علائم بیماری گموز
در فصول مختلف سال در باغ‌ها علائم بیماری گموز به شکل‌های مختلفي دیده می‌شود كه به شرح زير است:
-بهار: در اوایل فصل بهار علائم سوختگی سرشاخه‌ها، زوال سریع و مرگ درخت ممکن است مشاهده شود. با کامل شدن رشد رویشی گیاه، فعالیت بیمارگر به صورت کلروز (زردی) و نکروز (مرگ بافت) ظاهر می‌شود که از انتهای برگ شروع شده، به تمام نقاط انتشار پیدا کرده و به تدریج تمام برگ را فرا گرفته و باعث ریزش آن می‌شود. پژمردگی ناگهانی و بدون هرگونه علایم ظاهری قبلی در اندام‌های هوایی، به صورت سبزخشکی درختان و ریزش برگ‌ها نیز ممکن است مشاهده شود. گاهی اوقات رشد گیاه در نتیجه باردهی زیاد و غیرمعمول، ناشی از بیماری متوقف می‌شود. بررسی ناحیه طوقه و ریشه نشان میدهد در غالب موارد پوسیدگی طوقه و ریشه مشهود بوده و آلودگی‌ها از طوقه یا ریشه شروع می‌شوند، گرچه کامبیوم ناحیه آلوده درخت به رنگ تیره در می‌آید ولی آوند چوبی تغییر رنگ نمی‌دهد. درختان با آلودگی طوقه، بسته به بافت لایه‌های خاک، ممکن است نشانه‌های متفاوتی را نشان دهند.
- تابستان: کاشت پایه حساس در باغ‌های با بافت خاک همگن تا عمق 5/1متری باعث بروز علائم سبزخشکی درختان در تابستان می‌شود. در باغ‌هایی که بافت خاک اطراف طوقه از نوع خیلی سنگین و در زیر آن یک لایه شنی قرار داشته باشد و پایه‌های مقاوم به بیماری کشت شوند، علایم بیماری بیشتر به صورت کاهش پوشش برگی، خشکیدگی سرشاخه، کم‌شدن میزان محصول، تغییر شکل برگ و مرگ تدریجی درخت، مشاهده می‌شود. در مواردی ممکن است این نشانه‌ها با علایم پوسیدگی طوقه همپوشانی داشته باشد، مخصوصا زمانی که ریشه‌های اصلی آلوده باشند. محدوده آلودگی طوقه و ریشه معمولا با برداشتن پوست بافت آلوده مشخص می‌شود. در محل طوقه و روی تنه در ارتفاع 20 تا 30سانتی‌متری از سطح خاک ترشح صمغ به صورت قطرات ریز و درشت در سطح یا در شکاف‌های پوست درختان ظاهر می‌شود. چنانچه پوست قسمت آلوده برداشته شود، صمغ شیری رنگ به بیرون تراوش می‌کند که پس از گذشت مدت کوتاهی به رنگ خاکستری تا سیاه تغییر رنگ پیدا می‌کند. رنگ بافت آلوده در ناحیه طوقه از قهوه‌ای تا سیاه و در بافت ریشه بصورت قهوه‌ای روشن تا تیره دیده می‌شود. سرعت مرگ درختان آلوده بستگی به سن آن‌ها دارد. درختان خشک می‌شوند در حالی‌که درختان مسن آلوده جوان دارای آلودگی شدید، سریعا ابتدا کاهش پوشش برگی و خشکیدگی سرشاخه‌ها را نشان داده و به تدریج بعد از یک تا سه سال از بین می‌روند. الگوی خشک شدن درختان آلوده در باغ متفاوت بوده و تا حد زیادی به شرایط مدیریت باغ از جمله عملیات خاکورزی، خصوصیات فیزیکی خاک (نفوذپذیری)، نحوه آبیاری و کنترل بیماری ارتباط دارد. در بیشتر موارد آلودگی از طوقه و یا ریشه‌های اصلی شروع شده و در جهت‌های مختلف آن توسعه می‌یابد. وجود لایه سخت زیرین و عملیات خاکورزی نامناسب و نادرست باعث تشدید بیماری و گسترش آن می‌شود.
