توصیه مصرف فسفر
همانند سایر عناصر ضروري، فسفر نیز براي رشد گیاه ضروري است. فسفر در ساختار اسید نوکلئیک در سلول‌ها وجود دارد. همچنین در ساختار غشاي سلولی و در واکنش‌هاي اکسیداسیون و احیا و انتقال انرژي در متابولیسم گیاه دخالت دارد. سنتز پروتئین، تشکیل متابولیت‌هاي گیاهی که به انتقال انرژي نیاز دارند و تثبیت CO2از جمله فرایندهاي گیاهی هستند که با واکنش‌هاي فسفر در گیاه ارتباط دارند.
مشخص شده است که کوددهی فسفر باعث می‌شود درصد بیشتري از شکوفه‌ها در طول دو هفته اول گلدهی تشکیل شوند. این مسأله باعث جلو انداختن گلدهی در گیاه و زودرسی محلول خواهد شد. همچنین مشخص شده است که کوددهی فسفري تأثیري روي خصوصیات کیفی الیاف از جمله درصد الیاف، ظرافت، ضریب پرسلی ندارد. نتایج تحقیقات نشان میدهد که گیاه پنبه در یک سال زراعی جهت تولید 1000کیلوگرم الیاف، 5/26 کیلوگرم فسفر (P2O5) از خاك جذب می‌کند.
جهت افزایش قابلیت جذب فسفر تا حد امکان می‌بایست از تماس خاك با ذرات کود کاست. مصرف نواري کودهاي فسفري می‌تواند یکی از راهکارهاي عملی باشد. نتایج تحقیقات 28 ساله در مورد تغییرات فسفر در خاك نشان میدهد که 80 درصد فسفر اضافه شده به خاك در لایه 30 سانتی‌متري خاك باقی می‌ماند و میزان کمی از فسفر به لایه‌هاي پایین منتقل می‌شود.
نوع، زمان و روش مصرف کودهاي فسفري در پنبه
زمان مصرف کودهاي فسفري قبل یا هم زمان با کشت خواهد بود. تفاوت عمده‌اي بین کودهاي فسفري متداول در کشور که سوپر فسفات تریپل و دي آمونیوم فسفات است وجود ندارد. دي آمونیوم فسفات حاوي 46 درصد فسفر و حدود 18 درصد نیتروژن خالص است. سوپر فسفات تریپل داراي 46درصد فسفر، 12-14درصد کلسیم و 3-4 درصد گوگرد می‌باشد. میزان فسفر موجود در کود سوپر فسفات ساده 16درصد و بقیه عمدتا گچ می‌باشد. در صورتی که از کود دي آمونیوم فسفات استفاده شود طبق فرمول زیر مقدار کود نیتروژنی مورد نیاز تعدیل می‌شود.
مقدار کود دي آمونیوم فسفات = مقدار کود سوپر فسفات تریپل
مقدار کود سوپر فسفات ساده= 2.3 ×مقدار کود سوپر فسفات تریپل
مقدار کود اوره – توصیه نهایی اوره = (0.39 × مقدار دي آمونیوم فسفات مصرفی)
در خاك‌هایی که داراي مقدار فسفر کم و قدرت تثبیت بالا هستند، مصرف کود فسفري به روش نواري حدود 5 سانتی‌متر زیر بذر و 5 سانتی‌متر کنار بذر مفید خواهد بود. در خاکهایی که داراي واکنش خنثی هستند و مقدار فسفر قابل جذب در آن‌ها در حد کم نمی‌باشد میتوان کود فسفري را به روش پخش سطحی استفاده و سپس با خاك مخلوط و زیر خاك نمود. پس از تنک کردن بوته‌ها میتوان از کودهاي قابل حل با فسفر بالا به صورت کود آبیاري و یا محلولپاشی استفاده نمود.
شکل1- مزرعه پنبه
توصیه مصرف پتاسیم
پتاسیم در بسیاري از آنزیم‌هاي گیاهی که فتوسنتز، تنفس و متابولیسم کربوهیدارت‌ها را کنترل می‌کنند، حضور دارد. بدین ترتیب گیاه با پتاسیم کافی در مقایسه با گیاهان مبتلا به کمبود پتاسیم، داراي بافت نگهدارنده قوي‌تري خواهد بود. در اثر وجود بافت‌هاي نگهدارنده قوي، آلودگی به امراض قارچی کاهش می‌یابد. کاهش امراض قارچی نه تنها معلول وجود کوتیکول ضخیم و دیواره‌هاي خارجی محکم می‌باشد بلکه از طریق کاهش سرعت تعرق، میزان رطوبت در سطح برگ محدود شده و شرایط جهت فعالیت عوامل بیماری‌زاي قارچی کاهش می‌یابد. پتاسیم براي حرکت قند بین قسمت‌هاي مختلف گیاه مورد احتیاج است. پتاسیم باعث افزایش میزان روغن در پنبه دانه می‌شود. گیاه پنبه به ازاي تولید 1700 کیلوگرم در هکتار الیاف، 185کیلوگرم در هکتار پتاسیم (K2O) جذب می‌کند.
