اهميت عناصر غذایي كم مصرف در كنترل بيمارگرهاي گياهي
عوامل غيرزنده مثل كمبودهاي تغذيه‌اي سبب ايجاد اختلال در روند ساخت و توليد قند، پروتئين و مواد آلي در گياه مي‌شوند. اين امر سرعت رشد و نمو درختان را كاهش داده و در نهايت باعث كاهش محصول و ضعف شديد درختان مي‌گردد. درختاني كه به اين ترتيب ضعيف مي‌شوند در برابر حمله آفات و بيماري‌ها مقاومتي نداشته و به راحتي بيمار مي‌شوند. چنانچه درختان در حساس‌ترين مرحله رشد مثلا در مرحله گلدهي يا تشكيل ميوه با كمبود عناصر غذایي مواجه شوند، خسارت وارده تشديد مي‌گردد. از آن جایي كه در اغلب موارد علائم ناشي از كمبودهاي تغذيه‌اي با علائم حمله برخي از بيمارگرهاي گياهي (اعم از ويروس‌هاي گياهي، قارچ‌ها و باكتري‌ها) مشابه مي‌باشد، نكته مهم آن است كه بسياري از آفات و بيمارگرهاي گياهي زماني كه درختان در موضع قدرت بوده و از سرعت رشد و نمو مطلوبي برخوردار باشند، فرصت حمله به گياه را نخواهند داشت. اين موضوع اهميت كاربرد صحيح و اصولي عناصر غذایي را در باغ‌هاي ميوه به روشني آشكار می‌سازد.
روي، آهن، منگنز و بور از جمله عناصر ريزمغذي هستند كه تاثير مهمي را در كنترل بيماري‌هاي درختان ميوه بر عهده دارد. هر يك از عناصر كم مصرف نقش خاصي را در گياه ايفا مي‌كنند. بنابراين وجود همگي آن‌ها در حد كفايت براي تكميل چرخه زندگي و رشد درختان لازم است. كاربرد مناسب و بهينه كودهاي ريزمغذي مي‌تواند در كنترل شته‌ها، كنه‌ها) به خصوص كنه‌هاي تارتن در بادام و هسته‌داران (انواع چوبخوارهاي درختان ميوه و همچنين بيماري‌هاي مختلف از جمله سفيدك‌ها به خصوص سفيدك انگور) موثر باشد.
شکل 1- کنه تارتن در بادام
نقش تغذيه گياهي در افزايش عمر درختان ميوه هسته‌دار
مرگ زودرس يا كوتاهي عمر درختان ميوه هسته‌دار از جمله مهم‌ترين مشكلات باغ‌هاي هسته‌دار در ايران مي‌باشد. وجود خاك‌هاي آهكي در كشور ما بر اين مشكل دامن زده است. زردي و كلروز برگ‌ها، ضعف عمومي درختان، ترك خوردگي و بروز شانكر در ناحيه طوقه و تنه اصلي درختان و زوال تدريجي آن‌ها از جمله علائمي است كه توجه باغداران را به خود جلب مي‌كند. هر چند بيمارگرهاي گياهي (از جمله قارچ‌ها، نماتدها و باكتري‌ها) يكي از عوامل مرگ زودرس هسته‌داران محسوب مي‌شوند، اما تحقيقات نشان داده است كه تركيبي از عوامل مختلف در كوتاهي عمر درختان ميوه هسته‌دار دخالت دارند. كمبود عناصر غذایي از جمله اين عوامل مي‌باشد. در اكثر موارد مرگ سرشاخه‌ها و به دنبال آن زوال تدريجي درختان باغ در يك يا چند فصل زراعي، علائمي است كه سبب نگراني شديد باغداران مي‌شود. اما خوب است بدانيد كه يکي از علائم مهم كمبود عنصر روي در درختان هسته‌دار، كه گاه به صورت بيماري خود را نشان مي‌دهد، كلروز و مرگ جوانه‌هاي انتهایي درختان ميوه يا خشكيدگي سرشاخه‌ها در تابستان است. اين علائم غالبا مشابه علائم ناشي از حمله عوامل قارچي بوده كه در اغلب موارد اشتباه گرفته مي‌شود. چنانچه باغداران به نشانه‌هاي كمبود عنصر روي توجه ننمايند ضعف درختان ادامه يافته و زوال آن‌ها آغاز مي‌گردد. همچنين كمبود روي مقاومت دفاعي گياه را به شدت كاهش داده وآن را مستعد حمله آفات وبيماري‌هاي مختلف مي‌نمايد.
باريك شدن برگ‌ها، ريزش آن‌ها قبل از بلوغ، كاهش فاصله ميان گره‌ها و تجمع برگ‌ها به صورت دسته‌اي در سرشاخه‌ها نيز از ديگر علائم كمبود روي در باغ‌هاي ميوه هسته‌دار مي‌باشد.
شکل 2- بیماری شانکر در ناحيه طوقه و تنه اصلي درخت گردو
آهن
درختان ميوه هسته‌دار در برابر كمبود همه ريز مغذي‌ها حساس هستنداند. عمده‌ترين كمبود عناصر ريزمغذي در درختان هسته‌دار، كمبود آهن است. نياز درختان هسته‌دار به آهن كم است، اما اگر همين مقدار اندك تامين نشود علائم شديد بيماري بروز مي‌كند.كمبود آهن در هسته‌داران (به خصوص در هلو) سبب بروز بيماري به نام زردي مي‌شود. اين بيماري بيشتر در خاك‌هاي آهكي ديده مي‌شود.
شکل 3- کمبود آهن در درختان هلو
در باغات گيلاس علاوه بر كمبود آهن و روي كمبود عنصر منگنز نيز عموميت دارد. كمبود منگنز به كمبود عنصر روي بستگي دارد. در درختان هسته‌دار علائم كمبود آهن شبيه كمبود منگنز است.
اهميت بور در درختان ميوه هسته‌دار
يكي از اولين علائم كمبود بور در درختان گيلاس كه به شكل بيماري پديدار مي‌گردد، توقف رشد جوانه‌هاي انتهائي درخت در تابستان مي‌باشد. اين فرايند، رنگ پريدگي و مرگ برگ‌هاي جوان را نيز به دنبال خواهد داشت. درختاني كه با كمبود بور روبرو هستند به دليل ريزش شكوفه‌ها در بهار از عملكرد بسيار پائيني برخوردار مي‌باشند.