- پاييز و زمستان: در دو فصل پاییز و زمستان نیز نشانه بیماری به صورت باقی ماندن برگ‌های درختان آلوده و عدم خزان دیده می‌شود. الگوی خشکیدگی درختان، میزان خسارت بیماری و چگونگی گسترش آن در باغ‌های آلوده متفاوت بوده و تا حد زیادی به مدیریت باغ در طول سال از جمله عملیات خاکورزی، خصوصیات فیزیکی خاک (نفوذپذیری)، نحوه آبیاری و کنترل بیماری ارتباط دارد. انتقال غیرفعال عامل بیماری در یک باغ با عملیات خاکورزی نادرست، آب آبیاری، تماس ریشه‌ها با یکدیگر (به علت عدم رعایت فاصله کاشت)، ریختن خاک اطراف درختان آلوده در بین ردیف‌ها، انتقال خاک آلوده به باغ، آلوده بودن ادوات و وسایل کشاورزی صورت می‌گیرد. رطوبت در پوسیدگی طوقه و ریشه درختان پسته و چرخه زندگی عامل بیماری در باغ نقش اساسی دارد. دامنه دمایی بهینه برای رشد رویشی بیمارگر 30-20درجه سانتی‌گراد است.
شکل 1- علائم بیماری گموز پسته
عامل بیماری
بیماری گموز پسته توسط چندین گونه شبه قارچ فیتوفتورا ایجاد می‌شود که همگی در خاک زندگی می‌کنند. عامل بیماری گموز می‌تواند با نهال یا خاک آلوده به باغ سالم وارد شود و با آب روان می‌توانند مسافت‌های طولانی را تا کیلومترها طی کنند. دوره‌های طولانی اشباع خاک موجب بالا رفتن خطر آلودگی می‌شود.درختان معمولا در طول بهار و تابستان حساس‌تر هستند و در فصل زمستان و یا دوره خواب حساسیت کمتری دارند.
عوامل مؤثر در گسترش بیماری گموز
در اين مبحث عوامل تاثير گذار بر گسترش بيماري گموز شرح داده مي‌شود.
خصوصیات فیزیکی خاک
بافت و ساختمان خاک و چگونگی قرارگرفتن لایه‌های خاک در یک باغ آلوده، شدت و خسارت بیماری را تحت تأثیر قرار میدهد. باغ‌هایی که دارای بافت خاک رسی هستند و یا میزان رس خاک توأم با عمق خاک افزایش می‌یابد، باعث افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک، افزایش خفگی ریشه‌ها و حساس شدن ریشه‌ها به آلودگی می‌شود. در چنین باغ‌هایی معمولا نشانه‌های پوسیدگی ریشه به صورت ضعف عمومی درخت و کاهش شاخ و برگ، خشکیدگی سرشاخه، کم‌شدن میزان محصول، تغییر شکل برگ و مرگ تدریجی درخت مشاهده می‌شود. در صورت وجود یک لایه سنگین روی سطح خاک (عمق صفر تا 40سانتی‌متری) و همچنین در مواردی که درختان به صورت عمقی کاشته شده باشند، پوسیدگی طوقه بیشتر شایع است. وجود لایه سخت زیرین که در هنگام احداث باغ شکسته نشده باشد نیز باعث تشدید بیماری می‌شود. در باغ‌هایی که طوقه درختان در زیر سطح خاک قرار دارد و یا دارای لایه سخت زیرین است، حفر یک کانال به عرض 70 تا 100سانتی‌متر و عمق 1 تا 2 متر در فاصله بین ردیف‌ها، انتقال خاک به خارج از باغ و پرکردن کانال حفر شده با خاک بدون آلودگی و دارای بافت سبک به نحوی که شیب ردیف‌ها به سمت مرکز ردیف باشد باعث کاهش خسارت بیماری می‌شود.
اثر شوری
ریشه‌های پایه بادامی، در اثر تنش‌های شوری کمتر از رقم فندقی مورد حمله قرار می‌گیرد.