علل سیاه شدگی مغز گردو
1-تأثیر دما
دمای بالای هوا علاوه بر آفتاب‌سوختگی منجر به ایجاد لکه‌های سیاه و یا سیاه‌شدگی کامل مغز گردو می‌شود. در زمان توسعه میوه دمای بالا یا نور شدید موجب چروکیدگی و سیاه شدن مغز گردو می‌شود و از طرف دیگر دمای طولانی مدت پایین در تابستان و سایه اندازی زیاد موجب کاهش نمو و پر کردن مغز می‌شود. به طور کلی کیفیت مغز گردو در دماهای خنک بهتر و مطلوب‌تر می‌شود. هر چند برای دستیابی به گردوهایی با مغز پر و میزان چربی بالا، درجه حرارت‌های 27 تا 33 درجه سانتیگراد طی چند هفته قبل از برداشت لازم است، اما تابستان‌های گرم و درجه حرارت‌های بالای 38 درجه سانتیگراد در طی دوره سفت شدن مغز باعث تیره شدن آن می‌شود. دمای خنک در زمان رسیدگی میوه مانع از سیاه شدن مغز گردو می‌شود. آبیاری تکمیلی در تابستان‌های گرم و درجه حرارت‌های بالای 35 درجه سانتیگراد تا حدودی می‌تواند در جلوگیری از سیاه‌شدگی مغز گردو نقش داشته باشد.
شکل 1- سیاه شدگی میوه و مغز گردو به دلیل آفتاب‌سوختگی در مقایسه با مغز سالم
2-آبیاری
کمبود آب آبیاری موجب کاهش رشد شاخساره، کاهش تعداد جوانه‌های گل، کاهش پرکردن مغز گردو، کاهش ارزش مغز، سیاه شدن مغز گردو و کاهش تا حدود 42 درصدی عملکرد می‌شود. باغداران گردو با توجه به دمای بالای هوا و سطح خاك و حساسیت این درخت به تنش‌های حرارتی برای جلوگیری از سیاه شدن مغز گردو و تضعیف درختان می‌بایستی اقدام به آبیاری باغ‌ها کنند. به طور کلی دانستن عمق مؤثر ریشه، ظرفیت نگهداری آب خاك و مقدار آب قابل دسترس ریشه، حد مجاز تخلیه رطوبتی خاك برای درخت گردو تبخیر و تعرق واقعی و نیز نیاز آبی درخت از اهمیت زیادی برخوردار است. حد مجاز تخلیه رطوبتی خاك برای گردو در شرایط بهینه 52 درصد نظر گرفته می‌شود. چنانکه آب در دسترس از این حد کاهش یابد، رشد گیاه و کیفیت مغز گردو بسته به مدت زمان وضعیت کاهش رطوبت به طور منفی تحت تأثیر قرار می‌گیرد. زهکش مناسب برای درخت گردو بسیار مهم است و این درخت در برابرکاهش اکسیژن خاك بسیار حساس است. در شرایط خشک و نیمه‌خشک برنامه ریزی آبیاری از اهمیت زیادی برخوردار است. آبیاری هفتگی درختان گردو به ویژه در یک ماه قبل از برداشت محصول در جلوگیری از سیاه شدن مغز میوه بسیار مفید است.
