جلوگیری از آسیب‌دیدگی ساقه ظریف گل، اهمیت دارد.
از این رو و بهمنظور کاهش آسیب به گل بهتر است که از قیچی‌هایی که تیغه‌های آنها توانایی بریدن و نگهداری گل را دارند برای برداشت گل‌ها استفاده نمود. تیغه‌های این نوع قیچی از نوع کنارگذر هستند و تفاوت چندانی با قیچی‌های میوهچین ندارند، جز آنکه همزمان با بریدن گل ساقه آن را نگه داشته و مانع از رهاشدن گل بریده شده بر زمین می‌شود از این رو فقط دستی از کاربر که قیچی را نگه داشته مورد استفاده قرار می‌گیرد و دست دیگر کاربر آزاد باقی خواهد ماند و بدینوسیله کاربر قادر می‌شود که با دست آزاد خود نردبان را نگهداشته یا کار دیگری انجام دهد. البته این نوع از قیچی‌ها برای برداشت یا هرس گل‌هایی که خار دارند یا ممکن است به نحوی موجب آسیب دست کاربر شوند نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. گل‌هایی که ساقه بلندی داشته و کاربر تمایل دارد که آن را حفظ کند، نیز می‌تواند توسط نوع مخصوص آن که یک دسته رابط بلند دارد برداشت شود.
نمونه دیگری از این قیچی برای هرس شاخه‌های دور از دسترس کاربر طراحی شده است. در موقع خرید این نوع قیچی‌ها توجه کنید؛ زیرا آنها یا برای برش شاخه یا برای برش گل طراحی و ساخته شده‌اند، لذا توانایی‌ها و کاربرد آنها با یکدیگر متفاوت است.
طبقه‌بندی بر اساس اندازه و حجم کار
یکی از نکات مهم در انتخاب قیچی، میزان نیاز کاربر به استفاده از آن است. یک هرس کار حرفه‌ای، ساعات زیادی در طی روز و روزهای زیادی در طی سال از قیچی باغبانی استفاده می‌کند. از این رو به‌نوعی از قیچی نیاز دارد که در حین انجام عملیات هرس به مچ و کف دستش فشار وارد ننماید. در صورت انتخاب قیچی نامناسب، فشار نامتعارف وارده به دست و مچ کاربر، موجب آسیب دیدن و بروز درد در وی می‌شود. از این رو در حین خرید قیچی باغبانی باید به ارگونومیک دسته‌ی قیچی، وزن قیچی، تیز بودن تیغه، طول عمر تیغه و غیره توجه نمایید.
شکل3- قیچی برقی
ارگونومی
ارگونومی به معنای آگاهی از کار و شرایط آن و ساختن وسایل مورد نیاز بر اساس توانمندی‌ها و ساختار بدنی انسان است. بهعبارتدیگر ابزار و لوازم مورد نیاز هر کار باید به‌گونه‌ای طراحی و ساخته شوند که سلامت فیزیکی بدن انسان هنگام کار را حفظ نمایند. زیرا قرارگیری بدن انسان در یک حالت نادرست برای ساعت‌های متمادی منجر به آسیب دیدن بدن و ایجاد درد می‌شود. طراحی قیچی‌های باغبانی معمولی به‌گونه‌ای بود که دسته بالا و پایین قیچی‌ها، هم شکل و هم زاویه ساخته می‌شدند. لیکن هم اکنون هماهنگی بیشتر آنها با زوایای دست موردتوجه طراحان و سازندگان قیچی قرار گرفته است، به این نوع قیچی‌ها به اصطلاح ارگونومیک گفته می‌شود. قیچی‌های ارگونومیک در هرس‌های طولانی یا حجم زیاد کار منجر به خستگی کمتر دست و افزایش کارایی فرد می‌شوند ضمن آن که آسیب بدنی کمتری نیز فرد استفاده‌کننده خواهد دید. امروزه، شرکت‌های مختلف سازنده قیچی ارگونومی قیچی را مورد توجه قرار داده‌اند، بر این اساس قیچی‌های مختلفی را به بازار عرضه نموده‌اند. موضوعات مختلفی در این مبحث مورد توجه طراحان قرار گرفته که تعدادی از آنها عبارتاند از:
پوشش روی دسته‌ها: پوشش دسته قیچی باید تماس قیچی با دست را به‌گونه‌ای ایجاد کند که مانع از لغزش قیچی در دست گردد ضمن آن که به حد کافی نرم بوده و ایجاد تعریق یا حساسیت نیز ننماید.
