مقاله آشنایی با احداث و مدیریت باغ انار (قسمت ششم)

به منظور احداث باغ انار به عنوان سرمایه گذاري بلندمدت، شناخت دقیق شرایط آب و هوایي مورد نیاز کاشت انار ضروری است تا محصول اقتصادي و با کیفیت مطلوب به دست آمده و سوددهی علاوه بر بازگشت تدریجی سرمایه تضمین شود. درخت انار به صورت طبیعي در دامنه‌ی وسیعي از شرایط آب و هوایي رشد مي‌کند به طوري که در تمامي استان‌هاي ایران به استثناي استان همدان به صورت تجاری کشت و کار مي‌شود. مهمترین عامل محدودکننده براي کاشت انار، دماي محیط (به خصوص حداقل مطلق دما) مي‌باشد.

توصیه‌های کلی استفاده از کود در باغ‌های انار

1-نحوه‌ی تشخیص علت ترکیدگی انار بسته به وضعیت ترکیدگی میوه، متفاوت می‌باشد؛ در ترکیدگی عرضی به‌طور کلی:کود نیتروژن زیاد، دمای بالا، نوع رقم، آفتاب‌سوختگی و آفات و در ترکیدگی طولی؛ تنش‌رطوبتی و بلایت باکتریایی. دلایل عمده می‌باشند؛ البته در برداشت دیرهنگام، هر دو نوع ترکیدگی را شاهد خواهیم بود.

2-تنظیم دور آبیاری، به‌کارگیری کود کلسیم و برداشت به‌موقع، از ترکیدگی میوهی انار جلوگیری می‌کند؛ از آنجایی که عنصر کلسیم کم‌تحرک هست و گاهی به‌دلیل متغیربودن pHخاک یا شرایط آب و هوایی نامناسب، جذب عناصر دچاراختلال می‌شود، کودها باید روی میوه‌ها محلولپاشی شود. کود سولفات کلسیم را می‌توان در اواخر اسفندماه، استفاده نمود.

3- آفتاب‌سوختگي (سیاه شدن پوست میوه به‌صورت افزایشی از برجسته‌ترین قسمت میوه به اطراف و شروع در بخش‌هایی از درخت که رو به آفتاب می‌باشد به‌همراه تغییر رنگ در قسمت داخلی میوه و دانه‌ها که با کم رنگ و کم آب شدن آن‌ها همراه است و تغییر رنگ همراه با ترک‌های ریز روی میوه) در میوه یا حتي تنه و شاخه و برگ انار بیشتر در جهت جنوب‌غربي دیده می‌شود (آفتاب‌سوختگی تنه و میوه از عوامل قهری خسارت‌زای انار بوده) اما در عدم مدیریت مناسب، به‌عنوان عارضهی فیزیولوژیکي شناخته شده و بیشتر در باغاتي با خاک ضعیف که فاقد پوشش گیاهي باشند مشاهده مي‌شود.

4- تشدید آفتاب سوختگی در میوه‌هاي درختاني که به دلیل هرس شدید و غیراصولي در جریان تابش آفتاب قرار گیرند؛ مشاهده مي‌شود. جهت جلوگیري از آفتاب‌سوختگي الف)کاشت گیاهان یک‌ساله حتی سبزی (البته به‌شرط نداشتن آفت و بیماری مشترک) با پوشش مناسب و ارتفاع کم، ب)مدیریت صحیح علف‌هاي هرز به‌خصوص حفظ علف‌هاي هرز زیر درختان در طول فصل تابستان، ج) هرس اصولي در زمان مناسب توصیه مي‌شود (در ارقام تجاری رقم رباب فارس حساس‌ترین و رقم شیشه کپ فردوس مقاوم‌ترین به آفتاب‌سوختگی می‌باشند). ضمن این که ارقام محلی که به صورت نامنظم و با فواصل زیاد کشت شده اند دارای حساسیت بالایی به آفتاب‌سوختگی هستند.