3-شرایط خاک، تغذیه و کوددهی
خاك عمیق سیلتی- لومی با زهکش مناسب بهترین شرایط را برای پرورش گردو فراهم می‌آورد برای کاشت نهال و ایجاد باغ گردو، لازم است خاک عمیق و حداقل 120 سانتی‌متر عمق داشته باشد. تحت شرایط خاك‌های با زهکش مناسب، در عمق 102 سانتی‌متری سطح خاك قرار دارند. عمق ریشه‌های گردو عمدتا مؤثر ریشه در خاك‌های کم عمق 12 تا 122 سانتی‌متر است. گردو به خاك‌های حاصلخیز واکنش بسیار خوبی نشان می‌دهد و زمان رسیدن میوه تسریع می‌شود. کم عمق بودن خاک، زیادی میزان سنگ و سنگریزه در افق خاک، واکنش بالای خاک و آهک زیاد خاک و به تبع آن عدم جذب ریزمغذی‌ها از عوامل محدودکننده رشد و باردهی و سیاه‌شدگی مغز گردو به شمار می‌رود. بنابراین مطالعه عمق خاک و بررسی لایه‌های محدود کننده نفوذ ریشه با حفر پروفیل پیش از احداث باغ گردو جهت جلوگیری از مشکلات بعدی درختان از جمله کمبود آب و مواد غذایی که می‌تواند منجر به سیاه شدگی مغز گردو و همچنین مستعد شدن درخت جهت ابتلا به بیماری‌های قارچی از جمله پوسیدگی‌های مغز گردو می‌شود، ضروری است.
شکل 2- سیاه شدگی مغز گردو در مقایسه با مغز سالم
در زمان حداکثر نیاز تغذیه‌ای گردو کوددهی و آبیاری بسته به نیاز گیاه برای به حداکثر رساندن اندازه و تسریع در بلوغ میوه لازم است.
نکته: رشد سریع رویشی و توسعه میوه‌های گردو در اردیبهشت و خرداد انجام می‌شود.
تغذیه با عناصر کم مصرف به فرم کلات و یا سولفات روی و آهن در افزایش کیفیت مغز گردو مؤثر است. از بین عناصر میکرو کاربرد روی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. درختان جوان گردو در سال اول نیاز به کود نیتروژن ندارند اما در سال‌های بعد به ترتیب ذیل هر درخت نیاز به نیتروژن پیدا می‌کنند.
1-سال دوم تا پنجم به میزان 200 تا250 گرم نیتروژن
2-سال ششم تا هفتم به میزان250 تا 350 گرم نیتروژن
3-در سال هشتم تا دهم به 350 تا 450 گرم نیتروژن
نوع کود نیتروژن مورد استفاده در خاك‌های آهکی سولفات آمونیوم و در خاك‌های اسیدی نیترات آمونیوم است. قبل از کشت درخت چنانچه میزان پتاسیم خاك کمتر از 250 میلی گرم بر کیلوگرم خاك باشد، اضافه نمودن 5/1 کیلوگرم به فرم K2O (پتاسیم اکسید) برای هر درخت توصیه می‌شود. کمبود بور در نمونه‌های برگی (کمتر از80 میلی‌گرم بر کیلوگرم) با کاربرد محلولپاشی بور در زمان قبل از باز شدن جوانه‌های گل 14 روز قبل از ظهور گل‌های ماده با اسید بوریک یا سولو بور به میزان 5/1 در هزار و یا کاربرد 200 تا گرم بور از طریق خاك برطرف می‌شود. در صورت کمبود فسفر، فرم تریپل سوپرفسفات و پتاسیم به فرم سولفات پتاسیم برای خاك‌های آهکی توصیه می‌شود.
به طور کلی توصیه کودی می‌بایست بر اساس آزمون خاک و برگ باشد، اما یک توصیه عمومی برای درختان بالغ گردو شامل کاربرد موارد ذکر شده در (جدول1) برای هر درخت است.
جدول 1- توصیه کودی عمومی برای درختان بالغ گردو
|
نوع کود
|
میزان استفاده
|
|
سولفات آمونیوم
|
1.5 کیلوگرم
|
|
سولفات پتاسیم
|
1 تا 2 کیلوگرم
|
|
سولفات آهن
|
250 تا 350 گرم
|
|
سولفات روی
|
400 گرم
|
|
بور
|
20 گرم
|
|
سولفات منگنز
|
150 تا 200 گرم
|
|
گوگرد کشاورزی
|
1-2 کیلوگرم
|
|
کود حیوانی پوسیده
|
25 کیلوگرم
|
برخی کشاورزان برای سفید شدن مغز گردو از نمک استفاده می‌کنند که مصرف متوالی آن برای درخت زیان‌بار است. پیشنهاد می‌شود، به جای استفاده از نمک از نیترات پتاسیم به میزان 500 گرم برای هر درخت استفاده شود. بدیهی است در صورت کاربرد نیترات پتاسیم لازم است با مشورت کارشناسان، مصرف سولفات پتاسیم تعدیل شود.
