آشنایی با روش چالکود (کانال کود) برای درختان میوه

مزیت این کار آن است که در چنین حجم کوچک کود داده شده، غلظت عنصر غذایی بیشتر از موقعی که این کود با تمامی خاک مخلوط شود، افزایش می‎یابد. اما این کار یک نقطه ضعف نیز دارد و آن تماس محدوده ریشه گیاهان با چنین مناطق غنی شده می‎باشد. ریشه گیاهان در تمامی حجم خاک پراکنده شده است و در صورت جایگذاری موضعی کود، تنها بخش کوچکی از ریشه گیاه با آن تماس خواهد داشت. این حالت به ویژه درمورد کودهای شیمیایی غیر متحرک در خاک صادق می‎باشد. در مجموع برآیند افزایش غلظت عنصر غذایی در حجم محدودی از خاک و کاهش سطح تماس ریشه‎ها، تعیین کننده کارایی روش جایگذاری موضعی در خاک خواهد بود. گاهی جایگذاری موضعی، منجر به افزایش رشد ریشه و تراکم آن در مجاورت کود می‎شود، که بدین ترتیب مشکل تماس کمتر ریشه در جایگذاری موضعی، تا حد زیادی مرتفع می‎گردد.

جایگذاری موضعی در مراحل اولیه رشد گیاه، در حالتی که تراکم ریشه‎ها کم باشد نیز می‎تواند مفید باشد. در این حالت تماس کم ریشه‎های توسعه نیافته گیاه، با افزایش غلظت عنصر غذایی در حالت جایگذاری موضعی، جبران می‎شود.

شکل 1: نمایی از طرح کانالکود (سمت راست تصویر) و چالکود (سمت چپ تصویر) و گسترش ریشه‎ها در چالکود

روش چالکود در باغ نیز نوع خاصی از جایگذاری موضعی کودها می‎باشد. در این روش در نزدیک ریشه درخت، چاله‎هایی حفر شده، سپس با کودهای آلی و شیمیایی پر می‎شود. مزیت‎های این روش عبارتند از:

• قدرت تثبیت کنندگی ماده آلی، که چاله توسط آن پر می‎شود، برای اکثر کودهای شیمیایی بسیار کمتر از خاک می‎باشد. بنابراین کودهای شیمیایی اضافه شده، بیشتر برای گیاه قابل جذب می‎باشد. مثال مشخص در این مورد آهن می‎باشد. کود سولفات آهن در خاک رسوب و آهن آن تا حد زیادی برای گیاه غیرقابل جذب می‎شود. اما در مجاورت ماده آلی، واکنش‎ها به گونه دیگری است و گیاه بهتر از آهن بهرهمند می‎گردد.
• در برخی از باغ‎ها، نفوذپذیری خاک محدود می‎باشد و آب به خوبی در خاک نفوذ نمی‎کند. چاله‎های پر شده با مواد آلی، نفوذ آب به داخل خاک را تشدید می‎کند.
• آهک فراوان در خاک، مشکل مهمی در رشد و فعالیت ریشه درختان و جذب برخی عناصر غذایی، از جمله آهن می‎باشد. چاله‎های پر شده با ماده آلی، مکان‎های فاقد آهک و مناسبی برای ریشه‎ها می‎باشد. از آنجا که عناصر کم مصرف به مقدار کمی مورد نیاز گیاه می‎باشند، همین حجم محدود اما مناسب از نظر شرایط جذب عناصر کم مصرف، در بسیاری از موارد می‎تواند مشکل یک درخت را حل کند.
• سنگینی بافت خاک، مشکل دیگری در برخی باغ‎ها می‎باشد. چنین خاک‎هایی پس از آبیاری مدت زمان طولانی تهویه ضعیفی داشته و فاقد اکسیژن کافی برای ریشه‎ها می‎باشند. از طرف دیگر غلظت دی اکسید کربن نیز افزایش یافته و در حضور آهک بی‎کربنات پدید می‎آید. فقدان اکسیژن، زیادی دی اکسید کربن و بی‎کربنات به شدت به ریشه‎ها صدمه رسانیده و جذب عناصر غذایی را مختل می‎نماید. در صورت استفاده از روش چالکود، در چاله‎ها تهویه مناسب به سرعت برقرار شده و ریشه گیاه رشد مناسبی پیدا میکند.
• شخم زدن از پر هزینه‎ترین عملیات مرسوم در باغداری به ویژه به شکل سنتی آن می‎باشد. هر چند که شخم زدن (پابیل) پای درختان محاسنی دارد، اما عیب عمده‎ای نیز در بر دارد. از جمله این معایب میتوان وارد شدن صدمه به ریشه‎های سطحی و ناپایدار شدن خاکدانه‎ها را نام برد. امروزه بیشتر پژوهشگران، شخم بسیار سبک و تنها در بین ردیف‎های درختان را پیشنهاد می‎کنند. لایه‎های پایینی خاک و مجاورت ریشه، ناچار به بیل زدن پای درختان می‎باشند. با استفاده از روش چالکود، مشکل علف‎های هرز تا حد زیادی کاهش می‎یابد. کود دامی که منبع عمده علف‎های هرز می‎باشد، به صورت یک توده در چاله قرار گرفته و بذر علف‎ها محل مناسبی برای ریشه ندارند. از آنجا که حفر دو یا سه چاله به اندازه پابیل پیرامون یک درخت برای چندین سال نیز کافی می‎باشد، هزینه نگهداری باغ، کاهش قابل توجهی پیدا می‎کند. استفاده از سموم علفکش یا کف بر کردن علف‎های هرز احتمالی نیز بایستی مد نظر باشد.
•  از آنجا که درخت، گیاه دائمی است، به دلایل مختلف، هر سال تراکم ریشه در حوالی منطقه چالکود، بیش از پیش افزایش یافته و سطح تماس ریشه با این منطقه غنی از کود افزایش می‎یابد. بدین ترتیب کارایی مصرف کود افزایش و مقدار مصرف کود در هکتار کاهش می‎یابد (چالکود تا حد زیادی فاقد مشکل اصلی مصرف موضعی کود، یعنی سطح تماس کم ریشه با مناطق غنی از کود، می‎باشد).