مقاله آشنایی با روش کودآبیاری

اﻣﺮوزه در ﻛﺸﺎورزي ﻧﻮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد ﻫﻢ زﻣﺎن ﻛﻮدﻫﺎ (ﻛﻮدآﺑﻴﺎري) و ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ (شیمیآبیاری) ﻣﺤﻠﻮل ﻫﻤﺮاه آب آﺑﻴـﺎري در روشﻫـﺎي آﺑﻴـﺎري ﺗﺤﺖ ﻓﺸـﺎر ﻋﻤﻮﻣﻴـﺖ ﭘﻴـﺪا ﻛـﺮده اﺳـﺖ. شیمی آبیاری (Chemigation) ﻛﺎرﺑﺮد ﻫﺮ ﻧﻮع ﻣـﺎده ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﻤـﺮاه آب را ﮔﻮﻳﻨـﺪ. اﻳـﻦ ﻣـﻮاد شامل ﺣﺸﺮهﻛﺶها، مواد ﺿﺪﻋﻔﻮﻧﻲ کننده، ﻧﻤﺎﺗـﺪ ﻛـﺶﻫـﺎ و ﻛـﻮدﻫـﺎ ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ. ﻣﺘﺪاولﺗﺮﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد شیمیآبیاری، ﻛﻮد آﺑﻴﺎري اﺳﺖ ﻛﻪ استفاده از کودها از طریق سیستمهای آبیاری است. در کود آﺑﻴﺎري اﻣﻜﺎن ﻣﺼﺮف ﻛﻢ، ﻣﻜـﺮر و ﺗﻘﺴﻴﻄﻲ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ در ﻃﻮل دوره رﺷﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻧﻴـﺎز ﮔﻴـﺎه وﺟـﻮد دارد. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﭘﺨﺶ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﻛﻮد در ﺧﺎك و ﺗﻮزﻳـﻊ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ آن در ﻃﻮل دوره رﺷﺪ اﻣﻜﺎن اﺳﺖ. ﻋﻠﻲرﻏﻢ ﻣﺰاﻳـﺎي ذﻛـﺮ ﺷـﺪه ﻣﺘﺄسفانه ﺗﺎﻛﻨﻮن ﻛﻮدآﺑﻴﺎري در روشهای آﺑﻴﺎري ﺳﻄﺤﻲ که در بسیاری از مناطق جهان بیش از 90 درصد اراضی آبی با این روش آبیاری میشوند، مورد کم توجهی قرار گرفته است. کود آبیاری در دهههای اخیر به ویژه در آبیاری بارانی و قطرهای به دلیل کنترل و مدیریت راحتتر پیشرفت چشمگیری داشته است. اما روشهای آبیاری سطحی، کودآبیاری به دلیل کافی نبودن روابط طراحی و دستورالعملهای مدیریتی چندان گسترش نیافته است. استفاده از کودهای شیمیایی همراه با آب آبیاری در روشهای آبیاری سطحی یکی از راه کارهای بهبود عملکرد این سیستم است.

کودآبیاری (Fertigation)

ﻛﻮدآﺑﻴﺎري ﻋﺒﺎرت از ﻣﺼﺮف ﻛﻮدﻫـﺎي ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻫﻤـﺮاه آب آﺑﻴـﺎري اﺳﺖ. در اﻳﻦ روش،ﻛﻮدﻫﺎي ﻣﺤﻠـﻮل جامد و مایع از ﺟﻤﻠـﻪ ﻛـﻮد اوره یا UAN در آب ﺣـﻞ و ﻣﺤﻠﻮل ﻛﻮدي (ﻣﺤﻠﻮل ﻛﻮد) در آب آﺑﻴـﺎري ﺗﺰرﻳـﻖ و در ﺳـﻄﺢ ﻣﺰرﻋـﻪ ﭘﺨﺶ ﻣﻲﺷﻮد. بطور معمول سامانههای آبیاری تحت فشار که تاسیسات مجهزتری دارند، برای کودآبیاری مناسبتر هستند. علاوه بر کود میتوان از سایر مواد شیمیایی مانند علفکش نیز همراه با آب آبیاری استفاده کرد. کود آبیاری زمانی بیشترین تاثیر را خواهد داشت که از طریق انتخاب مناسب سیستم آبیاری، توزیع یکنواخت آب را در مزرعه یا باغ داشته باشد. این شرط اصلی در کود آبیاری است. اگر توزیع آب در مزرعه یکنواخت نباشد ممکن است بخشهای از مزرعه کود کمتری دریافت و در نتیجه با کمبود عناصر غذایی مواجه شوند، و بخشهای دیگر کود بیشتری دریافت کنند، در نتیجه احتمال افزایش فشار اسمزی، سوختگی و کاهش عملکرد محصول است.

