کاه برنج
متاسفانه کاه برنج تولید شده در ایران بدون توجه به عنوان یک منبع خوراک قابل استفاده برای دام، در بیشتر موارد سوزانده و باعث آلودگی محیط زیست می‌شود. نظر به ضرورت یافتن منابع خوراک ارزان و قابل دسترس برای دام‌ها و سطح بالای تولید کاه برنج در ایران، کاه برنج را می‌توان به صورت خرد شده و عمل آورده شده به عنوان قسمتی از علوفه جیره دام بخصوص برای دام‌های پرواری استفاده کرد.
جدول 1- ترکیب شیمیایی کاه برنج
|
ماده خشک درصد
|
پروتئین
درصد
|
NDF
%
|
ADF
%
|
ASH
%
|
چربی
درصد
|
انرژی خام
Cal/Kg
|
|
93.2
|
4.05
|
63.7
|
41.1
|
15.3
|
0.84
|
3634
|
جدول 2- در صورتی که کاه برنج را به خوبی خرد کنید، بدون فرآوری برای دام‌های پرواری و شیری بصورت زیر قابل استفاده است:
|
نوع دام
|
کاه برنج بدون فرآوری
|
|
بره و بز پرواری
|
150 گرم در روز
|
|
میش و بز داشتی
|
250 گرم در روز
|
|
گوساله پرواری
|
500 گرم در روز
|
|
گاوشیری کم تولید
|
1 کیلوگرم در روز
|
|
گاوشیری پر تولید
|
300 گرم در روز
|
به دلیل اینکه کاه برنج مقدار سیلیس و لیگنین بالاتری نسبت به کاه گندم دارد، در صورت مصرف زیاد باعث آسیب به کلیه و دستگاه گوارش دام‌ها می‌گردد. برای استفاده بهینه و بهتر از کاه برنج در تغذیه دام باید آن را غنی سازی کرد. با عمل غنی سازی کاه، قابلیت هضم، خوش خوراکی و ارزش غذایی آن به نحوه چشمگیری افزایش می‌یابد. تاکنون روش‌های مختلف فرآوری مانند روش‌های مکانیکی، فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی برای بهبود ارزش تغذیه‌ای کاه غلات مورد استفاده قرار گرفته است.
فرآوری کاه برنج با اوره
یکی از روش‌های ایمن فرآوری کاه برنج استفاده از اوره است. فرآوری کاه برنج بستگی به سطح استفاده از آن در جیره غذایی دام دارد. به نحوی که اگر در حد 30 تا 40 درصد بخش علوفه مصرف شود، استفاده از غلظت 3 درصد اوره کافی بنظر می‌رسد، اما اگر در سطح 60 تا 70 درصد بخش علوفه بخواهد به کار برود، غلظت اوره بایستی به سطح 6 درصد افزایش یابد.
روش فرآوری
ابتدا 3 تا 6 کیلوگرم اوره را در 100 لیتر آب کاملا حل کنید، سپس آن را به 100 کیلوگرم کاه برنج خرد شده اسپری کنید. کاه فرآوری شده قبل از مصرف دام باید به مدت هفته تا ده روز در معرض هوا قرار گیرد. اگرچه فرآوری کاه برنج با سود سوزآور یا اسید نیز امکان پذیر است اما به دلیل مخاطرات انجام این کار برای دامداران و هم ملاحظات مصرف آن توسط دام، به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
جدول3- کاه برنج فرآوری شده برای دام‌های پرواری و شیری بصورت زیر قابل استفاده است.
|
نوع دام
|
کاه برنج فرآوری شده
|
|
بره و بز پرواری
|
200 گرم در روز
|
|
میش و بز داشتی
|
350 گرم در روز
|
|
گوساله پرواری
|
1 کیلوگرم در روز
|
|
گاوشیری کم تولید
|
1.5 کیلوگرم در روز
|
|
گاو شیری پر تولید
|
500 گرم در روز
|
شکل1- استفاده از کاه و کلش برنج در تغذیه دام
ارزش نسبی کاه برنج
با توجه به ترکیبات و ارزش غذایی کاه برنج، بدون فرآوری ارزش نسبی آن یک دوم کاه گندم و در صورت فرآوری کاه برنج، ارزش نسبی آن برابر کاه گندم میباشد.