آشنایی با کودهای زیستی

دسته‌بندی کودهای زیستی

توجه به نوع میکروارگانیسم‌هایی که از آن‌ها برای تولید کودهای زیستی استفاده می‌شود کودهای زیستی را در گروه‌های کودهای زیستی باکتریایی، قارچی، جلبکی و اکتینومیست‌ها طبقه‌بندی می‌کنند؛ این در حالی است که چگونگی عملکرد هر یک از میکروارگانیسم‌ها نیز متفاوت است.

الف_با توجه به نوع میکروارگانیسم‌ها، کودهای زیستی را می‌توان به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:

1. کودهای زیستی باکتریایی (ریزوبیوم، ازتوباکتر، آزوسپیریلوم و ...)
2. کودهای زیستی قارچی (میکوریزا و...)
3. کودهای زیستی جلبکی (جلبک‌های سبز- آبی و آزولا)
4. کودهای زیستی (اکتینومیست‌ها، فرانکیا و...)

در همزیستی با گیاهان چوبی غیرلگومینوز استفاده از فرانکیا به عنوان یک نوع کود زیستی تهیه شده از اکتینومیست‌ها بیشترین کارایی را داشته و در مورد غلات نیز استفاده از آزوسپیریلوم مرسوم است. بررسی‌های انجام شده حاکی از آن است که در شالیزارها بهتر است از باسیلوس به حالت آزاد یا همزیستی و از آزولا به عنوان یک کود زیستی مناسب برای افزایش عملکرد در واحد سطح استفاده شود. جالب است بدانید بیش از 83 درصد از گیاهان دو لپه‌ای و حدود 79 درصد از گیاهان تکلپه‌ای قادر به تشکیل سیستم میکوریزایی و تولید کود زیستی قارچی هستند و تنها تعداد محدودی از گیاهان زراعی فاقد این توانایی هستند (احمدزاده،1391).

ب_ با توجه به اعمالی که میکروارگانیسم‌ها انجام می‌دهند کودهای زیستی به شرح ذیل تقسیم‌بندی می‌شوند:

1. تثبیت کننده‌های نیتروژن مولکولی
2. قارچ‌های میکوریزا
3. میکروارگانیسم‌های حل کننده فسفات‌های نامحلول
4. باکتری‌های ریزوسفر محرک رشد
5. میکروارگانیسم‌های تبدیل کننده مواد آلی زاید به کمپوست
6. کرم‌های خاکی تولید کننده ورمی کمپوست

تثبیت‌کننده‌های نیتروژن مولکولی یکی از رایج‌ترین انواع کودهای زیستی هستند. مکانیسم عمل میکروارگانیسم‌های موجود در این نوع کود سبب افزایش نیتروژن موجود در خاک می‌شود .

قارچ‌های میکوریزا یکی از دیگر انواع کودهای زیستی هستند. این قارچ‌ها با ریشه برخی از انواع گیاهان همزیستی کرده و تغییرات مفیدی را ایجاد می‌کنند که سبب افزایش جذب مواد غذایی از ریشه گیاه خواهد شد.

میکروارگانیسم‌های حل‌کننده فسفات نیز فسفات نامحلول خاک را به فسفر محلول و قابل جذب توسط گیاه تبدیل می‌کنند.

باکتری‌های ریزوسفر نیز یکی از انواع کودهای زیستی هستند که محرک رشد گیاه می‌باشند. علاوه بر این، برخی از میکروارگانیسم‌ها نیز مواد آلی زاید خاک را به کمپوست تبدیل می‌کنند که به عنوان یک منبع غذایی مفید مورد استفاده گیاه قرار می‌گیرد.

برخی از کرم‌های خاکی که در تولید هوموس از آن‌ها استفاده می‌شود نیز نوعی کود زیستی محسوب می‌شوند که نوعی کود کمپوست به نام ورمی‌کمپوست تولید می‌کنند. باکتری‌های تثبیت کننده نیتروژن از رایج‌ترین کودهای میکروبی عرضه شده در سطح وسیع تجاری هستند و معمولاً در تحقیقات علمی برای بررسی تأثیر کودهای زیستی از ریزوبیوم‌ها در همزیستی با لگومینوزها استفاده می‌شود.

شکل 1- آشنایی با کودهای زیستی

مزایای استفاده از کودهای زیستی

براساس گزارشات و مشاهدات موجود، کاربرد کود زیستی باعث کاهش مصرف کود شیمیایی حداقل تا مقدار 30 درصد می‌گردد. همچنین کاربرد حجم کمتری از کود زیستی (تا 30 درصد مقدار کودهای شیمیایی)، به تنهایی می‌تواند تأثیر به سزایی در کاهش هزینه‌های حمل و نقل، انبارداری و توزیع داشته باشد. علاوه بر صرفه جویی فوق، تولید و مصرف کودهای زیستی می‌تواند حفظ و توسعه حاصلخیزی خاک، جلوگیری از ایجاد آلودگی خاک و منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی ناشی از ترکیبات باقیمانده کودهای شیمیایی و جلوگیری از توسعه بیماری‌های ناشی از مصرف آب و محصولات آلوده به ترکیبات نیتروژنه‌ای که در اثر کاربرد کودهای شیمیایی به ویژه کودهای نیتروژنه ایجاد می‌شوند را به دنبال داشته باشد. از دیگر مزایای این نوع کودها می‌توان به استفاده فوری پس از خرید اشاره کرد. این کودها حجم و وزن کمی دارند. لذا حمل و نقل آن‌ها به آسانی صورت می‌گیرد. با وجود این، نگهداری و کاربرد آن‌ها نیازمند رعایت موارد خاصی می‌باشد.