آبیاری قطره ای

شکل 1- آبیاری قطره ای

یکنواختی توزیع کود

ﺑﻪ  دﻟﻴﻞ ﺗﺼﻮر موجود که آبیاری سطحی از بازده و یکنواختی توزیع پایینی برخوردار است، استفاده از کودآبیاری در آبیاری سطحی محدود می‌باشد. اما نتایج برخی مطالعات در مزارع زیادی در ایالت کالیفرنیای آمریکا نشان می‌دهد که بطور کلی یکنواختی آبیاری نواری و جویچه‌ای کمتر از سامانه‌های آبیاری تحت فشار نیست. یکنواختی توزیع کود به عوامل مختلف از جمله طراحی سیستم آبیاری، زمان مناسب تزریق کود به آب آبیاری، تجهیزات به کار رفته، مدیریت آبیاری و... بستگی دارد. بنابراین یک سامانه آبیاری باید به گونهای طراحی شود که آب را بطور یکنواخت در تمام سطح مزرعه پخش کند.

آبیاری سطحی یا آبیاری کرتی

شکل 2- آبیاری سطحی

محاسن کود آبیاری

کودآبیاری نسبت به روش‌های مرسوم و سنتی دارای مزایای نسبی فراوانی است. در کود آبیاری امکان استفاده کم، مکرر، مداوم و تقسیطی عناصر غذایی در طول دوره رشد مطابق با نیاز گیاه وجود دارد. همچنین پخش یکنواخت کود در خاک و توزیع یکنواخت آن در طول دوره رشد امکانپذیر است. در کودآبیاری کارایی مصرف آب بیشتر و توصیه کودی راحتتر است. در این صورت مقدار کود مصرفی به مقدار واقعی برداشت عناصر غذایی نزدیکتر است.

اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﻮدآﺑﻴﺎري در ﻣﺼﺮف ﺑﻬﻴﻨﻪ آب و ﻛﻮد ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﺆثر بوده و ﻛﺎراﻳﻲ ﻣﺼﺮف آب و ﻛﻮد را اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲدﻫﺪ. ﺑـﺮ اﺳـﺎس ﭘـﮋوﻫﺶﻫـﺎي اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، ﺑـﺎ اﻋﻤـﺎل کودآبیاری 40 تا 60 درصد در مصرف کود صرفهجویی میشود. ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺻﺤﻴﺢ آﺑﻴﺎري و ﻣﺼﺮف آب ﻛﻤﺘـﺮ ﺳـﺒﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﺷﺴﺖ و ﺷﻮي ﻣﻮاد ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﻧﻴﺘﺮات در ﺧﺎك ﻣـﻲﺷـﻮد. اﻳﻦ ﻣﺴﺎﻟﻪ از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈـﺮ آﻟـﻮدﮔﻲ آبﻫـﺎي زﻳـﺮزﻣﻴﻨـﻲ و اﺛـﺮات زﻳﺴـﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ. ﻳﻮن ﻧﻴﺘﺮات ﺑـﺮاي ﺳـﻼﻣﺘﻲ اﻧﺴـﺎن زﻳـﺎن‌آور ﺑﻮده و اﮔﺮ ﻏﻠﻈﺖ آن در آب از ﻳﻚ حد معینی ﺑﻴﺸـﺘﺮ ﺑﺎﺷـﺪ، ﺳـﻼﻣﺘﻲ اﻧﺴﺎن را ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻣﻲﻛﻨﺪ.

ﻛﻮد اﻧﺪازه آﺑﻴﺎري از ﺟﺬب ﺑﻴﺶ از ﺳﺎﻳﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻈﻴﺮ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ و ﺳﺪﻳﻢ ﻧﻴﺰ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ. ﻣﺼﺮف ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻏﺬاﻳﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺗﻘﺴﻴﻄﻲ در ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻛﻢ وﻟﻲ ﻣﺪاوم از ﺟﺬب ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ﻋﻨﺎﺻـﺮي ﻣﺜـﻞ ﺳـﺪﻳﻢ و ﭘﺘﺎﺳـﻴﻢ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻣﻲﻧﻤﺎﻳد. رﺷﺪ ﺑﻬﺘﺮ و منظمﺗﺮ، ﻛﺎﻫﺶ ﻓﺸﺮدﮔﻲ ﺧﺎك، ﻛﺎﻫﺶ ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي، ﺑﻬﺒﻮد ﻋﻤﻠﻜـﺮد و ﻛﻴﻔﻴـﺖ ﻣﺤﺼـﻮل و ﻛـﺎﻫش ﺿـﺎﻳﻌﺎت و ﺻﺪﻣﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮل از دﻳﮕﺮ ﻣﺰاﻳـﺎي ﻛـﻮدآﺑﻴـﺎري اﺳـﺖ.