شکل دسته‌ها: چرخان بودن پوشش قیچی در یکی از دسته‌ها موضوعی است که تعدادی از شرکت‌های تولیدکننده قیچی از آن استفاده می‌نمایند که این موضوع موجب خستگی کمتر دست کاربر می‌شود.
تمایل یا شیب عمودی و جانبی: ایجاد زاویه بین قسمت تیغه و دسته نیز از جمله مواردی است که در راستای کاهش آسیب به دست و مچ ایجاد شده است.
الف: قیچی‌های دارای تمایل عمودی در مقایسه با قیچی‌های معمولی، دارای شیب روبه‌پایین هستند. این حالت، شیب خم‌شدن مچ را جبران می‌کند و به دست اجازه می‌دهد در وضعیت خنثی باقی بماند که نتیجه آن کاهش خطر ابتلا به اختلالات حسی و حرکتی در انگشتان دست (سندرم تونل کارپال) است.
قیچی‌های دارای تمایل جانبی برای افراد راست دست در مقایسه با قیچی‌های معمولی، دارای شیب به سمت چپ مچ است تا خم شدن مچ را جبران کند. این حالت به دست اجازه می‌دهد در موقعیت خنثی باقیمانده که در نتیجه ظرفیت فشار اعمال شده روی دسته‌ها را بهبود بخشیده و از اختلالات اسکلتی عضلانی جلوگیری می‌کند.
وجود ضربه‌گیر: تعدادی از قیچی‌های دسته‌بلند و دسته‌کوتاه به ضربه‌گیر مجهز شده‌اند. وجود ضربه‌گیر موجب خستگی کمتر دست می‌گردد.
قیچی‌های دارای گیربکس: این مدل از قیچی‌ها فشار موردنیاز در هنگام برش را کاهش داده لیکن زمان برش افزایش خواهد یافت.
وزن قیچی
گرچه در نگاه نخست تفاوت وزن قیچی‌ها زیاد به نظر نمی‌رسد (وزن قیچی‌های دسته‌کوتاه به طور معمول از ۱۵۰ گرم تا ۳۵۰ گرم متغیر است)، ولی باید به این نکته توجه نمود که شما یک وزنه را به مدت چند ساعت در دست نگه خواهید داشت و هر مقدار که وزن این وزنه کمتر باشد دست شما کمتر خسته خواهد شد. شرکت‌های تولیدکننده قیچی با استفاده از فن‌آوری‌های جدید توانسته‌اند وزن قیچی‌ها را کاهش دهند ضمن آن که کیفیت آنها را نه‌تنها حفظ نموده؛ بلکه بهبود نیز ببخشند. استفاده از مواد کامپوزیت و آلومینیوم به‌جای آهن در دسته قیچی یا کل قیچی نمونه‌ای از این تحولات است. آن چه لازم است به آن آگاه باشید آن است که برای استفاده طولانی مدت، هر چه قیچی سبک‌تر باشد برای سلامت شما مفیدتر است. به همین دلیل است که عنوان می‌شود قیچی مطلوب، نوعی از قیچی است که ضمن داشتن کیفیت برش مناسب و طول عمر مطلوب، کمترین وزن ممکن را داشته باشد.
