توصیه کودی پتاسیم برای گندم

علایم ظاهري کمبود عنصر پتاسیم در گندم

کمبود پتاسیم: علایم اختصاصی کمبود پتاسیم در گندم همیشه در برگ‌هاي پیر ظاهر می‌گردد. تحت شرایط کمبود پتاسیم، زرد شدن و نکروزه شدن نوك و حاشیه برگ‌هاي پیر مشاهده می‌شود. در نتیجه گسترش این بافت نکروزه، بافت سبز رنگی به شکل پیکان در قاعده تا مرکز برگ باقی می‌ماند. در شرایط کمبود شدید پتاسیم این علایم به برگ‌هاي جوان نیز منتقل می‌گردد. گیاهانی که به کمبود شدید پتاسیم مبتلا می‌شوند، ظاهري مشابه گیاهان دچار تنش خشکی را پیدا می‌کنند.  

شکل 1- علائم کمبود پتاسیم در گندم

توصیه مصرف کودهای پتاسه

براي به دست آوردن یک عملکرد مطلوب تأمین عنصر پتاسیم براي گندم ضروري است. با توجه به مصرف بیرویه کودهاي نیتروژنی و فسفري و مصرف اندك کودهاي پتاسیمی، در بسیاري از موارد مقدار برداشت پتاسیم از خاك بیش از سرعت آزادسازي این عنصر از کانی‌ها می‌باشد. کمبود پتاسیم در خاك‌هاي با بافت سبک و شنی بیشتر متداول است. گیاه گندم در مرحله ساقه رفتن بیشتر از سایر مراحل به پتاسیم احتیاج دارد. در این مرحله روزانه 3.5 تا 8 کیلوگرم در هر هکتار پتاسیم جذب می‌نماید. مصرف کودهاي پتاسیمی این نیاز را جبران می‌کند. به علاوه، کاه گندم منبع با ارزشی است که حدود 85 درصد از پتاسیم جذب شده توسط گیاه در ترکیب آن قرار می‌گیرد. پتاسیم مقاومت گیاه را در برابر آفات و بیماري‌ها و صدمات ناشی از تنش‌هاي سرمایی افزایش می‌دهد. این عنصر سبب افزایش بازدهی استفاده از کودهاي نیتروژنی نیز می‌شود.

نوع کود پتاسه قابل استفاده برای گندم

از انواع متداول کودهاي پتاسیمی می‌توان به سولفات پتاسیم و کلرید پتاسیم به ترتیب با مقادیر 50 و 60 درصد اکسید پتاسیم (K₂O) اشاره نمود. در بسیاري از موارد بین سولفات پتاسیم و کلرید پتاسیم تفاوتی از لحاظ اثر بخشی وجود ندارد. تنها در شرایط کشت گندم در خاك‌هاي شور کاربرد کود کلرید پتاسیم توصیه نمی‌شود.. کودهاي پتاسیمی با بنیان سولفات نیز وجود دارند که به راحتی در آب قابل حل بوده و براي کاربرد در آب آبیاري در مراحلی از رشد گندم که به کمبود پتاسیم حساس می‌باشد قابل توصیه است. به علاوه کودهاي پتاسیمی مرکب که حاوي عناصر دیگر از جمله نیتروژن و فسفر می‌باشند نیز براي کاربرد در آب آبیاري توصیه می‌گردد.

مقدار مصرف کودهاي پتاسه

توصیه مصرف کود پتاسیمی می‌بایست بر اساس آزمون خاك صورت گیرد. حد بحرانی پتاسیم قابل استفاده در خاك 200 میلی‌گرم در کیلوگرم گزارش شده است. به عبارت دیگر در صورتی که مقدار پتاسیم قابل استفاده خاك کمتر از 200 میلی‌گرم در کیلوگرم خاك باشد احتمال پاسخ به کاربرد کود افزایش می‌یابد و در مقادیر بالاتر از 200 میلی‌گرم در کیلوگرم به احتمال زیاد، پاسخی از مصرف کود پتاسـیمی در خاك مشاهده نمی‌شود. با این حال کاربرد پتاسیم به صورت کودآبیاري به ویژه براي دسـتیابی به عملکردهاي بالا حتی در شرایطی که پتاسیم در خاك کافی به نظر می‌رسد توصیه می‌گردد.

