آشنایی با هرس درختان هلو و شلیل

فواید هرس

1-بالا بردن کیفیت محصول: درختانی که به درستی هرس شده‌اند دارای میوه‌های مرغوب‌تری هستند. میوه های این درختان درش تترند و رنگ و طعم بهتری دارند و در نتیجه قیمت محصول و بازارپسندی میوه درختان هرس شده بیشتر از درختانی است که هرس نشد هاند.

2-دادن شکل خاص و زیبا به گیاهان زینتی

3-افزایش مقاومت شاخه‌های درخت: در عملیات هرس کارهایی انجام می‌گیرد که موجب می‌شود شاخه‌ها استحکام بیشتری بیابند.

4-فراهم نمودن نور کافی برای درخت: نور آفتاب برای انجام عمل فتوسنتز، ساختن مواد آلی و تولید میوه‌های مرغوب لازم است. با انجام هرس صحیح نور کافی برای درخت تامین می‌شود.

5-تنظیم قدرت رویشی و زایشی: قدرت رویشی بیش از حد درخت باعث کاهش قدرت زایشی آن می‌شود و برعکس. رشد رویشی و زایشی درخت باید با هم متناسب باشد.

اصول هرس

هرس درختان میوه بر اساس اصول خاصی صورت می‌گیرد.کسی که می‌خواهد درختی را هرس کند قبل از اقدام باید با این اصول آشنایی کافی داشته باشد. پیش از دانستن این اصول به دست گرفتن قیچی برای انجام هرس و قطع عضوی از درخت کار درستی نیست. در اینجا هفت اصل مهم هرس را با هم مورد مطالعه قرار می‌دهیم.

اصل اول: هوا و نور باعث تغذیه و رشد اندام‌های درخت می‌شود. پس به هر شاخه‌ای نور و هوای بیشتری برسد آن شاخه رشد بیشتری خواهد یافت.

اصل دوم: قسمت‌های فوقانی یک شاخه بهتر از قسمت‌های تحتانی آن تغذیه می‌شوند.

اصل سوم: از حیث رشد و نمو بین اعضای رویشی و اعضای میوه دهنده درخت، رقابت حاکم است. این اصل می‌رساند که معمولا هر درختی میوه بیشتری تولید نماید رشد شاخه‌های آن کمتر خواهد شد. پس حذف قسمتی از میوه‌هایی که در حال تکامل هستند می‌تواند موجب به وجود آمدن شاخه‌ها و برگ‌های جدید فعال شود.

اصل چهارم: قسمت‌های مختلف یک شاخه با یکدیگر همبستگی دارند. اگر شاخه میوه دهندهای را به طور شدید هرس کنیم (یعنی قسمت اعظم آن را قطع کنیم) آن مقدار از شیره نباتی که به مصرف تمامی آن شاخه می‌رسید به طرف باقی‌مانده شاخه و بخش‌های مجاور هدایت شده، رشد و نمو آن‌ها افزایش می‌یابد.

اصل پنجم: شیره خام یکی از عوامل مهم رشد رویشی گیاه است.

اصل ششم: شیره پرورده یکی از عوامل مهم رشد زایشی گیاه است.

شیره خام ترکیبی است از آب و مواد معدنی که توسط تارهای کشنده ریشه‌ها از زمین جذب شده و از طریق آوندهای چوبی به تنه، شاخه و برگ ها می‌رسد. این محلول داخل برگ‌ها در مقابل نور آفتاب طی فعل و انفعالاتی که درون گیاه رخ می‌دهد به شیره پرورده تبدیل می‌شود. شیره پرورده توسط آوندهای آبکشی به تمام اندام‌های درخت هدایت می‌شود.

اصل هفتم: اقداماتی که باعث هدایت مناسب شیره گیاهی می‌شود.

خم‌کردن

زاویه‌ای که شاخه نسبت به سطح افق دارد در میزان باردهی آن بسیار موثر است. گاهی لازم است برای ایجاد زاویه مطلوب در شاخه‌ها کارهایی را انجام دهیم یعنی به نحوی جهت شاخه را از حالت عمودی به حالت افقی تغییر دهیم. برای این منظور می‌توان از ریسمان یا فنر فلزی استفاده کرد و شاخه را به تنه درخت یا به زمین بست. همچنین می‌توان با آویزان کردن وزن های نسبتا سنگین آن را خم کرد.