ﻣـﻮاد ﻏـﺬاﻳﻲ در ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﺧﺎك وﺿﻌﻴﺖ ﻣﺤﺪود ﻛﻨﻨﺪهاي ﺑﺮاي ﻣﺼﺮف ﺑﺮﺧـﻲ ﻛﻮدﻫـﺎ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﻮدآﺑﻴﺎري ﺑﺎ ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮي در اﺧﺘﻴـﺎر ﮔﻴـﺎه ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد. .ﺑﻪ ﻋﻠﺖ ﺗﻮزﻳـﻊ ﻳﻜﻨﻮاﺧـﺖ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻏـﺬاﻳﻲ در ﺧـﺎك، رﺷـﺪ ﻣﺤﺼﻮل در ﻣﺰرﻋﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ ﺑﻮده و رﺳﻴﺪن ﻣﺤﺼﻮل ﻫﻤﺰﻣﺎن است.  اﻳـﻦ اﻣﺮ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻣﻬمي در ﻛﺎﻫﺶ ﺿﺎﻳﻌﺎت ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ.

در روش ﻛﻮد آﺑﻴﺎري ﻣﺼﺮف ﻫـﻢ زﻣـﺎن دو ﻧﻬـﺎده آب و ﻛـﻮد ﻣﻮﺟـﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻛﻮد میﮔﺮدد. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﻳﮕﺮ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﻛﻮدﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺤﻠﻮل در اﺧﺘﻴﺎر ﮔﻴﺎه ﻗﺮار میﮔﻴﺮﻧﺪ، واﻛـﻨﺶ ﮔﻴـﺎه در ﺑﺮاﺑـﺮ ﻛﻮدﻫﺎي ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﻮد. ﻋﻼوه ﺑـﺮ اﻳـﻦ، در اﻳـﻦ روش ﺑـﻪ  ﻋﻠـﺖ ﺗﻘﺴﻴﻄﻲ ﺑﻮدن ﻣﺼـﺮف ﻛـﻮد، ﺗﻠﻔـﺎت ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻏـﺬاﻳﻲ ﻛـﻢ اﺳـﺖ.  ﻧﺘـﺎﻳﺞ ﭘﮋوﻫﺶﻫﺎ ﻧﺸﺎن میدﻫﺪ ﻛﻪ ﺗﺰرﻳﻖ ﻧﻴﺘﺮوژن از ﻃﺮﻳﻖ سیستمهای آﺑﻴﺎري روي ﺧﺎكﻫﺎي ﺷﻨﻲﺗﺄﺛﻴﺮ بیشتری داشته اﺳﺖ. در ﻛﻮد آﺑﻴﺎري، به دﻟﻴـﻞ اﺳـﺘﻔﺎده از ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻛﻤﺘـﺮ ﻛﻮد در ﻫﺮ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻛﻮدآﺑﻴﺎري، زﻳﺎن ﻧﺎﺷﻲ از اﻓـﺰاﻳﺶ ﻓﺸـﺎر اﺳـﻤﺰي ﺑـﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ.

کود آبیاری نیازمند چیست؟

ﻛﻮدآﺑﻴــﺎري ﻧﻴﺎزﻣﻨــﺪ آﮔــﺎﻫﻲ از وﻳﮋﮔــﻲ گیاه، خاک، ﻛــﻮد، آب و واﻛﻨﺶﻫﺎي ﺑﻴﻦ آﻧﻬﺎ اﺳﺖ. ﺑﺮﺧﻲ از اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از:

  • وﻳﮋﮔﻲهایﮔﻴﺎه مانند ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ ﻣﻮاد ﻏـﺬاﻳﻲ، ﺗﻮزﻳـﻊ رﻳﺸـﻪ در ﺧﺎك
  • وﻳﮋﮔﻲهای ﻛﻮد ﻣﺎﻧﻨﺪ درﺟﻪ ﺣﻼﻟﻴﺖ و ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ ﺣﺮﻛﺖ در خاک
  • ویژگیهای شیمیایی خاک از جمله هدایت الکتریکی و pH و...
  • کیفیت آب آبیاری ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻫﺪاﻳﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ، ﻣﻴﺰان و ﻧـﻮع آﻧﻴـﻮنﻫـﺎ و ﻛﺎﺗﻴﻮنﻫﺎ.

 

عباسی، فریبرز؛ جلینی، محمد. (1387). توصیه های برای آبیاری در روش های آبیاری سطحی. تهران: موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی

ارسال نظر