مقاله آشنایی با ویژگی‌های پیام‌های هورمون‌های گیاهی

تعداد هورمون‌های شناخته شده در گیاهان نسبت به تعداد و تنوع فعالیتهای رشد و نموی سلول‌های گیاهی بسیار کمتر است. به طوری که صدها فعالیت مختلف و متنوع گیاهان توسط تعداد معدودی هورمون شامل هورمون‌های کلاسیک (اکسین، سایتوکینین‌ها، جیبرلین‌ها، اسید آبسیزیک و اتیلن) و هوذمون‌های غیرکلاسیک (سالیسیلات‌ها، پلی‌آمین‌ها، براسینواستروئیدها، جاسمونات‌ها، الیگوساکاریدها، کیتوسان‌ و آمینوبوتیریک‌ها) و برخی تنظیم‌کننده‌های رشد غیر هورمونی نظیر یون‌های کلسیم و نیتریک‌اسید مدیریت می‌شود.

 

ویژگی‌های پیام‌های هورمونی

نوع هورمون‌ها

 هر کدام از هورمون‌ها پاسخ‌های فیزیولوژیکی مشخصی القا می‌کنند.

غلظت هورمون

 هورمون‌ها در غلظت‌های مختلف حامل پیام‌های متفاوتی هستند و تعیین کننده غلظت هورمون سلول تولید کننده آن می‌باشد که با توجه به شرایط موجود و هدف از صدور پیام، هورمون را در غلظت‌های مختلف تولید و ارسال می‌کند. سلول هدف با در یافت غلظت‌های مختلف پیام‌های متفاوتی را استنباط می‌کنند.

نسبت هورمون‌ها به همدیگر

در بسیاری از موارد یک هورمون به تنهایی یک پیام را حمل نمی‌کند، بلکه اغلب یک فعالیت فیزیولوژیکی برآیند نسبت‌های مختلف چند هورمون است. یعنی سلول تولید کننده چند هورمون تولید و ارسال می‌کند و یا هورمون‌های مختلف توسط بافت‌های مختلف تولید می‌شوند. به عنوان مثال در شرایط تنش خشکی هورمون‌های بازدارنده رشد افزایش و هورمون‌های محرک رشد کاهش می‌یابند و سلول‌های برگ بر اساس نسبت هورمون‌ها اقدام به بروز پاسخ‌های دفاعی می‌کنند و یا در فرآیند جوانه‌زنی نسبت هورمون‌های رشد به هورمون‌های بازدارنده رشد تعیین کننده زمان جوانه‌زنی می‌باشد. بنابراین اگر برای مکالمات بین سلول‌ها زبان مکالمه‌ای تصور کنیم، هورمون‌ها همانند حروف الفبای آن زبان هستند که ترکیب‌های مختلف آنها پیام‌های متفاوتی را می‌رسانند.

بافتی که هورمون در آن اثر می‌کند

بافت‌های مختلف گیاهی به دلیل داشتن ساختارهای مختلف و نیز ترکیب‌های مختلف هورمون‌ها و تنظیم‌کننده‌های مختلف در مقابل داشتن ساختارهای مختلف هورمون‌ها و تنظیم‌کننده‌ها ممکن است عکس العمل‌های مختلف نشان بدهند (شکل 1). برای مثال اکسین در غلظت‌های بالا بر رشد و تقسیم سلولی در ساقه‌ها و برگ‌ها تاثیر مثبت دارد. در حالیکه در همان غلظت‌های تحریک کننده برای بخش‌های هوایی باعث بازدارندگی از رشد در ریشه‌ها می‌شود.

بافت‌های مختلف گیاه در مقابل داشتن ساختارهای مختلف هورمون‌ها و تنظیم‌کننده‌ها ممکن است عکس العمل‌های مختلف نشان بدهند.

شکل 1ـ بافت‌های مختلف گیاه در مقابل داشتن ساختارهای مختلف هورمون‌ها و تنظیم‌کننده‌ها ممکن است عکس العمل‌های مختلف نشان بدهند.

سن فیزیولوژیکی سلول، بافت و گیاه

 سلول‌های گیاه در مراحل رشد و نموی مختلف از یک نوع هورمون می‌توانند پیام‌های متفاوتی را استنباط کنند.

وضعیت سایر محرک‌های محیطی و درونی گیاه

شرایط محرک‌های محیطی سلول‌ها تاثیر زیادی در تصمیم گیری سلول‌ها در زمان دریافت هورمون‌ یا هورمون‌ها دارد. بطوری که سلول برآیند تمامی پیام‌های دریافتی را تجزیه و تحلیل نموده و بر اساس آن تصمیم نهایی را برای بروز پاسخ‌های لازم را اتخاذ می‌کند.

 

حجت جلالی،  علی اکبر(1385). کنترل زیستی نماتدهای انگل گیاهی (چاپ اول). کرمانشاه: انتشارات طاق بستان.

Graham R.stirling. (2005). Biological control of plant parasitic nematodes, 1th ed.