آشنایی با بيماري سوختگي غلاف برنج

عامل بیماری

عامل بیماری سوختگی غلاف برنج قارچ (Rhizoctonia solani AGI-IA) است که به صورت اسکلروت (سختینه) در خاک و میسلیوم در بقایای گیاهی، زمستان‌گذرانی می‌کند. اسکلروت‌ها در ابتدای تشکیل سفید و پنبه مانند هستند و پس از تکامل سفت، محکم و قهوه‌ای تا قهوه‌ای تیره می‌شوند.

شکل 1- اسکلروت‌های جوان (سفید رنگ و پنبه‌ای شکل) و بالغ (قهوه‌ای وسخت) شیت بلایت برنج

زیان بيماري

بیماری سوختگی غلاف برنج در مرحله رویشی در آلودگی‌های شدید، افزون بر کاهش کمی محصول، سبب دیررسی شده و در مرحله زایشی همراه با زیان کمی و کیفی (کوچک شدن دانه، گچی شدن و افزایش درصد خرد)، سبب کاهش قیمت محصول در بازار می‌شود.

شکل 2- آلودگی شدید به بیماری سوختگی غلاف برنج (شیت بلایت)

علائم بیماری

در بیماری سوختگی غلاف برنج، ابتدا بر روي غلاف برگ در محل تماس با سطح آب، لكه‌هاي دايره تا بیضي شكل آبسوخته سبز تا خاكستري پدیدار مي‌شود. سپس با گسترش بیماری، مركز لكه‌ها به رنگ خاكستري مايل به سفيد و حاشيه آن‌ها به رنگ قهوه‌اي درمی‌آید. در شرايط مساعد محیطی لکه‌ها به یکدیگر پیوسته و نه تنها سطح وسیعی از غلاف را می‌پوشانند، آلودگي به برگ نيز سرايت مي‌كند. در آلودگی شدید، عامل بیماری به غلاف برگ انتهایی و خوشه سرایت کرده و باعث پوسیدگی و پوکی خوشه می‌شود.

شکل 3- سرایت بیماری سوختگی غلاف برنج (شیت بلایت) به برگ

گسترش بيماري

در صورت وجود اسکلروت قارچ در خاک، رطوبت نسبی بالا همراه با شرایط غرقاب طولانی مدت و به کارگیری بیش از اندازه کودهای نیتروژنه، سبب بروز و گسترش بیماری می‌شود.

بیماری در کشتزار، دارای گسترش افقی و عمودی است. گسترش افقی بیماری در همه مراحل رشدی به ویژه در زمانی که تراکم بوته‌ها بیشتر است (مرحله حداکثر پنجه‌زنی و ساقه‌دهی) و گسترش عمودی بیماری در مرحله زایشی یا پس از پیدایش خوشه‌ها دیده می‌شود.

توسعه كشت ارقام پاکوتاه و نيمه پاكوتاه و حساس و نیز مصرف بيش از اندازه كود نيتروژنه، شرایط را برای گسترش بيماري سوختگي غلاف برنج مناسب می‌سازد.

مدیریت بیماری

پرهیز از كشت ارقام با حساسیت بالا: ارقام پاکوتاه و نيمه پاكوتاه (مانند شیرودی و فجر) نسبت به ارقام پابلند (مانند ارقام محلی) حساس‌تر هستند. در مناطق آلوده از کشت ارقام پاکوتاه و پرپنچه خودداری شود.

رعایت تراکم کاشت: كاشت متراكم، شرایط را برای گسترش بیماری مساعد می‌کند. توصیه می‌شود در هنگام کاشت، فاصله مناسب نشاها بسته به نوع رقم برنج (به خصوص ارقام پرپنجه) رعایت شود. در صورت کشت ارقام پر پنجه فاصله میان نشاها بیشتر در نظر گرفته شود.

مصرف بهینه كود نيتروژنه: کودهای نیتروژنه براساس نوع رقم برنج و آزمون خاک، به صورت پایه و دستکم دو بار تقسیط، به صورت يكنواخت در مزرعه پخش شوند.

رعایت بهداشت زراعی

-حذف بقایا و علف‌های هرز آلوده (به عنوان میزبان عامل بیماری)  از داخل کشتزار و پیرامون آن.

-شخم بقایای گیاهی و غرقاب کردن کشتزار پس از برداشت.

استفاده از قارچ‌كش‌هاي شيميايي

زمانی كه بیست درصد بوته‌هاي برنج در مرحله شكم، آلوده به بیماری پوسیدگی غلاف باشند سمپاشی با یکی از قارچکش‌های ثبت شده در کشور برای این بیماری، توصیه می‌شود. چنانچه شرایط گسترش بیماری فراهم باشد، با رعایت تناوب در کاربرد قارچکش‌ها، سمپاشی 15-10 روز بعد تکرار شود .

جدول1- قارچکش‌های ثبت شده برای مبارزه و سوختگی غلاف برنج (شیت بلایت)