 

باغ انار

شکل1- باغ انار

5- به‌طورکلی در مناطقی با آفتاب شدید، درختانی که سن آن‌ها کمتر از 7 سال است و به صورت تک‌تنه، کشت شده‌اند (ملس ساوه)، حساسیت بیشتری به آفتاب‌سوختگی دارند.

6-پاشیدن کائولین (خاک چینی) روی درخت در زمان گردویی شدن میوه، جهت جلوگیری از برخی آفات و آفتاب‌سوختگی توصیه می‌گردد.

7- گاهي اوقات اثرات زخم یا برخي آفات مانند کنه، صدمات فیزیکی، سرمازدگی پوست میوه در اوایل تشکیل میوه علائمی شبیه آفتاب‌سوختگي ایجاد می‌کند.

8- عارضه‌ی قهوه‌ای شدن آریل در زمان برداشت محصول رسیده یا در زمان استفاده از محصول پس از نگهداری در سردخانه، مشاهده می‌شود، ولی این اختلال در طول دوره رشد و نمو میوه آغاز شده‌است. در ظاهر میوه هیچگونه مشکلی ندارد ولی پس از برش آن، اختلالات داخلی مشاهده می‌شود.

9-عارضه‌ی اضمحلال دانه‌ی آریل انار، در دو مرحله، اتفاق می‌افتد و ارتباط مستقیم با زنده ماندن جنین و دانه انار دارد. درمرحله‌ی اول، که در مراحل اولیه رشد میوه اتفاق می‌افتد، آریل فاقد آب و مواد قندی می‌باشد. در مرحله‌ی دوم که در نیمه‌ی‌دوم فصل، اتفاق می‌افتد، آریل رشد نموده و کمی آب و مواد جذب می‌کند و بعد دانه، ازبین می‌رود و ادامه رشد آریل اتفاق نمی‌افتد.

10- عارضه‌ی تغییر رنگ در دانه انار در 4 وضعیت متفاوت در باغ‌های انار مشاهده شده است:

الف- رنگ نگرفتن ابتدایی برخی از دانه‌های انار در طی مرحله رسیدن و سفیدماندن آریل‌ها که به آن دانه‌سفیدی گویند (بیشتر در ارقام شیشه کپ و بجستانی مشاهده می‌شود).

ب- اضمحلال هسته‌ی انار به همراه تغییر رنگ و شکل آریل به قهوه‌ای شدن در مراحل میانی تا پایانی رشد که به آن پخته‌رسی و کشمشی شدن نیز گویند (بیشتر در رقم رباب نیریز فارس مشاهده می‌شود).

ج- قهوه‌ای شدن آریل(کشمشی شدن) و از هم پاشیدن بافت آن در مرحله‌ی پایانی رشد میوه (بیشتر در مواقعی که میوه دیرتر برداشت شود) که به آن قهوه‌ای شدن دانه گویند (بیشتر در رقم ملس یزدی مشاهده می‌شود).

د- تغییر رنگ دانه‌ها در زیر قسمت آفتاب سوخته‌ی میوه (بیشتر در درختان محلی و جوان انار).

11- به میوه‌های انار مبتلا به عارضه سفید شدگی آریل واژه گرمازده، پخته یا باخته اطلاق شده‌است و میوه‌های دارای عارضه، کم‌آب، بی‌وزن و سبک هستند. عارضه سفید شدگی سبب اکسید شدن ترکیبات پلی فنلی و تغییر در رنگ میوه می‌گردد.

12- استفاده از سایبان برای باغ‌های انار، استفاده درست و زمان مناسب از کودهای آلی و محلولپاشی مناسب، تربیت مناسب درختان از ابتدای کاشت، همراه با روش‌هایی که سبب تولید میوه در درون تاج گردد و استفاده از ارقام سازگار و مقاوم به هر منطقه با تنش‌های غالب مناطق مورد نظر در احداث باغات جدید منطقه و آبیاری باغ‌های مبتلا به عارضه با احتساب ضریب آبشویی؛ سبب کاهش این عارضه می‌شود.

