مفاهیم رشد و نمو در گیاهان و نقش هورمون‌ها و تنظیم‌کننده‌های رشد در این فرآیندها
تمامی فعالیت‌های گیاه را می‌توان در 2 گروه تقسیم بندی نمود:
1 ـ رشد که نتیجه تقسیم و بزرگ شدن سلولی بوده و مسئول افزایش اندازه بافت‌های گیاهی می‌باشد.
2 ـ نمو که نتیجه تغییرات کیفی در بافت‌ها و اندام‌های گیاهی نظیر تولید رنگ‌ها، ساخته شدن دیواره ثانویه سلولی، تولید ترکیبات فرار که مسئول عطر هستند، ترکیبات ایجاد کننده طعم نظیر فنل‌ها، آلکالوئیدها، الکل‌ها و تانن‌ها، ترکیبات مقاومت کننده بافت در مقابل تنش‌های زنده و غیرزنده، آنتی‌اکسیدان‌ها و بسیاری از ترکیبات دیگر که در مسیرهای متابولیکی مربوط به ترکیبات ثانویه در بافت‌ها تولید می‌شوند.
از مطالب فوق به راحتی می‌توان استنباط نمود که افزایش تولید محصول از نظر کمی نتیجه تقسیم و بزرگ شدن سلولی یعنی رشد می‌باشد. اما تولید محصول از نظر کیفی یعنی تولید ترکیبات مربوط به کیفیت محصول نظیر رنگ گیری (شکل 1)، سفت شدن، تولید عطر و طعم و مقاومت به شرایط نامساعد عمدتا نتیجه نمو می‌باشد که بیشتر در نتیجه فعال شدن مسیرهای متابولیسم ترکیبات ثانویه تولید می‌شوند.
شکل 1ـ تولید محصول از نظر کیفی نظیر رنگ گیری میوه عمدتا نتیجه نمو می‌باشد.
در حالی‌که پیش ماده مورد نیاز برای همه آنها کربوهیدرات‌های تولید شده در فتوسنتز هستند که با قرار گرفتن در هر کدام از کسیرها باعث تولید ترکیبات آن مسیر مشخص می‌گردند و نوع و نسبت هورمون‌ها است که تعیین می‌کند کدام مسیر فعال شود. در تولید محصول مناسب همواره این نکته بسایر مهم باید مورد توجه باشد که بیشترین سودآوری در تولید محصولات کشاورزی زمانی به دست می‌آید که عملکرد در حد متوسط و مطلوب ولی کیفیت در حداکثر باشد. این به این مفهوم است که هرگز در بالاترین عملکرد حداکثر کیفیت حاصل نخواهد شد و زمانی محصول تولیدی بیشترین کیفیت را خواهد داشت که افزایش عملکرد یعنی مقدار تولید و به عبارت دقیق‌تر میزان تقسیم و بزرگ شدن سلولی در حد متوسطی اتفاق افتاده باشد و همزمان با تقسیم و بزرگ شدن سلولی ترکیب ثانویه و ترکیبات مسئول کیفیت نیز تولید بشوند. تمامی فعالیت‌های یک گیاه اعم از ماده سازی و تقسیم و بزرگ شدن سلولی و تولید ترکیبات ثانویه و شاخص‌های کیفی نتیجه مستقیم فتوسنتز خالص گیاه است. فتوسنتز خالص میزان کربوهیدرات ساخته شده در فتوسنتز است که پس از مصرف در تنفس برای گیاه باقی می‌ماند. گیاه این کربوهیدرات باقی‌مانده را برای فعالیت‌های مختلف ماده سازی مصرف می‌کند و چون میزان این کربوهیدرات محدود است، لذا گیاه بر اساس نیازهای خود آن را مدیریت می‌کند. نحوه هزینه کرد کربوهیدرات‌ها توسط گیاه توسط هورمون‌ها و تنظیم‌کننده‌های رشد و بر اساس شرایط بیرونی و درونی موجود در گیاه تنظیم می‌شود. بنابراین رابطه بین رشد و نمو توسط هورمون‌ها و تنظیم‌کننده‌های رشد تنظیم می‌شود. یعنی تعادل تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی تعیین کننده حرکت گیاه در مسیرهای مختلف رشد یا نمو می‌باشد. بر اساس اصل کلی وجود مقادیر بالای هورمون نظیر اکسین‌ها، سایتوکینین‌ها و جیبرلین‌ها در گیاه باعث افزایش فرآیندهای رشدی گیاه یعنی افزایش میزان تولید و عملکرد می‌شود. زیرا این هورمون‌ها باعث تقسیم و بزرگ شدن سلولی می‌شوند که نتیجه آن افزایش ماده خشک بافت‌های گیاهی یعنی عملکرد است. در حالی‌که فعال شدن مسیرهای متابولیسم ترکیبات ثانویه که منجر به تولید رنگ، عطر، طعم، ترکیبات مقاومت کننده در برابر آفات و بیماری‌ها و سایر شاخص‌های کیفی می‌شوند، توسط هورمون‌هایی نظیر جاسمونات‌ها، سالیسیلات‌ها، براسینواستروئیدها، پلی‌آمین‌ها و سایر هورمون‌های غیرکلاسیک اتفاق می‌افتد.
شکل 2ـ فعال شدن مسیرهای متابولیسم ترکیبات ثانویه منجر به تولید ترکیبات مقاومت کننده در برابر آفات و بیماری‌ها نیز می‌شود.