مقاله سم شناسی آفت کش ها

توجه به این نکته ضروری است که بین آفت‌کش و سم تفاوت وجود دارد. سم، هر ماده ای است که اثرات زیان بار روی موجودات زنده دارد. برداشت بیشتر مردم از کلمه سم این است که سم باعث کشتن می‌شود؛ در حالی‌ که اثر سموم روی موجودات زنده ممکن است شامل مرگ فوری یا اثر کشندگی بوده و یا هیچ‌گونه اثری نداشته باشد(سم یک مفهوم کمی است). پاراسلسوس (1541-1493) گفته است همه مواد سم هستند. هیچ ماده ای نیست که سمی نباشد؛ تنها دز مصرفی باعث سمی بودن یک ترکیب می‌شود.

 

آفت‌کش یا سم؟

مقدمه بالا دو نکته را روشن می‌کند. اول این‌که هیچ تفاوتی در ماهیت اجسام سمی و دیگر ترکیبات نیست و دوم این‌که، یک سم بتواند اثر خود را نشان بدهد یا خیر، بستگی به دز مصرفی آن دارد. مهم‌ترین چیزی که می‌توان درباره تفاوت بین سموم و ترکیبات دیگر گفت این است که سموم در مقدار نسبتا کم باعث به وجود آمدن اثرات زیان بار می‌شوند. البته ناگفته نماند که سم مفهوم بیولوژیکی یا کیفی هم دارد و یک ترکیب در عین سمی بودن برای یک گونه، می‌تواند برای گونه دیگر خاصیت سمی کمتری داشته باشد.

آفت‌کش‌ها همیشه مستقیما باعث مرگ آفات نمی‌شوند، بلکه ممکن است وسیله‌ای برای کشتن آفات باشند (فرمون‌ها) یا آفات را پراکنده کنند و باعث کاهش جمعیت آنها در محل موردنظر گردند (دورکننده‌ها) و یا حتی آفات تیمار شده را نکشند؛ بلکه روی نتاج انها اثر بگذارند (ترکیبات موثر در رشد).

با توجه به مطالب بالا می‌توان گفت، هر ماده ای که روی موجودات زنده اثر بگذارد را نمی‌توان به عنوان آفت‌کش مصرف کرد. مثلا بسیاری از ترکیبات آلی و معدنی سم هستند، ولی شرایط لازم یک آفت‌کش را ندارند؛ در عین حال باید گفت که بسیاری از آفت کش ها سم هستند. در حقیقت بیشتر آفت‌کش‌ها از بین ترکیبات سمی انتخاب می‌شوند و در اغلب موارد به ویژه در سال‌های اخیر، آفت‌کش‌ها به گونه‌ای برگزیده می‌شوند که در دزی که برای آفت (هدف) سمی هستند برای انسان، جانوران اهلی، وحشی و بندپایان مفید (موجودات غیر‌هدف) سمی نباشند. بنابراین آن دسته از سمومی که شرایط مطلوبی از نظر ایمنی و کنترل آفات داشته و برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت در فعالیت‌های کشاورزی و نیز کنترل ناقلین بیماری‌های انسان و دام در امور بهداشتی مصرف می‌شوند، آفت کش نامیده می‌شوند.

آفت‌کش‌ها را بر حسب آفات هدف به چند گروه تقسیم می‌کنند که برخی از آنها عبارتند از :

حشره کش – لارو کش – تخم کش – کنه کش – حلزون کش – نماتدکش – موریانه‌کش – جونده‌کش – قارچ‌کش – علف‌کش – پرنده‌کش یا دورکننده پرنده و گروه‌های مختلف دیگر.

کاربرد آفت‌کش‌ها در کشاورزی به نام کنترل شیمیایی خوانده می‌شود. کنترل شیمیایی آخرین وسیله در در کنترل آفات است. این روش که بعد از جنگ جهانی دوم توسعه روز افزونی یافته است در مقایسه با روش‌های دیگر کنترل، نتایج قاطع و سریعی علیه آفات دارد.

 

Pedigo, L. P. (1999). Entomology and pest management. 3rd ed. Prentice Hall.

Ware, G. W. and D. Whitacre. (2004). The pesticide book. 6th ed. Meisterpro Information Resources.

 

ارسال نظر