13- زمان برداشت از لحاظ رسیدگی میوه‌ی انار را، می‌توان با ظاهرشدن برجستگی‌های دانه‌ی انار روی پوست میوه تشخیص داد. تاخیر در برداشت میوه انار ممکن است موجب ضعف درخت، افزایش آفت، ترک‌خوردگي میوه و در نتیجه افزایش ضایعات شود، با این حال برداشت زود هنگام ممکن است شاخص‌هاي فیزیکي و بیوشیمیایي میوه را تحت تاثیر قرار دهد.

14- چنانچه بخواهیم در فصل برداشت درخت را آبیاری کنیم ابتدا باید برداشت انجام شود؛ سپس آبیاری صورت گیرد.

15- نگهداری انار در دمای اتاق عمر مفید آن را کاهش می‌دهد. برای انبار کردن طولانی نیاز به ذخیره میوه در دماهای پایین وجود دارد. با این‌حال، هنگامی که میوه در معرض دمای زیر 5 درجه سانتی‌گراد قرار گیرد؛ مستعد ابتلا به آسیب سرمازدگی می‌باشد.

16- میوه انار را می‌توان در دمای 5 درجه سانتی‌گراد و رطوبت مناسب 85 -95 به مدت 2 ماه در انبار نگهداری کرد. انار از جمله میوه‌هایي است که به از دست دادن آب از پوست (چروک‌شدن) بسیار حساس مي‌باشد. نگهداري میوه در پوشش پلاستیکي و استفاده از واکس، مي‌تواند چروکیدگي پوست را کاهش دهد به‌خصوص در شرایطي که میزان رطوبت نسبي پائین باشد.

17-آفات کرم‌گلوگاه انار(شب پره خرنوب) و مگس میوه‌ی مدیترانه دو تنش مهم زیستی در انار می‌باشند که انتخاب ارقام مقاوم، محلولپاشی کائولین، خالی نمودن تاج میوه و مبارزه تلفیقی به همراه تقویت درخت، به‌خصوص، اسیدآمینه‌ها و همچنین شناسایی و تله‌گذاری بدون استفاده مستقیم سموم روی میوه، از مهمترین راهکارهای کنترل این آفات می‌باشند.

18-در صورت نیاز به تکثیر با قلمه، از درختان با علایم زردی یا ریز برگی به‌دلیل احتمال آلودگی و انتقال بیماری‌های فیتوپلاسمایی، قلمه‌گیری توصیه نمی‌شود.

19- در صورت اثبات آلودگی فیتوپلاسمایی در درختان انار و مخصوصا در مراحل اولیه شروع بیماری در منطقه، بایستی درختان آلوده ریشه‌کن شوند.

20- وجود یک پوشش ملایم از علف یکساله‌ی باغي در باغات انار، باعث کاهش تبخیر، افزایش رطوبت نسبي و طراوت باغ و کاهش خسارت آفتاب‌سوختگي و خشک‌شدن پوست میوه انار می‌گردد. اما علف‌های هرزی مانند کاتوس، مرغ، پیچک و سس با پیچیدن به درخت و تضعیف عناصر غذایی خاک، سبب خشکیدگي تدریجي درخت می‌شود؛ که نظارت بر باغ (شخم اواخر زمستان و اوایل پاییز)، کنترل خارشتر(بعنوان میزبان،) عدم مصرف کود نپوسیده، عدم چرای دام و کنترل سریع به محض مشاهده، توصیه می‌شود.

 

وظیفه‌شناس؛ محمدرضا؛ اسمعیل‌زاده حسینی، سیدعلیرضا؛ زارع، سمیه؛ یاوری، علی‌محمد.(1401). صد و بیست نکته‌ی کلیدی در پرورش انار. تهران: نشر آموزش کشاورزی