لکه برگی آلترناریایی (لکه غلافی)
قارچ آلترناریا در سال 1951از روي برگ‌هاي لوبیا گزارش شده است. سپس گزارشات متعددي از خسارت بیماري روي برگ‌ها و بذور از کشورهاي آمریکاي لاتین، انگلستان و ایالات متحده گزارش شده. خسارت این بیماري در نیویورك 12 درصد گزارش شده است.
علائم بیماری
علایم ابتدا بصورت لکه‌هاي کوچک، نامنظم، قرمز مایل به قهوه‌اي با یک حاشیه تیره در روي برگ‌ها ظاهر می‌گردد. لکه‌ها دایره‌اي شکل و متحدالمرکز دیده می‌شوند. در قسمت‌هاي مسن ممکن است لکه‌ها ریخته و سوراخی در برگ ایجاد گردد. اغلب قسمت‌هاي مرکزي بوته‌ها از بین می‌رود. لکه‌هاي روي غلاف در ابتدا کوچک، نامنظم و آبسوخته می‌باشد که سپس قرمز مایل به قهوه‌اي تیره یا سیاه می‌شود.
عامل بیماری
Alternaria tenuis و Alternaria alternata از عوامل بیماري می‌باشد که داراي کنیدیوفورهاي ساده، کوتاه و داراي دیواره می‌باشد. کنیدي‌ها منفرد یا زنجیري به رنگ تیره داراي 1-3 دیواره عرضی و گردن کوچک به شکل بیضی یا تخم مرغی می‌باشد.
چرخه بیماري
این قارچ یک پاتوژن ضعیف است و در شرایط رطوبت بالا و دماي خنک می‌تواند مخرب باشد. گیاهانی که رشد کمی دارند و از نظر مواد غذایی ضعیف هستند یا در معرض بادهاي شنی قرار می‌گیرند خیلی زود به این بیماري مبتلا می‌گردند. اگرچه Alternariaبذرزاد است ولی احتمالا بذر یک منبع مهم براي آلودگی نیست چون این بیماري در بیشتر مزارع وجود دارد. البته بیماري سبب سیاه شدن غلاف و تغییر رنگ پوشش بذر می‌شود و در ارقام زودرس حساسیت بیشتر است. در نمونه تصادفی از بذور خشک لوبیا در انتاریاي کانادا این قارچ توانسته بود 88-94 درصد و 15-36 درصد به ترتیب در بذور تغییر رنگ داده و بدون تغییر رنگ آلودگی ایجاد کند.
شکل 1- بیماری لکه برگی آلترناریایی (لکه غلافی) لوبیا
کنترل و مدیریت بیماري
-
استفاده از قارچ‌کش‌هاي کلروتالونیل، تیوفانات متیل و زینب در مزارع با کشت مداوم لوبیا یا در مناطق با آب و هواي خنک و مرطوب.
-
استفاده از ارقام مقاوم
-
افزایش فاصله ردیف‌ها و استفاده ار ارقام با بوته پهن‌تر
-
سریع خشک کردن بذور و جلوگیري از اختلاط بذور با رطوبت‌هاي مختلف در انبار
بیماري زردي فوزاریومی
بیماري زردي فوزاریومی براي اولین بار در 1928 از روي لوبیاي خشک در کالیفرنیا گزارش شد. انتشار جهانی داشته و در کشورهاي آمریکاي لاتین بخصوص در برزیل، پاناما و کلمبیا روي لوبیا سبز بیماري جدي می‌باشد و هر ساله خسارت زیادي را وارد می‌کند. این قارچ روي لوبیا سبز و لوبیا خشک بیماري‌زا است اما روي لوبیا چشم بلبلی بیماري‌زا نیست.
علائم بیماری
برگ‌هاي گیاهان آلوده شادابی خود را از دست داده و رنگ آن‌ها سبز کم رنگ تا زرد مایل به سبز، پلاسیده و پژمرده می‌شود. در برش عرضی بافت آوندي ساقه و دمبرگ تغییر رنگ داده و قهوه‌اي می‌گردد. فوزاریوم بر روي ریشه پوسیدگی خشک ایجاد می‌کند که حالت یکنواخت دارد و بر خلاف ریزوکتونیا شانکر ایجاد نمی‌کند.
عامل بیماری
F.oxysporum fsp. Phaseoli به عنوان عامل بیماري پژمردگی مشخص شده است. دو نژاد از این قارچ شناسایی شده است که یکی در اروپا و آمریکاي شمالی و دیگري در برزیل می‌باشد. این قارچ‌ها داراي کلامیدوسپوري تک سلولی بی‌رنگ کشیده و ماکروکنیدي می‌باشد.