زخم‌زنی

زخمی هلالی شکل به یکی از شکل‌هایی که مشاهده می‌کنید در پوست شاخه در محل بالای جوانه ایجاد می‌کنند و پس از مدتی نتیجه را مشاهده می‌کنند.حتما متوجه شده‌اید که با این عمل شیره پرورده کمتری به جوانه می‌رسد، زیرا که شیره پرورده به‌وسیله آوندهای آبکشی که در لایه پوست قرار دارند از بالا به پایین انتقال می‌یابد ولی شیره خام به کمک آوندهای چوبی که در لایه چوب درخت قرار گرفته است از پایین به بالا منتقل می‌شود.

در درختانی مثل سیب و گلابی برداشتن قسمتی از پوست شاخه از محل بالای جوانه موجب تحریک آن جوانه و در نتیجه تسریع در رشد و نمو آن و تبدیل شدن جوانه به شاخه می‌شود. بنابراین در بعضی مواقع برای وادارکردن جوانه به تولید شاخه جدید برای تکمیل اسکلت‌بندی درخت میتوان از این روش استفاده کرد و مناسب‌ترین زمان انجام این کار در بهار است. عکس این عمل نیز گاهی مفید واقع می‌شود، یعنی چنانچه در پوست ناحیه زیر جوانه‌ای، زخم هلالی شکل ایجاد کنیم شیره پرورده بیشتری در اطراف جوانه جمع شده سیر تکاملی جوانه تغییر می‌یابد و به جای اینکه جوانه تبدیل به برگ و شاخه شود به جوانه گل تبدیل می‌گردد.

شکل1-هرس درخت هلو

حلقه‌برداری

برداشتن حلقه از پوست تنه یا شاخه به صورت یک نوار باریک را حلقه‌برداری می‌گویند. در موقع حلقه‌برداری دقت کنید که فقط پوست شاخه‌ای از تنه بریده و برداشته شود و به ناحیه چوب که در زیر پوست قرار دارد لطمه‌ای وارد نشود. با این عمل جریان شیره پرورده که درآوندهای آبکشی و اغلب از بالا به پایین جریان دارد قطع می‌شود و صرف رشد قسمت‌های هوایی درخت یا ناحیه بالاتر از محل حلقه‌برداری می‌گردد. نتیجه این کار درست شدن میوه‌ها و مرغوبیت آن‌ها می‌باشد. برای تکرار حلقه‌برداری باید چند سال صبر کرد و گرنه ممکن است درخت بسیار ضعیف شود. بعضی از درختان مثل مو تحمل حلقه‌برداری را دارند ولی در بعضی درختان مثل گیلاس و آلبالو ممکن است انجام این کار مضر باشد چون محل زخم در این گونه درختان دیر التیام می‌یابد.

هرس در درختان هلو

هلو یکی از محصولات مهم مناطق معتدله است. بر اساس آمار سازمان خوار و بار جهانی در سال ۲۰۱۲ میزان سطح زیر کشت این محصول حدود 5.1 میلیون هکتار، با میزان تولید حدود ۲۱ میلیون تن و عملکرد ۱۴ تن در هکتار بوده است. میانگین عملکرد باغ‌های هلو در آمریکا در حدود 18 تا ۲۰ تن و در کشور ایتالیا ۱۸ تا ۱۹ تن. عملکرد در ایران در حدود ۱۵ تن می‌باشد. امروزه با اصلاح سیستم‌های کاشت و طراحی باغ‌های مدرن (کاهش فاصله کاشت، اندازه درخت، ترکیب مناسب پایه و پیوندک، روش‌های تربیت و هرس) دستیابی به عملکرد تا ۲۳ تن در هکتار امکان‌پذیر شده است. استفاده از مدل‌های مختلف تربیت و هرس درختان در نقاط مختلف دنیا، نشان دهنده‌ی تاثیر مستقیم سیستم‌های کاشت بر ظرفیت باردهی درختان است.