یکی از راهکارهای کاهش وزن قیچی ساختن قیچی بر اساس قطرهای مختلف برش، متناسب با نیاز کاربر است. به عنوان مثال هرس سالانه تاکستان نیازمند قیچی با امکان برش شاخه‌هایی با قطر ۲۵ تا ۳۰ میلی‌متر نیست. از این رو کاربر می‌تواند بر اساس سن درختان، نوع درختان و سیستم هرس (سالیانه یا چندسال یکبار) قیچی خود را انتخاب نماید. تیغه‌های مختلف برای قطرهای متفاوت برش ساخته شده است. هر چه قطر برش، بیشتر شود معمولا قیچی تیغه بزرگتری خواهد داشت مگر آن که فن‌آوری مورد استفاده در تولید آن قیچی تغییر نموده باشد. لازم به ذکر است که درصورت یکه دست شما دچار آسیب شده باشد، قیچی‌هایی که قطر بزرگتری از چوب را برش می‌زنند می‌توانند میزان آسیب را افزایش دهند. در این مواقع به‌جای استفاده از قیچی دسته‌کوتاه بهتر است از قیچی‌های دسته‌بلند یا اره استفاده نمایید.
راهکارهای دیگر کاهش وزن استفاده از مواد مختلف در ساخت قیچی است. به طور معمول تیغه قیچی‌ها از فولاد با مقاومت مکانیکی زیاد (نظیر فولاد با کربن بالا 1، فولاد ابزار 2 یا فولاد آلیاژی 3) ساخته می‌شوند. تیغه‌ها به شکل آهنگری ساخته شده تا سختی برینل 4 آنها به حدود 460-510 (HB ) برسد، سپس لبه برش آنها تیز می‌شود. لازم به ذکر است که هرچه ماده‌ای سخت‌تر باشد مقاومت بیشتری در برابر سایش دارد، لیکن در برابر ضربه ممکن است شکننده‌تر شود. از این رو با استفاده از عملیاتی نظیر حرارت‌دهی، آهنگری، لایه نشانی و غیره، تیغه را به نحوی می‌سازند که فقط سطح آن سخت شده و مغز تیغه نرم باقی بماند. در این صورت سطح سخت شده تیغه منجر به کاهش فرسایش و افزایش طول عمر آن می‌شود. هر سازنده از یک دانش خاص برای ساخت تیغه استفاده می‌کند و همین روش ساخت است که کیفیت قیچی‌های ساخت شرکت‌های تجاری مختلف را متفاوت می‌سازد.
دستگیره‌ها از آلومینیوم یا فولاد کم‌کربن ساخته می‌شوند. هم اکنون قیچی‌هایی با دسته آلومینیومی آهنگری شده، با وزن کمتر نسبت به قیچی مشابه با دسته آهنی، در بازار موجود است. استحکام و خواص مکانیکی قیچی‌هایی که با عملیات آهنگری (فورج) ساخته شده‌اند افزایش می‌یابد و این امر سازندگان را قادر می‌سازد که ضمن حفظ کیفیت مطلوب، وزن قیچی را کاهش دهند. با پیشرفت فن‌آوری از مواد کامپوزیت نیز در ساخت قیچی‌ها استفاده شده است. مواد کامپوزیت نظیر فیبرهای کربن هم استحکام بالایی دارند و هم نسبت به آهن بسیار سبک‌تر هستند.
تغییر شکل تیغه نیز روش دیگری برای کاهش وزن قیچی‌ها است. شکل لبه‌ی برنده تیغه‌ها بر کیفیت برش و نیروی موردنیاز تأثیرگذار بوده و فرم سندان یا تیغهی زیرین بر نگهداری و ممانعت از لغزش شاخه در هنگام برش مؤثر است. از این رو شرکت‌های سازنده بر اساس تحقیقات و مطالعات، زاویه و انحنای تیغه قیچی خود را مشخص می‌سازند و همین امر موجب تفاوت کیفیت کار قیچی‌ها با برندهای مختلف تجاری می‌شود. سازندگان برای کاهش وزن، قسمت‌هایی از تیغه را که وجود آنها تأثیر منفی بر کیفیت و دوام قیچی ندارد، حذف می‌کنند.
