آشنایی با بذور هیبرید ذرت (قسمت اول)

آشنایی با بذور هیبرید ذرت

 خوشبختانه در کشور ایران اساس زراعت ذرت بر مبنای استفاده از ارقام هیبرید ذرت بنا نهاده شده است و به موازات آن با تقویت امکانات بالقوه داخل کشور، زمینه تولید بذر نیز در داخل فراهم گردیده است، بطوری که از سال 1361 در زمینه تولید بذر والدین هیبرید‌های تجارتی مورد کشت در کشور و از سال 1363 در زمینه تولید بذر هیبرید ذرت مورد نیاز کشور خود کفائی حاصل گردیده است. از آنجایی که ذرت در تغذیه دام و طیور اهمیت قابل توجهی دارد، از محصولات مورد توجه وزارت جهاد کشاورزی می‌باشد. با اجرای برنامه‌های افزایش تولید ذرت دانه‌ای در چند سال اخیر، این محصول روند بسیار سریعی را از نظر سطح زیر کشت، تولید و عملکرد در واحد سطح طی نموده است. اگر برنامه‌های افزایش تولید ذرت دانه‌ای کشور را در نظر بگیریم که بر اساس آن بایستی سطح زیر کشت ذرت دانه‌ای تا پایان برنامه پنجم توسعه به 415 هزار هکتار با عملکرد 5/8 تن در هکتار افزایش یابد، اهمیت تهیه و تامین بذر ذرت هیبرید بیش از پیش مشخص گردد. بدیهی است که به موازات افزایش سطح کشت، مقدار بذر مورد نیاز افزایش می‌یابد. استفاده گسترده از هیبرید‌های ذرت با بهبود عملیات زراعی توسط کشاورزان، عملکرد ذرت را در آمریکا در طی 50 سال از دهه 1930 به بیش از سه برابر افزایش داده است که در مورد هیچ محصولی در دنیا چنین افزایشی اتفاق نیفتاده است. در این بین، سهم اصلاح نبات ذرت 60% برآورد گردیده است. اولین بار شول در سال 1908 پیشنهاد تولید لاین‌های اینبرد را از طریق خودگشنی به مدت 6-7 نسل و سپس تلافی این اینبرد لاین‌ها را به منظور تعیین بهترین ترکیب یا هیبرید ارائه داد. همانند هر تئوری یا نظریه دیگری، پذیرش ذرت هیبرید نیز بسیار کند بود. دلیل اولیه آن این بود که از نظر اقتصادی، تولید بذر هیبرید به خاطر قدرت بسیار پایین بوته‌ها و عملکرد کم بذر حاصل از والدین اینبرد لاین، غیر اقتصادی و غیرعملی بوده است. در سال 1922، آقای جونز پشنهاد استفاده از هیبرید‌های دابل کراس را جهت تولید سینگل کراس و سپس تلاقی بین دو سینگل کراس جهت تولید بذر هیبرید دابل کراس داد که این بذر به کشاورزان فروخته شد. یک دهه دیگر سپری شد تا به‌نژاد گران بتوانند هیبریدهای دابل کراس برتر را تولید نمایند. از آن زمان استفاده هیریدها به سرعت توسعه یافت، بطوری که تا اوایل دهه 1940، اغلب ذرت‌های کشت شده در آمریکا، هیبرید بودند. بین اوایل دهه 1930 تا اوایل دهه 1950، تولید بذر ذرت هیبرید در مزارع ایزوله با فاصله حدود 220 یارد انجام میگرفته است که در آن 2 ردیف والد پدری و 6 ردیف والد مادری به تناوبب کشت شده (نسبت 6:2) و قبل از ظهور کاکل‌ها، گل‌های نر خطوط پدری حذف می‌شدند.

شکل1-نوعی بذر هیبرید ذرت

در طی دهه 1940، بسیاری از شرکت‌های خصوصی شروع به کار تحقیقاتی در مورد ذرت کردند و این مسئله تا 1950 ادامه داشت. در اوایل دهه 1950، دو مسئله عمده اتفاق می‌افتاد که شامل افزایش میزان کود مصرفی (به ویژه نیتروژن) و دیگری افزایش تراکم بوته در واحد سطح بود. در حوالی سال 1960، بعد از این که ارقام و لاین‌های با واکنش بهتر به شرایط حاصلخیزی بالاتر خاک و تراکم بوته بیشتر تولید گردیدند و در واقع عملکرد اینبرد لاین‌ها اصلاح گردیدند، انتقال به سوی استفاده از هیبرید‌های سینگل کراس که عموما برتر از دابل کراس‌ها از نظر عملکرد و سایر صفات می‌باشند، مد نظر قرار گرفت. بذر هیبریدهای سینگل کراس معمولا گران‌تر می‌باشند زیرا والدهای اینبرد آن‌ها کم محصول‌تر بوده و به تنش‌های محیطی نیز در مقایسه با والدهای سینگل کراس مورد استفاده در تولید بذر دابل کراس‌ها، حساس‌تر می‌باشند. امروزه دیگر تقریبا تمامی بذر ذرت هیبرید مورد استفاده در کشورهای پیشرفته سینگل کراس و مقداری نیز دابل کراس و.. است.