باغ بذر
باغ بذر مکانی است که نهال‌های درختان ودرختچه‌های جنگلی که برتری آن‌ها از نظر صفات درنظرگرفته شده برای پایه‌های مادری به اثبات رسیده است، به‌منظور جلوگیری از ورود گرده‌های ناخواسته و باهدف تولید انبوه بذر باکیفیت در مکانی در نزدیکی رویشگاه اصلی کاشته شده و مدیریت می‌شوند.
انواع باغ بذر
-باغ بذر دانهال: باغ بذری است که از طریق نهال بذری درختان ودرختچه‌های منتخب تشکیل می‌شود.
-باغ بذر کلنال: باغ بذری است که از طریق قلمه، پیوند و یا کشت بافت درختان و درختچه‌های منتخب تشکیل می‌شود.
-باغ بذر نسل 1.5: باغ بذری است که با حذف نهال‌های درختان مادری ضعیف و نگهداری نهال‌های درختان مادری برتر در عرصه‌های آزمون نتاج، به‌طور مستقیم به باغ بذر تبدیل می‌شود.
اهداف تشکیل باغ بذر
-تولید انبوه بذر باکیفیت برای جنگل‌کاری
-تقویت بنیه ژنتیکی بذر مورد نیاز برای جنگل‌کاری
مکان احداث باغ بذر
باغ بذر باید در خاکی عمیق، حاصلخیز و کم‌شیب و نیز در عرصه‌ای دارای امکانات زیرساختی مناسب مانند راه دسترسی، آبیاری و حصارکشی ایجاد شود و اندکی از توده اصلی دور باشد تاگرده‌های ناخواسته از توده‌های اصلی وارد باغ بذر نشوند.
شکل 1- باغ بذر تاغ در قم و بذردهی آن
مراحل تشکیل باغ بذر
1-گزینش پایه‌های مادری
-ارزیابی حداقل 100 پایه مادری ضروری است که می‌توان از 4 الی 5 محوطه بذرگیری و یا جمعیت‌های گونه مورد نظر شناسایی کرد.
-اگر قرار است پایه‌های مادری از جنگل‌کاری‌ها هم انتخاب شوند، بهتر است جنگل‌کاری‌هایی مد نظر قرار گیرند که مبداء بذر آن‌ها مشخص باشد.
2-ارزیابی توانمندی انتقال صفات پایه‌های مادری به نتاج
ارزیابی توانمندی ژنتیکی پایه‌های بذری در توده‌های طبیعی از طریق آزمون نتاج انجام می‌شود.
از بین 100 پایه مادری اولیه، 20 الی 30 پایه برتر برای تشکیل باغ بذر گزینش می‌شوند.
3-انتقال نهال به باغ بذر و آرایش کاشت آن‌ها
-از هر یک از پایه‌های مادری بین 10 الی 20 نهال به باغ بذر منتقل می‌شود.
برای جلوگیری از خویش‌آمیزی و جلوگیری از کاهش تنوع ژنتیکی، دو نهال از یک پایه مادری نباید کنار هم کاشته شوند.
4-نحوه کاشت نهال در باغ بذر
برای کاهش رقابت بین پایه‌ها و نورگیری و گلدهی و بذردهی بیشتر، فاصله کاشت بین نهال‌ها بسته به اندازه درخت و یادرختچه، حداقل 5×5 تا حتی 8×8 مترهم درنظرگرفته می‌شود.
پس ازکاشت نیز، عملیات نگهداری (آبیاری در فصول خشک، وجین دور نهال‌ها، سله‌شکنی و درصورت لزوم کوددهی)، پایش دوره‌ای و در صورت نیاز پیوندزدن انجام می‌شود.