انتخاب فنر: یکی از تفاوت‌های ظاهری و البته بسیار مهم قیچی باغبانی دسته‌کوتاه مخصوص هرس و برداشت میوه (قیچی‌های دسته بلند، شمشاد زن‌ها یا چم نزن‌ها به طور معمول فاقد فنر هستند) با سایر قیچی‌ها در فنردار بودن قیچی باغبانی است. انواع مختلفی از فنر در قیچی‌های باغبانی دسته کوتاه استفاده می‌شود.
فنر مطلوب باید بتواند نیروی کافی برای باز شدن قیچی تولید نموده و در استفاده طولانی مدت خاصیت فنری خود را نیز حفظ کند. نیروی بازشوندگی نباید آن قدر زیاد باشد که به انگشتان و دست کاربر فشار زیادی وارد نموده و دست کاربر را در استفاده طولانی خسته کند. از طرف دیگر نیروی بازشوندگی نیز نباید به حدی کم باشد که قادر به باز نمودن کامل قیچی نباشد؛ زیرا در این حالت نیاز است که کاربر قیچی را باز کند که این عمل موجبات الف وقت و خستگی کاربر خواهد شد.
قفل قیچی: یکی دیگر از تفاوت‌های ظاهری و مهم قیچی باغبانی با سایر قیچی‌ها، وجود قفل و امکان قفل کردن قیچی باغبانی است. از آن جا که تعدادی از قیچی‌های باغبانی بر خلاف سایر قیچی‌ها که با نیروی دست کاربر باز می‌شوند، توسط نیروی فنر باز می‌شود، نیازمند قفل است تا در زمانی که کاربر از آنها استفاده نمی‌کند قیچی را بسته نگه دارند. تعدادی دیگر از قیچی‌های باغبانی که فاقد فنر هستند (نظیر قیچی‌های دسته بلند) نیز مجهز به قفل هستند. بهطورکلی وجود قفل و کیفیت آن از نظر ایمنی نیز اهمیت دارد. زیرا قیچی باز می‌تواند در حین حمل ونقل یا نگهداری به کاربر آسیب وارد نماید.
نحوه عمل قیچی و ایجاد یک برش خوب
جهت استفاده صحیح از قیچی لازم است که از نحوه کار آن آگاه باشید. برای این منظور تصور کنید یک قرص نان را می‌برید. مهم نیست که تیغه چقدر تیز باشد، اگر سعی کنید چاق و را صاف روی نان گذاشته و با فشاردادن آن را برش بزنید، نان فشرده شده و بریدن آن سخت خواهد شد. ضمن آن که فشار بیشتری برای برش نیاز دارد که این موضوع سبب آسیب دیدن نان شده و شما از برش راضی نبوده؛ زیرا سطح برش صاف نخواهد بود. درصورت یکه اگر شما چاق و را بهصورت مورب روی نان قرار داده و آن را حرکت دهید یک برش صاف در نان با نیروی بسیار کم ایجاد خواهد شد. نان و چوب زنده از این نظر شبیه هم هستند؛ لذا اگر حرکت به فشار روبه پایین در هنگام برش اضافه شود، هم نان و هم چوب با کارایی بیشتری بریده می‌شوند. انحنای تیغه در قیچی کنارگذر، یا مایل بودن تیغه درحال یکه چوب درون آن است در قیچی سندانی، موجب برش بهتر چوب می‌شوند. در قیچی کنارگذر انحنای خاص تیغه پایین نیز این حرکت برش را دو برابر نموده و طول تیغ های را که برای برش استفاده می‌شود افزایش می‌دهد. نتیجه این طراحی کاهش نیروی موردنیاز برش و ایجاد برش صاف بدون آسی بدیدن گیاه است.
