آشنایی با روش محلول پاشی عناصر غذایی

علت محلول‎پاشی عناصر غذایی

محیط خاکی نامناسب و شرایط آب و هوایی نامطلوب موجب محدود شدن قابلیت فراهمی عناصر غذایی و جذب عناصر از خاك می‎شود. اگر این محدودیت‎ها همزمان با دوره‎هاي بحرانی نیاز گیاه باشند، در این شرایط کاربرد عناصر فوق به صورت محلول‎پاشی مفید است.

شرایطی که موجب تغذیه برگی نسبت به تغذیه خاکی می‎شوند شامل:

• هنگامی که نیاز گیاه از ظرفیت ریشه در جذب عناصر غذایی تجاوز کند. این اتفاق زمانی روي می‎دهد که:

• حلالیت یا انتقال عناصر غذایی به سمت ریشه در نتیجه‎ي pH نامطلوب، وجود بی‎کربنات و یا ترکیب شیمیایی عناصر غذایی، غلظت بالاي یون‎هاي رقیب در خاك، شرایط نامطلوب رشد ریشه به دلیل بیماري‎ها و نماتد یا وجود شرایط نامناسب براي جذب عناصر غذایی از خاك (دماي پایین، رطوبت یا مقدار اکسیژن نامطلوب و تهویه نامناسب و غرقاب شدن) محدود می‎شود.
• محدودیت در ظرفیت جذب فیزیولوژي گیاه، براي مثال در اوایل بهار در زمان تشکیل گل و میوه، حرکت عناصر غذایی از جمله کلسیم، بور، آهن، منگنز و روي در آوند آبکش و دماي پایین محدود می‎شود.

کوددهی بهینه برگی، تلفیقی از علم درك عوامل کنترل کننده‎ي کارایی کودهاي برگی و معرفی فرمولاسیون‎ها و روش‎هاي کاربردي است.

کارایی کوددهی برگی، به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی کود، گونه، نوع و سن برگ، خصوصیات شیمیایی کود، شرایط محیطی و روش کاربرد بستگی دارد.

حتی در خاکی‎هایی که به خوبی کوددهی شده‎اند، شرایط محیطی موجب محدود شدن انتقال عناصر غذایی از ریشه به اندام‎هاي هدف می‎شود. تحرك عناصر غذایی (جدول 1) در برگ و آوند آبکش متفاوت است که به گونه، سن برگ و علل غیرمتحرك شدن عناصر بستگی دارد.

جدول 1: زمان جذب و تحرك عناصر غذایی در گیاهان

جذب برگی عناصر غذایی سریعتر از ریشه است به طوريکه در شرایط مشاهده نشانه‎هاي کمبود و نیاز به تصحیح سریع نشانه‎هاي، در شرایط مختل شدن فعالیت ریشه در مرحله زایشی درختان، در مراحل حساس تعیین کننده محصول نهایی درختان به منظور افزایش محصول و کیفیت میوه تغذیه برگی توصیه می‎شود.

جذب و انتقال

مراحل جذب عناصر غذایی شامل نفوذ از کوتیکول و روزنه‎هاي برگی و انتقال یون‎ها از طریق سلول به سلول و مسیرهاي آوندي (چوبی و آبکش) از برگ‎ها به محل مصرف است. انتشار غیرفعال از کوتیکول، روزنه‎ها و حفره‎هاي قطبی برگ (aquaporines)  انجام می‎پذیرد. میزان جذب بستگی به غلظت محلول در سطح برگ و رطوبت نسبی هوا دارد. انتقال سلول به سلول از طریق انتشار، جذب غشاء سیتوپلاسمی و انتقال فعال با مصرف انرژي همراه است. انتقال عناصر غذایی به نقاط دورتر از طریق حرکت سیمپلاست (آوند آبکش) و حرکت آپوپلاست (آوند چوبی) انجام می‎پذیرد. حرکت سیمپلاستی نیاز به انرژي دارد و براي کاتیون‎ها مناسب‎تر است، اما به دلیل بار منفی دیواره سلولی انتقال آنیون‎ها محدودتر است. انتقال عناصر غذایی توسط رابطه بین منبع و محل مصرف تنظیم و انتقال یون‎ها از محل ساخت قندها (منبع برگ‎هاي بالغ) به محل مصرف (گل‎ها، میوه‎ها، نقاط مریستمی انتهایی شاخه‎ها و ریشه‎هاي درحال توسعه) انجام می‎شود. انتقال در آوند چوبی حرکت آپوپلاست توسط جریان آوند چوبی تنظیم می‎شود. نیروي رانش در این جریان اختلاف پتانسیل آب بین خاك، برگ و اتمسفر است. انتقال آوند چوبی توسط تعرق در طی روز و فشار ریشه در شب کنترل می‎شود. موفقیت معمول محلول‎پاشی بستگی به مواردي از جمله محلول‎پاشی در هواي خنک و زمان‎هاي مرطوب روز، در سرعت کم باد، عدم محلول‎پاشی در شرایط تنش (پیش از آن درختان آبیاري شوند)، آزمون اثرات جانبی و سمیت بر روي تعداد اندکی از درختان چند هفته پیش از محلول‎پاشی اصلی (درختان در مناطق مرطوب داراي کوتیکول نازك و حساس‎تر به صدمه هستند) دارد.

• هنگامی که نیاز موضعی درون گیاه بیشتر از ظرفیت گیاه در توزیع دوباره عناصر غذایی در داخل گیاه باشد.
• در مجاورت میوه‎هاي بزرگ و خوشه، یا در هنگام پر شدن دانه یا توسعه‎ي بافت‎هاي ذخیره‎اي و با افزایش نیاز موضعی به عناصر غذایی (به ویژه نیتروژن و پتاسیم) و تحرك کم برخی عناصر (به ویژه کلسیم و بور) در آوند آبکش روي می‎دهد.
• تحرك عناصر غذایی در داخل گیاه در زمان پیش افتادن گلدهی نسبت به توسعه‎ي برگ به دلیل محدود شدن انتقال عناصر غذایی در آوند چوبی، محدود شود.
• دوره‎هاي خشکی یا رطوبت زیاد نیز می‎توانند جریان تبخیر - تعرق را در آوند چوبی محدود کرده و انتقال عناصر غذایی غیرمتحرك در آوند آبکش را محدود نماید.
• محدود شدن جذب و انتقال عناصر غذایی به دلیل پیر شدن بافت‎ها.
• کاهش رشد و فعالیت ریشه به دلیل رقابت اندام هوایی با ریشه براي کربوهیدرات‎ها و متابولیت‎ها.