آفات گلابی
کنه گالی گلابی
مناطق انتشار و دامنه میزبانی: این آفت در تمام مناطقي که گلابي در سطوح وسیع کشت مي‌شود، کم و بیش فعالیت دارد؛ گیاهان میزبانش گلابي و سیب هستند که گلابي را ترجیح می‌دهد، افزون بر این، به درختان ازگیل، به و زالزالک نیز حمله می‌کند.
شکل‌شناسی: کنه‌ای است بسیار کوچک با بدني سفید، باریک و دراز که روي بدنش چند ردیف موي بلند دیده مي‌شود. تخم‌ها سفید و مروارید شکل، کدر به شکل بیضي هستند.
شکل1- کنه گالی گلابی
نحوه خسارت: به‌طورمعمول، جوانه‌هاي انتهایي بیشترین جمعیت این کنه‌ها را طی زمستان در خود جاي مي‌دهند، پس از فصل سرما و زمان آغاز رشد جوانه‌ها، کنه‌ها به برگ‌هاي درحال ظهور حمله‌ور مي‌شوند و این حمله به میوه‌های درحال رشد نیز ادامه مي‌یابد. این کنه‌ها با ایجاد تونلي زیر پوست سطحي میوه یا برگ، به تغذیه ادامه مي‌دهند و به‌همین سبب، به ندرت ميتوان آن‌ها را دید. همین فعالیت‌هاي زیرپوستي منجر به ایجاد گال شده و کنه‌ها تخم‌ها را درون گال‌ها می‌گذارند و لاروهاي نوزاد از بافت داخلی گال تغذیه می‌کنند. این لاروها قسمت برجسته گال را سوراخ کرده و خارج می‌شوند و دوباره درون گال برمی‌گردند و سرانجام پس از تکامل، از گال خارج شده و در قسمت‌هاي دیگر برگ گال جدید می‌سازند. تولیدمثل این کنه درگرماي تابستان رو به کندی گذارده، پیش از ریزش برگ‌ها در پاییز، گال را ترک کرده و به سوی اماکن زمستان‌گذرانی حرکت می‌کنند.
کنه گالی سبب ایجاد سه نوع خسارت روي گلابي می‌شود:
خسارت اول آنکه در طول زمستان، کنه‌ها ممکن است سبب خشکیدن جوانه‌ها شوند. خسارت دوم یا مهمترین خسارت، آسیبي است که کنه‌ها ضمن تغذیه از سطح میوه گلابي می‌زنند و روی آن لکه ایجاد می‌کنند. اطراف این لکه‌ها را هاله‌ا‌‌ی به رنگ روشن احاطه مي‌کند و ممکن است سطح میوه ترک بردارد. خسارت نوع سوم ظهور، گال‌هایی روي برگ‌ها است که نخست قرمز بوده و بعد سیاه مي‌شوند. اگر تعداد این گال‌ها زیاد باشد، بخش اعظم سطح زیر برگ‌ها سیاه مي‌شود که اختلالات فیزیولوژیکی را در پي خواهد داشت.
مدیریت آفت: در مبارزه‌ي بیولوژیکي با این آفت از کنه شکاري تیفلودروموس اکسیدنتالیس استفاده مي‌شود. هرچند این کنه از کنه تارتن دولکه‌ای و کنه قرمز اروپایي نیز تغذیه مي‌کند، ولي درصورت وجود کنه گالي گلابي، این گونه را به بقیه ترجیح مي‌دهد. در شرایط حاضر، هیچگونه مبارزه شیمیایي علیه این آفت توصیه نمي‌شود.
کرم سفید ریشه
مناطق انتشار و دامنه میزبانی: این آفت در بیشتر مناطق کشور انتشار دارد و خسارت عمده‌ای به درختان میوه می‌زند.
شکل‌شناسی: حشره کامل سوسک بزرگي به طول 27 تا 53 میلی‌متر، به رنگ قهوه‌اي با لکه‌هاي سفید فراوان روي بالپوش‌ها و سه نوار طولي روشن در پشت سینه اول است. تخم‌ها درشت و بیضي شکل، به رنگ سفید به طول 4 و قطر 5/2 میلی‌متر هستند. لاروها خمیده و سفیدرنگ بوده و سه جفت پاي مشخص دارند.
نحوه خسارت: حشره ماده تخم‌های خود را در شکاف‌ها و ترک‌های خاک و بیشتر در عمق 5-12 سانتی‌متری می‌گذارد، لاروها پس از خروج از تخم، تغذیه از ریشه را آغاز کرده و طی ماه‌های گرم سال، در نزدیکی سطح خاک فعالیت می‌کنند و در زمستان به اعماق خاک فرو می‌روند. درختان هدف حمله این حشره، زرد می‌شوند و رشد شاخه‌های جدید در آن متوقف می‌شود، همچنین میوه‌ها می‌ریزند یا کوچک می‌مانند. این درختان به سبب قطع ریشه در خاک، استحکام چندانی ندارند و به‌آسانی کنده و به‌زودی خشک می‌شوند.
شکل2- کرم سفید ریشه
مدیریت آفت: اگرچه تاکنون، عوامل طبیعي به‌صورت پارازیتوئیدها، شکارگرها و عوامل بیماريزای کمابیش زیادي روي این حشره گزارش شده‌اند، ولي هیچ یک از این عوامل در کنترل آن نقش موثري ندارند و ناگزیر، چارهای جز مبارزه شیمیایي درحالت طغیاني وجود ندارد.