حال که به نحوه کار قیچی آگاه شدید باید بدانید که عکس‌العمل گیاهان به زخم یا برش بی‌شباهت به حیوانات نیست. گیاه از محل زخم شیره یا رزین ترشح می‌نماید. این شیره گیاهی خشک شده و یک لایه محافظ روی زخم ایجاد می‌کند، لیکن روند بهبودی تا مدت‌ها پس از مهر و موم شدن برش ادامه یافته و گیاه انرژی قابل توجهی صرف آن می‌کند. مشخص است که انرژی صرف شده برای ترمیم زخم و برش، دیگر برای رشد طبیعی در دسترس گیاه قرار ندارد. از این رو است که برش‌های تمیز و خوب در هنگام هرس، اهمیت دارند. از طرف دیگر نه‌تنها یک برش تمیز به‌سرعت بهبود می‌یابد، بلکه در طول زمانی که زخم باز است، گیاه کمتر در معرض آسیب ناشی از بیماری‌ها، قارچ‌ها و آب وهوا قرار خواهد گرفت.
اصول برش در هنگام هرس
-با یکدست شاخه و با دست دیگر قیچی را بگیرید.
-توجه داشته باشید که تیغه برنده قیچی در سمت شاخه متصل به درخت باشد نه به‌طرف قسمتی از شاخه که حذف خواهد شد.
-برش باید بهصورت مایل باشد تا سبب سرخوردن آب باران و آسیب کمتر گیاه گردد.
-حدود یک‌سانتی متر پس از جوانه را بهصورت مایل ببرید تا جریان مواد به جوانه باقی بماند.
- حتما باید برش ایجاد شده صاف باشد در صورت ایجاد برش ناصاف، قیچی را از محل برش جدا و دوباره سعی کنید.
-در حذف کلی شاخه سعی کنید که ناخنک باقی نگذارید. زیرا این قسمت خشک شده و محل تجمع آفات و بیماری‌ها می‌گردد.
اصول برش میوه
در بعضی از میوه‌ها مانند انگور لازم است که دنباله بلندتری برای نگهداری میوه باقی گذاشته شود تا میوه آسیب کمتری در حین چیدن درون جعبه ببیند. لیکن در مورد بعضی از میوه‌ها نظیر پرتقال لازم است که دنباله تاحدامکان کوتاه باشد تا در سایر میوه‌ها فرو نرود و موجب آسیب آنها نگردد.
- حتما از قیچی مناسب برای برداشت آن میوه استفاده کنید.
- به نحوی عمل کنید که کمترین آسیب به میوه وارد شود. بهعبارتدیگر بیش از حد به میوه فشار وارد نکنید که سبب باقی‌ماندن اثر انگشت شما روی میوه شود.
- از دستکش نخی استفاده کنید تا دست شما به میوه آسیب نزند.
- توصیه می‌شود که در هنگام برداشت، کاربر دارای ظروف مخصوص نگهداری میوه چیده شده باشد. این ظروف معمولا از جنس‌های مختلفی نظیر برزنت، پلاستیک و غیره ساخته می‌شوند تا مانع از آسیب دیدن میوه شوند ضمن آن که دیگر کارگر میوهچین لازم نیست میوه‌ها را دانه‌دانه درون سبد بگذارد. بلکه به‌راحتی تعدادی از آنها را درون ظرف همراه خود ریخته و پس از پر شدن ظرف، آن را درون سبد خالی می‌کند.
نگهداری
بهمنظور افزایش عمر و کارایی ابزار باید از آن ها به‌خوبی نگهداری نمود. روش‌های نگهداری مختلف و ویژه‌ای برای ابزارها وجود دارد که باید مطابق دستورات دفترچه راهنما عمل نمود؛ ولی عوامل مهم و مشترک در سرویس نگهداری ابزار ساده باغبانی عبارتاند از: ضدعفونی نمودن، تمیز نمودن، تنظیم نمودن، تیز نمودن و نگهداری درست.