سیستم کاشت، برحسب شرایط آب و هوایی مناطق مختلف تغییر می‌کند، اما اصلی‌ترین هدف تولیدکنندگان هلو در تمامی این روش‌ها، تسریع در زمان به بار نشستن درختان و تولید میوه باکیفیت بسیار بالا می‌باشد. بر حسب شرایط آب و هوایی خاص، سازماندهی و موانع اقتصادی در هر منطقه، ممکن است محدودیت‌هایی وجود داشته باشد که باغ‌دار، مجبور به قبول و انتخاب سیستم‌های کاشتی شود که بر انتخاب ترکیب پایه/پیوندک، سیستم تربیت و فاصله‌ی درختان تاثیر می‌گذارد. باغ‌دار موفق کسی است که بتواند بر حسب شرایط محلی، بهترین روش مدیریت را انتخاب نماید.

اهمیت و نقش سیستم‌های کاشت

در احداث باغ لازم است، روش‌های مختلف کاشت و تربیت درختان به خوبی ارزیابی و علاوه بر موارد باغبانی و فیزیولوژیکی یا انتخاب فرم، به جنبه‌های اقتصادی آن مانند هزینه‌ها، زمین قابل دسترس و وجود کارگران ماهر توجه شود. به عنوان مثال، در نقاطی که زمین به اندازه‌ی کافی در دسترس بوده و قیمت چندانی ندارد، کاشت هکتارها باغ می‌تواند درآمد خوبی را نصیب باغ‌داران کند و برعکس، در صورت گران بودن زمین، احداث باغ‌های متراکم اهمیت زیادی خواهد داشت.

همانگونه که اشاره شد، هر ناحیه‌ی جغرافیایی از نظر سیستم کاشت، اختصاصات و ویژگی‌های خود را دارا می‌باشد. در نواحی شمالی، به دلیل وجود خطر سرمای زمستانه و ابتلای درختان به شانکر، عمر اقتصادی باغ‌های هلو کمتر از ۱۵ سال است. بنابراین زود به بازنشستن درختان، یک فاکتور بسیار مهم در درآمدزایی باغداران بوده تا بتوانند قبل از اینکه باغات از دست بروند، سرمایه خود را بازگردانند. در این مواقع، حتی گاهی زودباردهی اهمیت بیشتری نسبت به سایر عوامل مانند کارگر و غیره می‌یابد.

عملکرد درختان، تحت تاثیر تراکم و سیستم تربیت آن‌ها قرار می‌گیرد و در برخی موارد، با افزایش تراکم عملکرد تجمعی کاهش می‌یابد. تحقیقات به خوبی نشان داده است که باغ‌های متراکم از نظر اقتصادی به خصوص در سال‌های اول، نسبت به باغ‌های غیر متراکم بازدهی بیشتری دارند و افزایش تراکم از ۱۵۰ تا ۷۷۵ درخت در هکتار، افزایش عملکرد/هکتار بسیار قابل توجهی را به دنبال داشته است. تسریع در زمان به بار نشستن درختان هلو، یکی از اهداف اصلی در احداث باغ‌های متراکم م یباشد. اگر نها لهای انتخابی، از شاخ و برگ و کیفیت بالایی برخوردار باشند، برداشت محصول در سا لهای اول کاشت غیر منتظره نخواهد بود. این امر نه تنها راهی برای کاهش دوره‌ی غیرباردهی درختان است، بلکه به خاطر تمایل درختان هلو به رشد زیاد و ایجاد شاخ و برگ، قدرت رشد آن‌ها به خوبی کنترل می‌شود. البته زودباردهی باعث کوتاه شدن عمر باغات هلو می‌گردد، ولی در کشورهای اروپایی (ایتالیا، اسپانیا و فرانسه)، در صنعت ایجاد باغ‌های متراکم، این مسئله یک عیب محسوب نمی‌شود، زیرا مطلوب این است که به طور مداوم باغات با ارقام اصلاح شده جدید و با تنوع زیاد در زمان رسیدن جایگزین شوند.

