مشخصات گیاه‌شناسی لوبیا چیتی
ساقه رشد نامحدود و رونده است. دراین حالت ساقه استحکام لازم را نداشته و روی زمین قرار می‌گیرد. اغلب لوبیاهای بومی ایران و لوبیا چیتی ارقام مختلف به این صورت هستند. لوبیا یک ریشه اصلی که تا عمق یک متری رشد می‌کند و چندین ریشه جانبی که در عمق 14 سانتیمتری خاک متمرکز می‌شوند، دارد. ریشه لوبیا قادر است به کمک باکتری‌های ریزوبیوم نیتروژن هوا را تثبیت کند. تثبیت بیولوژیکی نیتروژن، نقش اکولوژیکی مهمی در حفظ منابع کافی نیتروژن در خاک دارد. مقدار نیتروژن تثبیت شده از این طریق بیشتر از نیتروژن حاصل از سایر سیستم‌های بیولوژیکی تثبیت کننده نیتروژن می‌باشد. در عین حال مقدار نیتروژن تثبیت شده لوبیا به عواملی چون رقم، گونه و نژاد باکتری ریزوبیوم و شرایط رشد، نیتروژن و برخی عناصر ریز مغذی خاک بستگی دارد. گل آذین لوبیا به صورت خوشه بوده و با توجه به تیپ بوته، محل قرار گرفتن گل متفاوت است. در هر خوشه یک یا چند گل قرار دارد. که گلبرگ‌های لوبیا در رنگ‌های مختلف سفید، آبی، قرمز، بنفش، صورتی و ارغوانی دیده می‌شود. لوبیا خود بارور بوده و قدرت دگر باروری آن از 5 درصد تجاوز نخواهد کرد.
دانه لوبیا از نظر اندازه، شکل و رنگ بسیار متنوع است. دانه لوبیا یکی از فاکتورهای مهم برای گروه بندی ارقام می‌باشد. مهمترین صفات دانه که در طبقه بندی ارقام لوبیا استفاده می‌شود، شامل وزن 100 دانه، رنگ دانه و شکل دانه است.
جدول 1- مشخصات گیاه شناسی لوبیا چیتی
|
نام فارسی
|
لوبیا چیتی
|
|
نام انگلیسی
|
Pinto beans
|
|
نام علمی
|
Phaseolus vulgaris Pinto Group
|
|
خانواده
|
Legumes
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و غلاف لوبیا چیتی
کاشت
خاک مناسب برای کاشت لوبیا چیتی مانند سایر ارقام لوبیا خاک لومی و لومی رسی است. لوبیا از جمله گیاهان حساس به شوری بوده و تا 2 دسی زیمنس بر متر شوری را تحمل می‌کند ولی کاهش عملکرد آن از شوری 0.8 دسی زیمنس بر متر شروع می‌شود.pH مناسب رشد آن بین 6-7 می‌باشد.
تاریخ کاشت لوبیا بسیار مهم بوده و باید طوری انتخاب گردد که مرحله حساس رشد آن به ویژه گلدهی با گرما و خشکی تابستان مواجه نشود و از طرفی رسیدن به سرمای پاییزه برخورد نکند. تاریخ کشت در استان‌های لوبیا کاری کشور متفاوت است بطوری که از اوایل فروردین (استان لرستان) تا اواخر تیر ماه (برخی مناطق استان مرکزی) کشت لوبیا مشاهده می‌شود. با توجه به تحقیقات انجام شده تاریخ مناسب کاشت لوبیا چیتی 4 تا 15 خرداد می‌باشد.
بسته به حاصلخیزی خاک تراکم 30 تا 50 بوته در متر مربع برای کاشت لوبیا چیتی مناسب است. مناسب‌ترین فاصله ردیف‌های کاشت 50 سانتیمتر است. اما در شرایط کرتی استفاده از آرایش مربعی بهترین عملکرد را دارد. در کشت مکانیزه با توجه به وزن هزار دانه بطور میانگین نیاز به 180 تا 200 کیلوگرم بذر در هکتار می‌باشد. عمق مناسب کاشت در شرایط هیرم کاری 10-15 سانتیمتر است. در روش کشت سنتی، مقدار بذر مصرفی با توجه به فواصل کاشت که معمولا به ابعاد 20*15 می‌باشد، بطور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌بابد و تقریبا به اندازه نصف بذر مصرفی در روش مکانیزه است. در کشت فاروئی فاصله مطلوب ردیف‌ها از یکدیگر 50 سانتیمتر و فاصله بوته‌ها در روی ردیف‌ها از همدیگر بین 5 تا 10 سانتیمتر می‌باشد. عمق مناسب کشت در این روش بین 5 تا 8 سانتیمتر است.
شکل 2- جوانه لوبیا چیتی
داشت
درصورت آبیاری مطلوب، رشد و توسعه ریشه به نحو مطلوب انجام می‌گیرد که به بالا رفتن راندمان آب مصرفی و عملکرد مناسب می‌انجامد. مقدار آب مورد نیاز بستگی به بافت و ساختمان خاک، شرایط آب و هوایی دارد. در روش هیروم کاری فاصله اولین و دومین آبیاری بعد از کاشت با آبیاری‌های دیگر تفاوت دارد. اولین آبیاری بعد از کاشت بر اساس بافت خاک و اقلیم منطقه به فاصله 15-25 روز می‌باشد. در این مدت بذر لوبیا جوانه‌زده و به مرحله دو برگی می‌رسند. آبیاری دوم به فاصله 8-10 روز و آبیاری‌های بعدی با توجه به بافت خاک هر 8-4 روز یکبار انجام می‌شود. دور آبیاری در خاک‌های بافت سبک‌تر 4-3 روز و در خاک‌های با بافت سنگین‌تر 8-5 روز انجام می‌گیرد. مرحله حساس لوبیا به تنش آبی از ابتدای گلدهی تا مرحله تشکیل غلاف می‌باشد.
اساس توصیه کودی بر آزمون خاک استوار است. اگر در منطقه‌ای امکان تجزیه خاک فراهم نباشد، میتوان از توصیه عمومی استفاده کرد. استفاده از 100 الی 150 کیلوگرم در هکتار از کود فسفاته و همچنین 50 الی 100 کیلوگرم در هکتار کود پتاسه بصورت پیش کشت توصیه شده است.
شکل 3- مزرعه لوبیا چیتی
برداشت
زمان برداشت لوبیا به زمان کاشت و نوع رقم بستگی دارد. در برخی ارقام غلاف‌ها همزمان نمی‌رسند و برداشت زمانی انجام می‌گیرد که حدود 65 تا 75 درصد غلاف‌ها رسیده باشند. در این زمان میانگین رطوبت دانه‌ها حدود 35 تا 40 درصد است. محصول با دست برداشت شده و در مزرعه باقی می‌ماند. زمانی که رطوبت دانه‌ها به حدود 20 درصد رسیده و غلاف‌ها خشک شده باشند، به خرمنگاه منتقل و خرمنکوبی می‌شوند.
شکل 4- برداشت دستی لوبیا چیتی