چرا ابزارهای هرس را ضدعفونی کنیم؟
قیچی و سایر ابزارهای هرس اگر به‌درستی ضدعفونی نشوند، می‌توانند بیماری را از گیاهی به گیاه دیگر یا از یک قسمت گیاه به قسمت دیگر همان گیاه منتقل کنند. درحالیکه ممکن است لازم نباشد که هر بار که از ابزارهای هرس استفاده می‌کنید آن ها را ضدعفونی نمایید، لیکن عادت کردن به این کار می‌تواند به کاهش احتمال انتقال بیماری در میان گیاهان کمک کند. این موضوع به‌ویژه در هنگام کار با گیاهانی که جایگزینی برایشان وجود ندارد، اهمیت فراوان می‌یابد. هرگاه قسمتی از یک بوته یا درخت آلوده شده را هرس می‌کنید، ابزارها باید پس از هر برش ضدعفونی شوند. ضرورت دارد این مطلب بیان شود که ضدعفونی کردن ابزار تضمینی در برابر کنترل بیماری‌های گیاهی نیست، اما می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر بروز و شدت بیماری داشته باشد.
فرآیند گندزدایی دست کاربر
برای ضدعفونی دست‌ها، پس از کار با گیاهان آلوده و بیمار، شستن دست‌ها با صابون زیر آب جاری کفایت می‌نماید و لازم نیست کار دیگری انجام دهید.
فرآیند گندزدایی ابزار
ابزارها باید قبل از قراردادن در محلول ضدعفونی کننده، از آلودگی‌ها (شامل قطعات چوب، صمغ و غیره) پاک شوند. این کار به محلول ضدعفونی‌کننده اجازه می‌دهد تا به سطح برش برسد. با داشتن چندین ابزار هرس، میتوان یک ابزار را در محلول ضدعفونی کننده غوطه‌ور کرد، درحالیکه ابزار دیگر برای هرس استفاده می‌شود. محلول ضدعفونی کننده را میتوان در یک ظرف که به‌اندازه کافی پهن بوده و ظرفیت غوطه‌وری ابزارها را داشته باشد، ریخت. ابزارها باید حداقل به مدت ۵ دقیقه توسط محلول ضدعفونی‌کننده (یا طبق دستورالعمل روی برچسب محصول ضدعفونی‌کننده) خیس شوند. برای ضدعفونی‌کردن ابزاری که سطوح ناصاف دارند ممکن است به زمان خیساندن طولانی‌تری نیاز باشد. پس از ضدعفونی نمودن ابزارها و قبل از استفاده مجدد جهت هرس درختان، باید آنها را با آب تمیز شست یا در هوا خشک نمود. محلول ضدعفونی‌کننده نیز باید حداقل پس از استفاده برای هرس هر ده گیاه (بوته یا درخت) یا هر دو ساعت یکبار تعویض شود.
ابزارهای هرس که به طور مرتب ضدعفونی می‌شوند را باید در شرایط عالی نگهداری نمود. تیغه‌های قدیمی‌تر حفره‌دار می‌شوند و این حفره‌ها می‌توانند عوامل بیماری‌زا را در خود جای دهند که استریل‌سازی سریع روی آنها تأثیری ندارد. این موضوع به‌ویژه در مورد تعدادی از باکتری‌ها (نظیر شانکر فعال) صادق است. در نهایت، هرگز نباید از مواد ضدعفونی‌کننده بر روی زخم‌های هرس استفاده نمود، زیرا با جلوگیری از تشکیل بافت پوشاننده زخم می‌توانند به گیاه آسیب بیشتری وارد نموده و روند بهبود را کاهش دهند.
