مقاله آشنایی با مدیریت بیولوژیکی علف‌های هرز (قسمت دوم)

کنترل علف‌های هرز بیانگر عملیات مورد استفاده برای حذف جمعیت علف‌هرز موجود است. هرچند، مدیریت علف‌های‌هرز فراتر از کنترل علف‌های‌هرز مشکل ساز موجود است و در آن تأکید زیادی بر پیشگیری از تولیدمثل علف‌های‌هرز، کاهش رویش علف‌های‌هرز پس از کاشت گیاه زراعی و به‌ حداقل‌رسانی رقابت علف‌های‌هرز می‌شود. یکی از روش‌های مدیریت و کنترل علف‌های هرز روش‌های بیولوژیکی است که در ادامه به این بحث پرداخته خواهد شد.

 

مدیریت بیولوژیکی علف‌های هرز


 ایزوله‌هایی از Xanthomanas campestris Pv.poae سبب پژمردگی باکتریایی در نوعی چمن یک‌ساله و علف‌های هرز چمن‌کاری‌ها می‌شود (شکل 1)، با این حال مایع تلقيح این باکتری به سهولت از طريق سطوح قطع شده جذب میگردد.

خسارت ناشی از Xanthomanas campestris Pv.poae در ساقه نوعی چمن

شکل 1ـ خسارت ناشی از Xanthomanas campestris Pv.poae در ساقه نوعی چمن

عمل قطع پیش از تیمار سبب افزایش حساسیت‌پذیری این علف هرز در منطقه مورد نظر می‌شود. ممکن است بین دو عامل بیماریزا نیز اثرات سپنرژیتی وجود داشته باشد. بوته‌هایی از علف هرز زلف‌پیر که به طور طبیعی به زنگ Puccinia Lagenophoraee آلوده شده باشند بر اثر تلقیح با عامل بیماریزای Botrytis cierea از بین می‌روند در حالی‌که بوته‌های غیرآلوده به زنگ یاد شده تحت تأثیر قرار نمی‌گیرند.

عوامل بیولوژیکي افزودنی، به ویژه علف‌کش‌های قارچی، را می‌توان همانند علف‌کش رایج پاشید. با این حال، به رغم آنکه علف‌کش‌های قارچی بسیار امیدبخش هستند، اما هنوز کشت، نگهداری و کاربرد آنها با دشواری‌های تکنیکی روبه‌روست. اغلب عامل بیولوژیکی به شرایط کاملا خاصی برای تأثیرگذاری نیاز دارد. در آزمایش‌های مربوط به علف‌کش قارچی Ascochryta caulina ، انتخاب صحیح مرحله شدی حساس و رطوبت بالای پس از تیمار برای مدیریت مطلوب علف هرز سلمه‌تره ضروری است. البته علف‌کش‌های قارچی با موانع دوگانه‌ای در رابطه با قوانین مربوط به کاربرد عوامل مدیریت زیستی و همچنین قوانین مربوط به کاربرد آفت‌کش‌های رایج مواجه هستند.

کاربرد مدیریت بیولوژیکی بدون بحث نیست. پیش‌بینی چگونگی تاثیر مدیریت بیولوژیکی بر تعامل گونه‌ها و تاثیر چرخه زندگی گونه‌های غیر هدف فوق‌العاده پیچیده است. ارزیابی میزان مخاطرات بالقوه ناشی از مدیریت بیولوژیکی نیز به قوت خود باقی است، برای مثال، پیش‌بینی دامنه میزبانی عوامل بیماریزا حاصل از دورگ‌گیری بین میکروارگانیسم‌هایی که به‌طور طبیعی جدای از هم هستند، ولی خویشاوند نزدیک محسوب می‌شوند، دشوار است. حتی در شرایطی که برای گونه‌های غیرهدف خطری وجود نداشته باشد، باز هم ممکن است تضادهایی وجود داشته باشد. هرچند برخی گیاهان خاصی مانند نوعی بابونه (Matricaria recutita) (شکل 2) یک علف هرز رایج است، ولی ممکن است این گیاه از دید سایرین گل وحشی مطلوب یا حتی گیاه زراعی بالقوه‌ای محسوب شود.

گیاه Matricaria recutita یک علف هرز رایج است.

شکل 2ـ گیاه Matricaria recutita یک علف هرز رایج است.

 

در کشور ایالات متحده آمریکا عوامل بیولوژیکی برای مدیریت گل راعی (Hypericum perforaturm) وارد شد، اما در حال حاضر این گیاه به طور گسترده‌ای برای تولید ماده مؤثره داروهای هوموپاتی کشت می‌شود. درباره پراکنش نامحدود عوامل بیولوژیکی در ورای ناحیه مورد نظر نیز نگرانی‌هایی وجود دارد. ورود اتفاقی زنگ Puccinia layenophorae به کشور انگلستان مؤيد پتانسیل پراکنش جهانی چنین عواملی است. منشا این زنگ استرالیا است و تا پیش از سال ۱۹۴۰ در اروپا ناشناخته بود، اما از این زمان در کشورهای فرانسه و انگلستان روی گیاه زلف‌پیر (شکل 3) مشاهده شده است.

گیاه زلف‌پیر

شکل 3ـ گیاه زلف‌پیر

 

زند،  اسکندری(1388). مدیریت علف‌های هرز (چاپ دوم). مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.