اصول هرس درختان هلو

هرس، یکی از عملیات بسیار مهم و اساسی در پرورش درختان هلو می‌باشد، که ساختمان درخت، شکل و فرم آن را ساخته و اسکلتی را برای نگهداری محصول و بهره‌برداری آسان از ادوات مکانیکی فراهم می‌کند. هرس، باعث حذف شاخه‌های شکسته، مریض و تحریک رشد دوباره می‌شود. از طرف دیگر، امکان توزیع نور مناسب را در درون تاج درخت فراهم می‌نماید که این امر موجب تشکیل جوانه‌های قوی، کیفیت قابل قبول میوه از لحاظ رنگ، مواد جامد محلول و تسریع در زمان رسیدن می‌شود. همچنین بخشی از محصول ناخواسته از این طریق حذف و هزینه‌ی تنک دستی به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.

اهداف اصلی تربیت و هرس درختان هلو

هدایت و تربیت نهال می‌بایست از نهالستان آغاز شود. تهیه نهال سالم و با کیفیت بالا، بسیاری از مشکلات مدیریت باغ را در آینده تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. به طور کلی اهداف هرس عبارتند از:

- ایجاد الگوی رشد مناسب

- تسریع در به بار نشستن درختان

- ایجاد اسکلت قوی و مناسب

- ایجاد فضای مناسب برای نفوذ نور به داخل تاج درخت

- حذف شاخه‌های شکسته، آلوده و غیربارور

- حفظ فاصله بین درختان برای حرکت ماشین‌آلات داشت و برداشت

- بالابردن کیفیت شاخه‌های ببارده (طول ۳۰ تا ۶۰ سانتی‌متر)

- بالابردن کیفیت میوه از لحاظ رنگ و مواد جامد محلول

شناخت کافی از فیزیولوژی درختان هلو، به انتخاب فرم مناسب و دستیابی به عملکرد کمّی و کیفی کمک شایانی می‌کند. رشد درختان هلو جانبی (بازیتونی) است و غالبیت انتهایی در آن‌ها، نسبت به گیلاس، سیب و گلابی کمتر است و نسبت به سایر درختان میوه، برای رشد و نمو به نور بیشتری نیاز دارند. به‌دلیل حساسیت بالای آن‌ها به شانکر و پوسیدگی، زمان و روش هرس به خصوص برای درختانی که در نقاط سردتر کشت می‌شوند، بسیار مهم می‌باشد.

نوع شاخه‌ای که میوه روی آن تشکیل می‌شود، در کمیّت و کیفیت میوه هلو دخالت دارند. میوه‌های هلو، روی شاخه‌های یک ساله تشکیل می‌شوند و تشکیل شاخه‌های ثانویه از جوانه‌های نابجا در آن، بسیار نادر است. این شاخه‌ها در ارقام تجاری بسیار اهمیت دارند، زیرا اندازه‌ی میوه با قدرت و تعداد شاخه‌های یک ساله ارتباط مستقیم دارد. شاخه‌های کوچک (سیخک‌ها)، که به سرما و شانکر بسیار حساس هستند، به طور معمول میوه‌های با اندازه متوسط یا ریز تولید می‌کنند که فقط برای صنایع فرآوری مناسب هستند.

تاثیر روش و شدّت هرس

نحوه و شدت هرس، بسته به تراکم و نقشه‌ی کاشت، ارتفاع نهال، تعداد بازوهای اسکلتی، زاویه انشعابات و هدایت آن‌ها و نقش غالبیت انتهایی، در باغ‌های متراکم و غیر متراکم تغییر می‌کند. البته اختلاف اصلی در نوع هرس باغات متراکم و غیر متراکم، در مرحله‌ی احداث است که شکل درختان تعیین می‌شود. در هر سیستم کاشت مورد استفاده قرار می‌گیرند، مجموعه عملیاتی شامل: سربرداری (برای کوتاه کردن شاخه‌های سال قبل و حذف بخشی از ظرفیت باردهی)، تنک کردن شاخه‌ها (برای حذف تمام شاخه‌های اضافی و ناخواسته از بالای یک جوانه)، حذف شاخه کامل (یک شاخه‌ی دائمی و یا بازو از بیخ بدون باقی گذاشتن جوانه روی آن) می‌باشد. دقت در نحوه‌ی قطع و حذف شاخه‌ها، شاخه‌های بارده را افزایش می‌دهد. در حالی که حذف کامل شاخه، باعث تحریک جوانه‌های رویشی شده و مقدار زیادی شاخه‌های ناخواسته با ازدحام زیاد به وجود می‌آورد و به دلیل برگشت درخت به دوره نونهالی، باردهی به تعویق می‌افتد.

