عناصر غذایی مورد نیاز مرکبات
تاکنون 17 عنصر کربن، اکسیژن، هیدروژن، فسفر، ازت، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، گوگرد، آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن، کلر و نیکل برای رشد و نمو مرکبات ضروری تشخیص داده شده است. سه عنصر اول یعنی کربن، اکسیژن، هیدروژن قسمت اعظم ماده خشک گیاهی (بیش از 90 درصد) را تشکیل می‌دهند و عمدتا از طریق آب و هوا تامین می‌شوند. این سه عنصر همراه با شش عنصر نیتروژن، فسفر، پتاسیم (عناصر کودی)، کلسیم و منیزیم (عناصر آهکی) و گوگرد عناصر غذایی پر مصرف یا پر نیاز برای گیاهان هستند. هشت عنصر دیگر یعنی آهن، منگنز، روی، مس، بر، مولیبدن ، کلر و نیکل عناصر غذایی کم مصرف یا کم نیاز یا ریزمغذی هستند.
باید بخاطر داشته باشیم که مرکبات همچون سایر گیاهان همانگونه که بدون عناصر پر مصرف قادر به ادامه حیات نیستند، بدون استفاده از عناصر کم مصرف نیز قادر به ادامه زندگی نخواهند بود. تفاوت عمده‌ای که این عناصر با عناصر پر مصرف دارند این است که این عناصر در مقایسه با عناصر غذایی پر نیاز، به مقدار بسیار کمتری مورد نیاز گیاهان هستند. به عبارت دیگر تفاوت این دو دسته در مقدار نیاز گیاهان به آن‌ها است. در خاک‌های آهکی از بین عناصر غذایی پر مصرف سه عنصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم همراه با گوگرد اهمیت بیشتری دارند.
برای تشخیص قطعی کمبود یا بیش بود عناصر غذایی مورد نیاز درختان مرکبات اقدامات ذیل بایستی انجام گیرد:
-
نمونه‌برداری از خاک ناحیه ریشه درختان در اعماق صفر تا 30 و 30 تا 60 سانتی متر و ارسال آن به آزمایشگاه جهت تجزیه
-
نمونه‌برداری از برگ درختان در زمان مناسب و ارسال آن به آزمایشگاه جهت تجزیه
-
آشنا شدن با علائم کمبود یا مسمومیت عناصر مختلف از طریق مشاهده و کسب تجزبه
-
دقت در وضع رشد درختان و میزان باردهی آن‌ها
-
تطبیق نتایج بدست آمده از تجزیهها با وضع درختان و نتیجه گیری کلی
فواید مصرف متعادل کودها
-
افزایش میزان تولید در واحد سطح
-
بهبود کیفیت و بازار پسندی میوه
-
غنیسازی محصولات کشاورزی (افزایش غلظت آهن، روی، منگنز، مس، منیزیم، پتاسیم و...) به منظور ارتقا سطح سلامتی جامعه
-
کاهش غلظت آلایندههای نظیر نیترات و کادمیوم در محصولات کشاورزی
-
افزایش استحکام و مقاومت گیاه در برابر آفات و امراض و در نتیجه کاهش مصرف سموم شیمیایی
-
صرفهجویی در مصرف آب و افزایش بازدهی کودها
-
افزایش طول عمر میوهدهی درختان میوه
-
افزایش فعالیتهای زیستی در خاک و تجدید حیات خاک
-
بهبود همزیستیهای مفید میکروارگانیسمهای خاک و گیاهان (همزیستیهای تثبیت کننده ازت، همزیستیهای میکوریزی و ...)
-
زودرسی محصولات کشاورزی
روش‌های توصیه کودی
عدم توجه به نتایج آزمون خاک باعث مصرف بیش از حد کود شده که این مصرف علاوه بر ضرر اقتصادی باعث کاهش عملکرد کمی و کیفی میوه می‌گردد. از مهمترین عوامل موثر در توصیه مناسب کودهای شیمیایی مورد نیاز، روش صحیح نمونه برداری خاک و گیاه و تفسیر درست تجزیه آن است.
کلیات مقدار و زمان مصرف کودها
کودهای شیمیایی عناصر ماکرو: کودهای شیمیایی عناصر ماکرو مورد استفاده برای مرکبات شامل سولفات آمونیوم، فسفات آمونیوم، سولفات پتاسیم می باشند.
جدول 1- مقدار و زمان مصرف کودهای شیمیایی ماکرو برای مرکبات
|
نام کود
|
مقدار مصرف
|
زمان مصرف
|
|
سولفات آمونیوم
|
200 گرم* سن درخت
|
طی سه قسط (نیمه دوم اسفند، اردیبهشت و خرداد)
|
|
فسفات آمونیوم
|
50 گرم* سن درخت
|
نیمه دوم اسفند ماه
|
|
سولفات پتاسیم
|
100 گرم* سن درخت
|
نیمه دوم اسفند ماه
|
کودهای شیمیایی عناصر میکرو
کودهای شیمیایی عناصر میکرو مورد استفاده برای مرکبات شامل: سولفات منیزیم، سولفات روی، اسید بوریک و کودهای آهن و ... میباشند که در اسفند ماه بر اساس نتایج تجزیه خاک و برگ توصیه میشود. نحوه مصرف به دو صورت چالکود یا پخش سطحی و زیر و رو کردن با خاک انجام میگیرد (به فاصله 50 سانتی متر از تنه درخت به سمت آب چکان درخت)
شکل1- کوددهی درختان مرکبات
کودهای دامی
زمان مناسب مصرف کودهای دامی، هر سه سال یک بار (اواخر زمستان) می‌باشد. شیوه صحیح مصرف 20-30 تن در هکتار در ناحیه فعالیت ریشه درخت با خاک مخلوط می‌گردد. (ترجیحا چالکود بدین ترتیب که شیاری به عمق 30 سانتی متر در محوطه آبچکان درخت ایجاد و کود ریخته شود).
کودهای آلی و سبز
کشت شبدر در شهریور ماه و در بین ردیف‌ها و برگرداندن آن در اواخر پاییز قبل از بروز سرما توصیه می‌گردد. محلول پاشی کود کامل که حاوی عناصر بر، منیزیم، روی و نیتروژن باشد حداقل یک بار در سال به مقدار 15 کیلوگرم در هزار لیتر آب برای یک هکتار، در کاهش عارضه خشکیدگی سرشاخه‌ها و در نتیجه افزایش کمی و کیفی محصول مرکبات تاثیر بسیار قابل توجهی دارد.