شکل 2- بیماری پژمردگی و زردي فوزاریومی لوبیا
چرخه بیماری
عامل بیماري یک قارچ خاکزاد می‌باشد که البته ممکن است از طریق اسپورهاي چسبیده به بذر نیز منتقل گردد. آلودگی ریشه و هیپوکوتیکول از طریق زخم روي بافت می‌باشد. قارچ پس از عبور از بافت پوست وارد بافت آوندي شده و با رشد و توسعه در آوند چوبی سبب زردي و افتادگی برگ‌ها می‌شود. دماي بهینه براي قارچ 20 درجه سانتیگراد می‌باشد. افزایش رطوبت روي شدت بیماري تاثیر دارد.
کنترل و مدیریت بیماري
-
استفاده از بذر سالم.
-
ضدعفونی بذر با سموم تیرام و کاپتان
-
تناوب 3 یا 4 ساله
-
حذف بقایاي گیاهی
پوسیدگی فوزاریومی ریشه
بیماري مهمی است که متاسفانه کار چندانی روي آن صورت نگرفته است. این بیماري سبب خسارت در بیشتر نقاط لوبیا کاري جهان مانند انگلستان، استرالیا، اروپا و کشورهاي آمریکاي لاتین می‌گردد. در ایران از روي لوبیا و لوبیا چشم بلبلی گزارش شده است.
علائم بیماری
فوزاریوم بر روي ریشه پوسیدگی خشک ایجاد می‌کند که حالت یکنواخت دارد و بر خلاف ریزوکتونیا شانکر ایجاد نمی‌کند. تمام ریشه‌هاي اصلی تغییر رنگ داده و قهوه‌اي، خشک و پوك می‌شود و ریشه‌هاي فرعی هم قهوه‌اي می‌شوند. تعداد غلاف‌ها کم شده و غالب برگ‌ها زرد شده می‌ریزند.
عامل بیماری
عامل بیماري Fusarium solani است که داراي فرم‌هاي تخصص یافته می‌باشد. روي لوبیا F. solani f. sp. phaseoli، روي نخودفرنگی F.solani f. sp. pisi و روي باقلا F. solani f. sp. fabae می‌باشد. البته در استان فارس بیشتر پوسیدگی‌هاي ریشه مربوط به F. oxysporum می‌باشد. تشخیص این دو گونه از یکدیگر به راحتی انجام می‌گیرد؛ کلنی F. oxysporum روي محیط کشت حالت گلی رنگ دارد ولی F. solani بیشتر خاکستري یا مایل به آبی است. جدار ماکروکنیدي در F. oxysporumخیلی نازك ولی در F. solani خیلی ضخیم است. در F. oxysporum ماکروکنیدي داسی شکل است ولی در F. solani دیواره دو طرف ماکروکنیدي تقریبا حالت موازي دارد و قسمت وسط حالت استوانه‌اي است. F. solaniدر محیط کشت اکثرا ماکروکنیدي تولید می‌کند و به ندرت میکروکنیدي می‌دهد ولی F. oxysporumبه ندرت تولید ماکروکنیدي می‌کند.
شکل 3- بیماری پوسیدگی فوزاریومی ریشه لوبیا
چرخه بیماري
قارچ در بقایاي گیاهی آلوده و در خاك باقی می‌ماند. اسپور و میسیلیوم عامل بیماري بوسیله خاك، سطح بذر، وسایل کشاورزي، حیوانات، کاه و کلش انتقال می‌یابند. مهمترین روش زنده ماندن قارچ زمستان گذرانی بوسیله کلامیدوسپور است.
کنترل و مدیریت بیماري
-
چون قارچ‌هاي عامل بیماري داراي نژادهاي اختصاصی می‌باشند مهمترین روش کنترل، تناوب زراعی می‌باشد. تناوب 2-3 ساله براي کاهش بیماري کافی نیست. تناوب 6-8 ساله سودمند است.
-
تهیه بستر مناسب کاشت که باعث تسهیل رشد ریشه گردد نیز در کاهش میزان بیماري موثر است. منبع ازت نیز بسیار مهم است. بهتر است که کود ازته را به صورت سولفات و نیترات آمونیوم استفاده کنیم. چون نیترات و سولفات روي ریشه‌دهی، pH خاك و مبارزه بیولوژیکی اثر کرده و باعث فعال‌تر شدن قارچ در مبارزه می‌شود.
-
شخم عمیق بقایاي گیاهی
-
زهکشی و آبیاري مناسب
بیماري از پا افتادگی گیاهچه
خسارت بیماري در بعضی از نقاط دنیا زیاد و در فیلیپین تا 40 درصد گزارش شده است.