همچنین زمان هرس و محل قطع شاخه (میزان باقی گذاشتن بُن شاخه) در ابتلاء درختان به شانکر سیتوسپورا و بروز عارضه کوتاهی عمر درختان هلو موثر است. حذف کامل شاخه از بیخ و یا قرار دادن ناخنک در روی تنه نیز، محل مناسبی برای نفوذ پاتوژن خواهد بود. نتایج تحقیقات در ارتباط با زمان‌های مختلف هرس نشان می‌دهد، میزان ابتلاء به شانکر سیتوسپورا در زمستان به دلیل احتمال سرما و بارندگی، نسبت به هرس تابستانه بیشتر است. در نقاطی که خطر سرما وجود دارد، هرس باید زمانی انجام شود که شرایط برای ابتلاء به شانکر مناسب نباشد. شانکر دائمی، پاتوژن ضعیفی است که برای واردشدن به درخت، نیاز به یک زخم دارد. زخم‌ها معمولا در اثر سرمای زمستانه، شکستگی شاخه‌ها از محل اتصال به درخت و هرس ایجاد می‌شوند. قارچ عامل شانکر در فصل سرد و هوای مرطوب خصوصا در زمانی که رشد شاخه‌ها کند است، فعالیت دارد.

زمان هرس، همچنین در اندازه و زمان برداشت میوه تاثیر می‌گذارد. درختانی که دیر هرس می‌شوند، میوه‌های کوچکتری دارند. هرس در زمان گلدهی (وقتی که هوای خشک قابل پیش‌بینی باشد) و هرس تابستانه، می‌توانند علاوه بر کاهش خطر آلودگی به شانکر، اندازه میوه را بهبود بخشند. در این زمان، درختان به دلیل رشد سریع، می‌توانند به سرعت محل زخم را ترمیم کنند.

هرس تابستانه

هرس تابستانه یکی از ابزارهایی است که زود به بار نشستن درختان هلو را تسریع می‌کند. این هرس در باغ‌های متراکم هلو اهمیت زیادی دارد، زیرا رشد و نمو درختان به بهترین وجه فراهم و واکنش کمتری را نسبت به هرس در زمان خواب موجب می‌شود. درنتیجه، درخت کمتر به طرف رشد رویشی، که در اثر قطع شدید شاخه‌ها در زمستان ایجاد می‌شود، سوق می‌یابد. علاوه بر این، منابع غذایی کمتری صرف شاخه‌هایی که دائمی نیستند شده، اندازه و کیفیت میوه افزایش می‌یابد.