کنترل شیمیایی: براي جلوگیري از تغذیه لاروهاي سن اول، باید سطح باغ یا دستکم سایه‌انداز درختان (لکه‌های آلوده) شخم خورده و تا حد امکان بدون علف‌هاي هرز باشد یا درصورت نیاز، با استفاده از علفکش مناسب کنترل شوند. درصورت لزوم، زیر تاج درختان آلوده با سموم توصیه شده مثل دیازینون امولسیون 60 درصد به نسبت 1- 5/1 در هزار و کلرپایریفوس به نسبت 5/1- 2در هزار، سم‌ریزی (محلول‌ریزی) شود و 3 تا 5 روز بعد، برای پخش بهتر سم در عمق فعالیت آفت، آبیاری سبک شود. با این روش، دستکم لاروهاي سن اول از بین مي‌روند و چون دوره لاروي سه سال است، باغداران محل باید این کار را در سه سال متوالي و به‌طور همگاني و فراگیر انجام دهند. شخم پاي درختان و جمع‌آوری و نابودي لاروها نیز در کاهش جمعیت آفت موثر است.
کنترل فیزیکی: برای کنترل فیزیکی این آفت تله‌های نوری به کار می‌رود، به‌طوری که در مناطق آلوده باغ، تله را کار می‌گذارند. در صورت نبود برق، میتوان ازلامپ‌هاي شارژ شونده درتله‌ها استفاده کرد. یک ساعت پیش از غروب آفتاب و به مدت سه ساعت تله را روشن می‌کنند و به این ترتیب، با حذف بخشی از حشرات نر، نسبت جنسی به هم خورده و آلودگی کاهش می‌یابد.
شته خونی سیب
مناطق انتشار و دامنه میزبانی: این شته در اطراف استان‌های تهران، مرکزي، زنجان، خراسان، چهارمحال و بختیاري،کردستان و مازندران پراکنده است. در مناطق شمالي کشور و نیز در باغ‌ها و نهالستان‌هاي واقع در مناطق کوهستاني و در امتداد دره‌ها و رودخانه‌ها بیشتر فعالیت دارد. در سال‌هاي اخیر، جمعیت آن در برخی از مناطق مثل اطراف مشهد، رو به افزایش است.
شکل‌شناسی: رنگ بدن این آفت از سبز تیره تا قهوه‌ای تیره متغیر است. بدن پوشیده از الیاف سفید رنگ پنبه‌اي شکل بوده که روي شاخه‌هاي درختان سیب به خوبي نمایان است. اندازه بدن حشره بالغ به 76/1تا 4/2 میلي‌متر مي‌رسد.
شکل3- شته خونی سیب
نحوه خسارت: زمستان را به‌صورت پوره و بالغ در شکاف تنه و شاخه‌ها و بیشتر در ریشه و طوقه درختان سیب و گلابي مي‌گذراند. در بهار با مساعد شدن هوا، فعالیت خود را روي شاخه‌ها از سر مي‌گیرد و روي شاخه‌هایی با قطرهاي مختلف تورم ایجاد کرده یا به شکل توده‌ای از الیاف پنبه مانند به چشم مي‌خورد. علایم خسارت روي ریشه تغییر شکل و ایجاد گره‌هاي متعدد در آن است، به این ترتیب، کارایي ریشه آلوده کاهش مي‌یابد. بالا بودن جمعیت نیز مي‌تواند سبب خشکیدگي درختان شود.
شته سبز سیب
مناطق انتشار و دامنه میزبانی: این شته در تمام مناطق سیب‌کاری پراکنده است و افزون بر سیب، روي درختان گلابي،زالزالک و آلبالوی تلخ نیز فعالیت دارد.
شکل‌شناسی: رنگ بدن در بي‌بال‌ها سبز تیره تا سبز چمني و در افراد بال‌دارگاهي مایل به قهوه‌اي است. اندازه بدن 1.6 تا 2.2 میلي‌متر بوده و تخم‌ها سیاه رنگ هستند.
شکل4- شته سبز سیب
نحوه خسارت: تفریخ تخم‌ها همزمان با باز شدن جوانه‌هاي برگ‌ها است، پوره‌ها به جوانه‌های درحال باز شدن و برگ‌های نورسته حمله کرده و روي آن‌ها مستقر مي‌شوند و شروع به زاد و ولد مي‌کنند. شته‌ها از زیر برگ تغذیه می‌کنند و به سبب تکثیر سریعي که دارند در اندک مدتی، بیشتر برگ‌های بالایی شاخه‌ها و نیز اطراف جوانه‌های انتهایي را با تراکم زیاد در بر مي‌گیرند. فعالیت این شته در ماه‌های تابستان و پاییز نیز ادامه دارد. برگ‌ها و جوانه‌هاي آلوده بیشتر زرد و خشک مي‌شوند و میوه‌ها هم اگر نریزند، کیفیت خود را از دست می‌دهند.
مدیریت آفت: درصورت ضرورت و با توجه به نظر کارشناس، براي شته‌هایي که ایجاد پیچیدگي مي‌کنند از سموم سیستمیک و برای شته‌هایی که هنوز این آسیب را آغاز نکرده‌اند، از سموم نفوذی استفاده شود. روغن‌پاشی پیش‌بهاره تخم شته‌ها را کنترل مي‌کند. بنابر توصیه سازمان حفظ نباتات کشور، درصورت نیاز به سمپاشی، میتوان از سموم مالاتیون % 25 EC به میزان 2در هزار، پریمیکارب % 50 WP و DFبه میزان 0.5 در هزار و هپتنفوس % 50 EC به میزان 1در هزار استفاده کرد.