علائم بیماری
پوسیدگی بذر در خاك پس از کشت، تنک شدن مزرعه، زرد شدن گیاه، خم شدن و افتادن آن در مرحله 2- برگی، فرورفتگی در طوقه و لکه‌هاي قهوه‌اي فرورفته روي ساقه این قارچ همچنین قادر به تولید پوسیدگی بذر می‌باشد.
عامل بیماری
Rhizoctonia solani این قارچ داراي میسیلیوم جوان بی‌رنگ و مسن قهوه‌اي تیره می‌باشد. انشعابات ریسه داراي زاویه قائمه و در ناحیه پایه کمی فشرده‌تر است. قارچ تولید سختینه‌هاي سیاه رنگ می‌کند.
چرخه زندگی
قارچ پلی‌فاژ است و میزبانان زیادي دارد. عامل بیماري در درجه اول از راه خاك و به احتمال زیاد بوسیله بذر نیز انتقال می‌یابد. پس از کشت بذر گیاهان میزبان، قارچ بذر را قبل و یا بعد از جوانه‌زدن مورد حمله قرار می‌دهد و سبب پوسیدگی بذر و مانع رشد جوانه‌ها می‌شود. این قارچ باعث مرگ گیاهچه شده و تعداد بوته در واحد سطح کم می‌شود.
کنترل و مدیریت بیماري
-
ضدعفونی بذر قبل از کاشت با بنومیل، ویتاواکس، تیابندازول، مانکوزب و زینب.
-
ارقام مقاوم
-
عمق بذر در کاشت مهم است. چون قارچ بیشتر به بافت جوان میزند، اگر بافت جوان کمتر در معرض قارچ واقع شود بیماري کمتر است؛ بنابراین هر چه عمق کمتر باشد بهتر است.
ویروس موزائیک معمولی لوبیا (BCMV)
بیماري ویروس موزاییک معمولی لوبیا یکی از مهمترین بیماري‌هاي لوبیا در سراسر دنیا بشمار می‌رود ولی به دلیل وجود ژن‌هاي مقاومت فراوان در ارقام تجاري لوبیا خسارت چندانی به این ارقام وارد نمی‌کند. انتشار این ویروس در روسیه، امریکا، کانادا، آسیا و تقریبا در هر جایی که ارقام حساس لوبیا کشت گردد می‌باشد. در ایران از کرج و فارس گزارش شده است.
این ویروس کاملا بذرزاد است و با درصد بالایی در لوبیا بذرزاد می‌شود. از نظر دامنه میزبانی، محدود به جنس لوبیا می‌شود. بطور کلی خسارت این بیماري در لوبیا در ایران چشمگیر است.
علائم بیماری
علائم به صورت حالت موزائیک که شدت و ضعف دارد مشاهده می‌شود، گاهی اوقات بصورت لکه‌هاي تیره و روشن کاملا مشخص مشاهده می‌شود که بدشکلی زیادي در برگ‌ها ایجاد می‌کند و در نتیجه برگ‌ها پیچیده و لوله می‌شوند و گاهی اوقات نیز حالت جارویی به بوته می‌دهند. یکی از علایم مشخصه بیماري حالات رگبرگ نواري است. حالت فنجانی شدن به سمت پایین نیز مشاهده می‌شود. علایم شدید بیشتر در برگ‌هاي انتهاي بوته دیده می‌شود. اندازه گیاهان آلوده کاهش یافته و غلاف‌ها لکه لکه و بدشکل می‌شوند. این علایم ممکن است با بیماري ویروس موزاییک خیار اشتباه شود. تفاوت آن‌ها در این است که علایم BCMVبصورت ثابت و پایدار باقی می‌ماند در حالی که علایم موزاییک خیار موقت است. گاهی آلودگی بصورت بی‌رنگی ریشه و ساقه و پژمردگی سریع و مرگ گیاه نمایان می‌شود.
عامل بیماری
Bean common mosaic virus عامل این بیماري نیز یک Potyvirusبطول تقریبی 750 نانومتر است که با شته بصورت ناپایا منتقل می‌شود.
چرخه بیماري
این ویروس در لوبیا بذرزاد است و بندرت روي بقولات وحشی یافت می‌شود. انتقال ویروس از طریق شته لوبیا، شته لوبیا چشم بلبلی، شته نخودفرنگی و شته سیب‌زمینی می‌باشد.
کنترل و مدیریت بیماري
-
کشت بذر عاري از ویروس
-
بکارگیري ارقام مقاوم
شکل 4- بیماری ویروس موزائیک معمولی لوبیا (BCMV)