هرس جوان‌سازی

معمولا پس از چند سال متوالی برداشت محصول از درختان هلو به تدریج وارد مرحله پیر شده و میزان محصول کاهش یافته و در صورت عدم جوان سازی، درخت پس از چندی از بین خواهد رفت. داشتن شاخه‌های متعدد و قطور بی‌ثمر درختان مسن یک عیب محسوب می‌شود و ما نمی‌توانیم به طور ناگهانی و یکدفعه به طور شدید اقدام به هرس و حذف کامل تاج درخت بکنیم. چون این عمل موجب اختلال در تعادل گیاه شده و ضایعات خاصی بروز می‌نماید به طوری که در اثر ضعف درخت آفات و بیماری‌ها به شدت به درخت حمله نموده و درخت را کاملا ضعیف می‌نمایند. بنابراین عمل جوان کردن باید به‌تدریج صورت پذیرد. برای جوان سازی درختان هلو ازشاخه‌هایی که طی سالیان اولیه و میانی عمر درخت هلو به‌طور کامل حذف شده‌اند، یک یا دو شاخه را نگهداری و هرس می‌نماییم. از این شاخه‌ها که حالا می‌توان آن‌ها را شاخه‌های تامین کننده نامید در جوان‌سازی استفاده می‌شود. به منظور تقویت شاخه‌های تامین کننده آن قسمت از شاخه‌هایی که بالاتر از شاخه تقویت کننده هستند را حذف کرده و بقیه شاخه‌ها را به منظور تامین محصول سال جاری حفظ می‌نماید. حتی‌الامکان باید شاخه‌های تامین کننده از قسمت‌های پایین تنه درخت انتخاب شود و با کمک هرس سبز امکان تغذیه مناسب‌تر و بهتر این شاخه‌ها را فراهم آورد.

جنبه‌های فیزیولوژیکی هرس

میزان تولید ماده‌ی خشک در گیاهان بستگی مستقیم به میزان نور دریافتی دارد. هلو درختی است که از طریق چرخه فتوسنتزی 3C کربن را تثبیت می‌کند. میزان تبادل کربن و اشباع نوری برگ‌های هلو در حدود ۸۰۰ میکرومول/مترمربع در ثانیه (طیف ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر) می‌باشد. تحقیقات نشان داده است میزان تبادل کربن با میزان ماده خشک برگ رابطه مستقیم دارد، به طوری‌که میزان ماده خشک (نسبت وزن خشک/ سطح برگ) در برگ‌هایی که در سایه قرار دارند کمتر است. همچنین میزان ازت برگ، با مقدار نور محیطی که برگ در آن قرار گرفته بستگی دارد. ازت، از بر‌گ‌هایی که در سایه قرار گرفته‌اند به برگ‌هایی که در معرض نور بیشتر قرار دارند، تغییر مکان می‌دهد. بنابراین، توزیع مناسب ازت می‌تواند در افزایش کربن‌گیری درختان هلو موثر باشد.

چگونگی جذب و پخش نور

باردهی درختان در یک باغ، تحت تاثیر طراحی باغ (شکل درخت، فاصله و جهت ردیف‌ها) و نور قابل دسترس قرار دارد، که آن نیز به میانگین موقعیت خورشید بستگی دارد. مدل‌های ریاضی نشان می‌دهند درختان هلو، از تمام نور جذب شده‌ی خود برای تولید میوه استفاده می‌کنند. البته عملکرد واقعی درخت، تحت تاثیر درجه حرارت، توازن بخشی رویشی و زایشی، تعادل هورمون‌ها، مواد غذایی و آب قرار می‌گیرد. از آنجایی که هدف، اطمینان از تامین نور موثر و کافی مورد نیاز در میان تاج درخت است، دو راه برای تامین و افزایش نوررسانی پیشنهاد می‌شود: یکی افزایش تراکم تاج درخت (باعث پخش ضعیف نور در درون تاج می‌شود) و دیگری، افزایش اندیس سطح برگی باغ (نسبت سطح برگ به سطح زمین) از طریق کاشت درختان با انداز ه تاج کوچک، که اجازه می‌دهد انتقال نور به تمام سطوح درخت به خوبی انجام گیرد. احداث باغ‌های متراکم در سیب و هلو بر اساس این فرضیه استوار است. میزان جذب نور با تراکم درخت، رشد رویشی و عملکرد آن ارتباط مستقیم دارد. بنابراین طراحی باغ بر اساس کاشت درختان پا کوتاه، امکان جذب حداکثر نور و توزیع مناسب آن بین تاج‌های کوچکتر را که به عملکرد بیشتر منتهی می‌شود، فراهم می‌کند. درختان کم بار، بیشتر منابع غذایی خود را به سر مصرف رشد رویشی می‌رسانند.