4-تاخیر در جداسازی پوست سبز میوه
تأخیر در جداسازی پوست سبز یکی از شایع‌ترین عوامل سیاه شدن مغز گردو است. زمان بلوغ فیزیولوژیکی گردو پس از تجمع حداکثری چربی و تغییر رنگ بافت اطراف مغز از رنگ روشن به رنگ بلوطی است که معمولا 21 روز قبل از ریزش طبیعی گردو است. برداشت مکانیزه و انتخاب روش برداشت صحیح که در حداقل زمان انجام گیرد، اهمیت خاصی دارد. در برداشت مکانیزه استفاده از ماشین پوست‌گیر الزامی است. استفاده از اتفون مایع به میزان 1000 تا 3000 پی‌پی‌ام برای هر درخت در جداکردن پوست سبز گردو مؤثر است. اتفون با تسریع در رسیدن پوست سبز گردو سبب سهولت جداشدن آن از روی پوسته سخت شده و در نتیجه برداشت گردو را هنگامی که کیفیت مغز حداکثر است، امکان‌پذیر می‌سازد. گردوی ایرانی می‌بایستی تا آنجا که ممکن است در زمان بلوغ فیزیولوژیکی، به سرعت برداشت، پوست‌زدایی و خشک شود. تأخیر در برداشت و خشک کردن موجب سیاه شدن مغز و رشد کپک شده که مغز گردو را از بین می‌برد. به این دلیل که با جدا شدن میوه از شاخه، دیگر مغز قادر به جذب آب و مواد معدنی نیست و چنانچه میوه‌ها در جای گرمی انبار شده باشند، پوشش سبز به سرعت باعث افزایش دمای میوه شده و آب مغز تبخیر می‌شود. در صورت آبیاری منظم به ویژه در زمان توسعه مغز گردو، پوست سبز به طور یکنواخت در زمان بلوغ متورم و ترك می‌خورد و شرایط مطلوب برای برداشت به وجود می‌آورد. اما در صورتی که درختان آب کافی دریافت نکرده باشند، این یکنواختی، تورم و ترك خوردن کاهش می‌یابد. بعد از چیدن میوه‌های گردو می‌بایست پوست آن‌ها جدا و محصول را در سایه و در جای خشک پهن کرد تا خشک شوند.
محل خشک کردن باید طوری باشد که هوا در آن جریان داشته باشد تا محصول به طور کامل خشک شود. قرار دادن میوه‌ها در مقابل آفتاب جهت تسریع در خشک شدن میوه، باعث افزایش تبخیر از سطح میوه و کاهش میزان آب مغز و کوچک و چروکیده شدن مغز و عدم بازار پسندی آن می‌شود. استفاده از انواع دستگاه‌های خشک‌کن به جای خشک کردن سنتی گردو که باعث آفتاب سوختگی و اکسید شدن فنل‌های مغز و در نتیجه تیره شدن آن می‌شود، توصیه می‌شود. این دستگاه‌ها می‌توانند میوه‌ها را در مدت 24 تا 48 ساعت خشک کنند. از انبارداری طولانی مدت نیز باید پرهیز نمود. بهترین شرایط برای افزایش عمر انباری گردو نگه داری آن در دمای صفر تا 3 - درجه سانتیگراد همراه با رطوبت پایین است. در دمای بالا، رشد قارچ‌ها می‌تواند موجب تجمع افلاتوکسین در گردو شود. گردوی برداشت شده با رطوبت 2 تا 8 درصد بهترین رنگ، طعم و مواد مغذی را خواهد داشت.
شکل 3- گردوی خشک شده در شرایط مناسب (سایه)