مقدار پتاسیم مورد نیاز پنبه
توصیه مصرف پتاسیم براساس میزان پتاسیم قابل استفاده در خاك، عملکرد مورد انتظار و میزان رس خاك صورت می‌گیرد. در جدول 1تأثیر میزان رس خاك که تعیین کننده ظرفیت تبادل کاتیونی خاك می‌باشد.
جدول1- توصیه کود سولفات پتاسیم براساس نتایج آزمون خاك براي پنبه
|
خاکهایی که کمتر از 30 درصد رس دارند
|
خاکهایی که بیشتر از 30 درصد رس دارند
|
|
میزان پتاسیم قابل استفاده (mg/kg)
|
سولفات پتاسیم مصرفی(kg/ha)
|
پتاسیم قابل استفاده (mg/kg)
|
سولفات پتاسیم مصرفی(kg/ha)
|
|
کمتر از 150
|
200
|
کمتر از 150
|
250
|
|
150-200
|
100
|
150-200
|
175
|
|
200-250
|
_
|
200-250
|
100
|
نوع، زمان و روش مصرف کود پتاسیمی
پتاسیم را میتوان از دو منبع سولفات پتاسیم و کلرید پتاسیم مصرف نمود قابلیت استفاده پتاسیم موجود در هر دو نوع کود یکسان است. سولفات پتاسیم حاوي 50 درصد پتاسیم (K2O) و کلرید پتاسیم حاوي 60 درصد پتاسیم (K2O) است. کاربرد کلرید پتاسیم، بجز در خاك‌هایی که از لحاظ گوگرد فقیر هستند، از لحاظ اقتصادي مقرون به صرفه‌تر است. مصرف کلرید پتاسیم در خاك‌هاي شور (خاك‌هاي با شوري بیش از 6 دسی زیمنس برمتر) و یا در مزارعی که با آب‌هاي شور حاوي کلر آبیاري می‌شوند و در شرایط نامساعد زهکشی توصیه نمی‌شود. این دو کود را باید قبل از کشت مصرف و با دیسک زیر خاك قرار داد. به علت تحرك کم پتاسیم در خاك مصرف نواري این کود توصیه می‌گردد. پتاسیم مصرف شده در شرایط خشک بعد از کاشت بذر براي گیاه چندان قابل استفاده نیست. کود پتاسیم بایستی کاملا با خاك مخلوط شده و به دنبال آن مقدار کافی باران و یا آب آبیاري وجود داشته باشد تا مؤثر واقع گردد.
روند جذب پتاسیم در ابتداي دوره رشد کند است و در زمان گلدهی به طور ناگهانی افزایش می‌یابد و به مقدار 4.6 کیلوگرم در هکتار در روز بین 72 تا 84 روز پس از کاشت می‌رسد. بنابراین تامین مقدار کافی پتاسیم در این دوره براي گیاه جهت نیل به عملکردهاي بالا ضروري است.
کاربرد روش‌هاي محلولپاشی پتاسیم هنگام قوزه‌دهی، یکی از راهکارهاي موجود جهت فائق آمدن بر این مشکل می‌تواند باشد. بیشترین نیاز به پتاسیم در گیاه پنبه زمانی است که قوزه‌ها در حال رشد هستند. در این زمان 50 درصد کل موجودي پتاسیم گیاه در دیواره قوزه‌ها وجود دارد. قبل از تشکیل قوزه‌ها، قسمت اعظم پتاسیم جذب شده توسط گیاه، صرف ساختن برگ و شاخه می‌شود. اما هنگام تشکیل قوزه‌ها هر دو منبع برگ و ساقه به سرعت از پتاسیم تخلیه می‌شوند و سرعت این تخلیه بیشتر از سرعت جذب پتاسیم توسط ریشه است. بنابراین علایم کمبود در این زمان ظاهر می‌شود. این نقطه زمان بحران نیاز گیاه به پتاسیم است و می‌بایست با روش‌هاي محلولپاشی از بروز علایم کمبود جلوگیري نمود. محلولپاشی باید زمانی شروع شود که پتاسیم کافی و اضافی شرایط را براي توسعه و رشد و نمو قوزه‌ها فراهم کند. این مرحله زمانی است که غلظت پتاسیم در دمبرگ شروع به کاهش نکرده باشد. درجه حرارت بالا و رطوبت نسبی کم عملیات محلولپاشی را با مشکل مواجه می‌کند. بهترین زمان محلولپاشی صبح زود با بعدازظهر می‌باشد. براي محلولپاشی میتوان از کلرید پتاسیم و کودهاي قابل حل با پتاسیم بالا استفاده کرد.