الگوهای توزیع نور، بین فرم‌های مختلف درختان با یکدیگر متفاوت است. عامل این اختلاف، جذب و انعکاس بخش بزرگی از اشعه‌های وارده، توسط قسمت خارجی تاج می‌باشد. نور به صورتU، در تاج درختان با فرم محور مرکزی و به صورتW، در درختان به فرم گلدانی یا جامی پخش می‌شود. همچنین نفوذ نور در تمام سیستم‌های کاشت، از بخش خارجی به طرف مرکز درخت به سرعت کاهش می‌یابد و تنها ۱ تا 5.1 متر سطح خارجی درخت، ناحیه‌ای است که نور کافی دریافت می‌کند. سطح جذب نور در درون تاج درخت، با مقدار فاصله‌ی تاج از زمین تغییر می‌کند. زیرا لایه‌های برگ (بر حسب ساعت)، روی بخش‌های زیرین سایه می‌اندازند. شاخه‌هایی که در بالای تاج قرار دارند بیشترین نور را دریافت کرده و اغلب پر رشد افراشته‌اند. شاخه‌هایی که در بخش‌های خارجی درخت قرار دارند کمتر، ولی نسبت به سایر قسمت‌ها به طور قابل توجهی در روشنایی قرار می‌گیرند. نتایج مقایسه میزان جذب نور در چهار سیستم کاشت، نشان داد که جذب نور، در سیستم‌های تربیت Y (با تراکم ۱۱۹۶ درخت در هکتار) و کوردون (با ۹۱۹ درخت در هکتار)، تقریبا دو برابر سیستم گلدانی باز (۲۹۹ درخت در هر هکتار) است، اما در هیچ یک از سیستم‌ها، بیشتر از ۵۰ درصد نور جذب نشده بود. در ایتالیا آزمایش مشابهی روی سه سیستم پالمت، گلدانی تأخیری و Y داربستی نشان داد که سیستم Y نسبت به سایر روش‌ها جذب بالاتری دارد.

کیفیت میوه نیز به موقعیت قرار گرفتن آن در تاج و مقدار نور جذب شده توسط میوه و برگ‌های نزدیک به آن قرار می‌گیرد. حساسیت هلو به نور در طی فصل‌های مختلف متفاوت است، به طوری که کمبود نور، روی ضخامت و وزن برگ، مقاومت به سرما، اندازه و رنگ میوه، مواد جامد محلول و تراکم گل اثر منفی داشته اما در اندازه‌ی برگ بی‌تاثیر می‌باشد.

سیستم‌های تربیت درختان هلو

به طور کلی چهار سیستم اصلی (گلدانی باز، Y، هرمی باریک و داربستی) برای تربیت درختان هلو در نظر گرفته می‌شود. سایر فرم‌های تربیت (گلدانی باز تأخیری، Y چهارتایی، Y سه‌تایی، Y استوانه‌ای و پالمت، تاتوره) از این چهار سیستم مشتق شده‌اند. در هر یک از سیستم‌ها تراکم درختان در واحد سطح کاملا با دیگری متفاوت است.

سیستم جامی با مرکز باز

یکی از قابل قبول‌ترین و متداول‌ترین سیستم‌های تربیت درختان هلو در باغات تجاری اکثر کشورها می‌باشد. در این فرم، به سه یا چهار بازوی اسکلتی قوی برای نگهداری تعداد میوه بیشتر، در مقایسه با سیستم‌های متراکم نیاز است و تراکم بین ۲۲۰ تا ۵۵۰ درخت/هکتار در نظر گرفته می‌شود. سیستم جامی با تراکم ۵۵۰ درخت در هکتار، مهمترین و اصلی‌ترین فرم تربیت در کشورهای اسپانیا، فرانسه و یونان است.