تمیزکردن: تیغه قیچی پس از انجام کار و قبل از نگهداری حتما باید از بقایای مواد حاصل از انجام کار (نظیر شیره گیاهی، سبزینه گیاه، خرده چوب و غیره) پاک شود بدین منظور میتوان از مایع ظرفشویی و پارچه استفاده نمود تا تیغه کاملا تمیز و خشک شود.
تنظیم نمودن: معمولا دوتیغه قیچی باغبانی توسط پیج به یکدیگر متصل می‌شوند. پس از استفاده و تمیز نمودن قیچی باغبانی باید از اتصال صحیح و عدم وجود فاصله بین آن مطمئن شوید. بدین منظور م یتوان پیچ را با پی چگوشتی تاحد یکه تیغ هها با یکدیگر فاصله نداشته و ب هراحتی باز شوند محکم کنید.
روغنکاری: بهتر است که محل اتصال دو قیچی پس از تنظیم، با روغن‌هایی که خاصیت خورندگی نداشته و برای این منظور تولید شده‌اند، روغنکاری شوند. این موضوع ضمن ایجاد یک لایه محافظ در محل تماس دوتیغه، سبب روان‌تر کارکردن قیچی می‌گردد.
تیزکردن: تیزکردن ابزار برای انجام صحیح امور باغبانی از اهمیت زیادی برخوردار است. هدف از تیزکردن ایجاد زاویه‌ای مناسب در لبه‌های برنده تیغه مطابق با طراحی اولیه کارخانه است و لازم نیست که لبه‌های تیغه زیاد تیز شوند و ترمیم زاویه‌ی آنها کفایت می‌کند. بدین منظور در صورت وجود دفترچه راهنما مطابق آن عمل شود در غیر این صورت مطابق راهنمای زیر عمل کنید. نکات مهمی که برای تیزکردن ابزار باید مورد نظر قرار داد عبارتاند از:
-در صورت وجود دفترچه راهنما، تیزکردن ابزار خود را مطابق مراحل آن انجام دهید.
-ابزار را کاملا تمیز کرده و مواد خارجی مانند خاک و غیره را از آن پاک کنید.
-در صورت نیاز لبه‌ای که باید تیز شود را در مکانی مناسب مانند گیره مستقر کنید.
-برای تیزکردن از سوهان (سنگ سنباده یا کاربید تنگستن) استفاده نمایید، لیکن اگر از وسیله دیگری استفاده می‌کنید مطمئن شوید که برای قیچی شما مضر نیست؛ زیرا قیچی‌های جدید دارای لایه نازکی از موادی است که کیفیت قیچی منوط به وجود آنها است و در صورت استفاده از سوهان (سوهان‌های معمولی یا سنگ برقی) ممکن است آن لایه آسیب‌دیده یا به طور کامل حذف گردد.
-زاویه سوهان را مطابق با زاویه لبه تنظیم نموده و با اعمال فشار کم، سوهان‌کاری نمایید.
- سوهان‌کاری را تا رسیدن، به زاویه لبه، ادامه دهید.
-اگر دو طرف تیغه باید تیز شود، تیغه را برگردانید و اعمال بالا را برای لبه دوم تا رسیدن به زاویه‌ی مناسب تکرار کنید.
-درصورتیکه نیاز است تا تیغه با سنگ تیز شود ابتدا لایه‌ای نازک از روغن روی سنگ تیزکن بریزید. تیغه را با همان زاویه‌ای که نسبت به سوهان گرفته بودید در مقابل سنگ قرار دهید. با اعمال فشار کم تیغه را در مقابل سنگ حرکت دهید.
-توجه کنید که معمولا لبه قیچی‌ها از یک طرف تیز می‌شوند و طرف دیگر لبه صاف باقی می‌ماند.
-پس از تیزکردن قیچی، مجددا آن را تمیز (تابراده‌ها پاک شوند)، تنظیم و روغنکاری کنید.