علاوه بر آن توجه به سیستم کشت و تناوب زراعی در توصیه کاربرد کود پتاسـیمی مؤثر است. در مواردي مانند کشت متوالی گندم و ذرت به دلیل تخلیه شدید پتاسیم از خاك بهتر است پس از آزمون خاك، کود پتاسیمی مصرف شود. در صورتی که میزان پتاسیم قابل جذب خاك در محدوده 150 تا 200 میلی‌گرم در کیلوگرم باشد دو راهکار براي کوددهی وجود دارد:

1. اگر سیستم زراعی فشرده وجود داشته و زارع علاقهمند باشد میزان پتاسیم خاك از کمترین حد یعنی 150 میلی‌گرم در کیلوگرم کمتر نشود. به عبارتی پتاسیم خاك را در یک محدوده ثابت نگه دارد باید به اندازه پتاسیمی که توسط گیاه گندم از مزرعه خارج می‌شود سالانه کود پتاسیمی مصرف نماید. به این راهکار، استراتژي نگهداشت می‌گویند.
2. در صورتی که زارع از توان اقتصادي خوبی برخوردار است میتوان از محدوده 150 میلی‌گرم تا 200 میلی‌گرم پتاسیم قابل استفاده در هر کیلوگرم خاك، کود پتاسیمی را تا 100 کیلوگرم K₂O در هکتار ( 200کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار) مصرف کرد. در این راهکار که به استراتژي ذخیره پتاسیم در خاك معروف است، پتاسیم در خاك ذخیره می‌شود و مقدار پتاسیم در خاك در حد بالا باقی می‌ماند.

میزان کاربرد کودهاي پتاسیمی بسته به نوع و زمان مصرف متفاوت است. در جدول‌هاي (ا تا 3) مقدار مصرف کود سولفات پتاسیم در خاك به روش پخش سطحی براي دستیابی به عملکردهاي مورد انتظار در سطوح مختلف پتاسیم قابل استفاده خاك آورده شده است. در صورت کاربرد کود به صورت نواري در کنار بذر مقادیر توصیه شـده به نصف کاهش می‌یابد. در زراعت دیم به دلیل اینکه اغلب مزارع داراي پتاسیم بالا می‌باشند مصرف خاکی پتاسیم توصیه نمی‌شود.

جدول 1- توصیه مصرف سولفات پتاسیم براي خاك‌هاي حاوي 0-100  میلی‌گرم در کیلوگرم پتاسیم قابل استفاده (کیلوگرم در هکتار)

جدول 2- توصیه مصرف سولفات پتاسیم براي خاك‌هاي حاوي 150-100  میلی‌گرم در کیلوگرم پتاسیم قابل استفاده (کیلوگرم در هکتار)

جدول 3- توصیه مصرف سولفات پتاسیم براي خاك‌هاي حاوي 150-200  میلی‌گرم در کیلوگرم پتاسیم قابل استفاده (کیلوگرم در هکتار)

مبناي توصیه مصرف خاکی پتاسیم، آزمون خاك می‌باشد. در مواردي که این امکان فراهم نباشد براي توصیه مقدار کاربرد کودهاي پتاسیمی با توجه به سابقه کاشت، عملکرد مورد انتظار، میزان برداشت پتاسیم توسط گندم از خاك می‌بایست به کارشناس تغذیه گیاهی آشنا با شرایط خاکی منطقه مراجعه شود.

زمان و نحوه مصرف کودهاي پتاسیم

تمام کود پتاسیمی قبل از کاشت مصرف و با دیسک یا داندانه زیر خاك قرار داده می‌شود. در صورتی که پتاسیم موجود در خاك براي رفع نیاز گیاه کافی نباشد و کود پتاسیمی نیز قبل از کاشت مصرف نشده باشد، مصرف سرك کلرید پتاسیم در یک نوبت در مراحل اولیه رشد گندم توصیه می‌گردد. براي افزایش کارایی کود پتاسیمی می‌توان این کود را با دستگاه بذرکار-کودکار در ردیف کشت بذر قرار داد. با این روش مقدار مصرف کود پتاسیمی کاهش خواهد یافت. براي اثر بخشی بیشتر، بهتر است همراه با کود پتاسـیمی مقداري کود نیتروژنی نیز مصرف شود.

در مراحل انتهاي پنجه‌زنی و اواسط ساقه‌دهی استفاده از کودهاي قابل حل در آب که حاوي مقادیر مناسبی پتاسیم باشند به مقدار 10 تا 20 کیلوگرم در هکتار توصیه می‌شود. همچنین محلولپاشی کودهاي حاوي این عنصر در همین مراحل رشد به مقدار 2-3 کیلوگرم در هکتار نقش مؤثري در افزایش عملکرد کمی و کیفی گندم دارد. براي دسـتیابی بـه عملکردهاي زیاد مصرف سرك کودهاي حاوي پتاسیم بالا بـه صـورت کودآبیـاري و یا محلولپاشی در مراحل گلدهی (قبل از ظهور خوشه) و شیري شدن دانه کمک به سـزایی در پر شدن دانه‌ها و افزایش عملکرد گندم دارد.