شکل2-هرس مرکز باز در هلو و شلیل

فرم پالمت

روش تربیت مدرن پالمت یا دیواری از باغ‌های فرانسوی سال‌های ۱۷۰۰ الهام گرفته شده است. این فرم در اوایل سال ۱۹۰۰ به باغ‌های تجاری ایتالیا وارد شد، اما سیستم جدید پالمت، توسط یک باغدار ایتالیایی به نام Baldassari  در شمال ایتالیا معرفی گردید. این باغ‌دار برای افزایش کارآیی و سودمندی، سیستم باغ خود را از فرم سنتی جامی به پالمت تغییر داد. این سیستم پر محصول‌تر، کم هزینه‌تر و فرم بسیار ایده‌آلی برای استفاده از ماشین‌آلات هرس، تنک کننده‌ها و برداشت کننده‌های مکانیکی بود و نیاز به کارگر و نردبان را به طور قابل توجهی کاهش می‌داد. پس از آن، این فرم هرس بیشترین گسترش را در باغ‌های هلوی ایتالیا و به میزان کمتر در سایر کشورها به خصوص اسپانیا و فرانسه یافت. در حال حاضر، در برخی از مناطق مهم هلو کاری ایتالیا، این روش بر سایر روش‌های تربیت ارجحیت دارد.

این سیستم تربیت، ابتدا از انتخاب یک نهال با کیفیت بالا و شاخه‌های جوان زیاد و مناسب، بدون سربرداری شکل می‌گیرد. در صورت وجود تعداد زیادی شاخه جانبی، تعدادی از شاخه‌ها تنک می‌شوند. در سال اول پس از کاشت، اجازه داده می‌شود درختان به خوبی نمایند. اگر رشد سریع و تاج درخت به حد کافی توسعه یابد، اولین طبقه شاخه‌ها، در طی اولین تابستان روی درخت طراحی می‌گردد وگرنه فرم دهی تا فصل رویشی دوم به تعویق می‌افتد. طبقه بعدی، در طی دومین یا سومین فصل رویشی (بسته به سرعت رشد و توسعه تاج درخت)، شکل می‌گیرد. انتخاب شاخه‌ها بر اساس مناسب بودن طول (کمتر از ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر از سطح زمین) و زاویه محل انشعاب، انجام می‌گیرد. در تابستان، انتخاب شاخه‌ها با این مزیت همراه است که چون هنوز چوبی و سخت نشده‌اند و معمولا زاویه انشعابات آن‌ها گسترده‌تر است، هدایت شاخه‌ها به راحتی صورت می‌گیرد.

به خاطر نیاز به داربست، انتخاب شاخه‌ها و موقعیت آن‌ها در این فرم هدایت نسبت به سیستم‌های غیرداربستی، به توجه و دقت بیشتری نیاز دارد. شاخه‌ها به داربست‌هایی اتصال می‌یابند که تاج درخت را نگهداری و چهارچوبی را به شکل حصار یا دیوار ایجاد می‌کند. تاج باریک در این سیستم، باعث نفوذ خوب نور شده و چون داربست‌ها در نگهداری فرم کمک می‌کنند، به هرس تابستان هی کمتری نسبت به سایر روش‌ها نیاز خواهد بود. تراکم در این سیستم بین ۶۰۰ تا ۹۰۰ درخت در هکتار و فاصله 3.4 × 5.5 و یا ۲ × 5.4 متر در نظر گرفته می‌شود. از مزایای فرم پالمت، آسانی حرکت تراکتور و سایر ماشین‌آلات است. علی‌رغم مزایای زیاد این فرم، بالا بودن هزینه‌های داربست، موارد استفاده از آن را محدود کرده است. همچنین در مناطقی که خاک بسیار حاصلخیز دارند، نگهداری تاج در سطح زمین مشکل است.

فرم تربیت با محور مرکزی

با وجودی که درختان هلو را می‌توان با محور مرکزی هدایت نمود ولی به دلایل چندانی، این فرم مورد مطالعه قرار نگرفته است. یکی از این دلایل، بزرگ شدن تاج درختان می‌باشد که باعث از دست رفتن شاخه‌های بارده در پایین و درون تاج درخت می‌شود. از طرفی استفاده از ماشین‌آلات تا حدودی مشکل می‌گردد. لذا درختان هلو به ندرت به این فرم هدایت می‌شوند. برای رفع این معایب، در فرانسه و ایتالیا، از فرم‌های اصلاح شده‌ای به نام (هرمی آزاد) استفاده می‌شود.