اشکال پتاسیم در خاک شالیزار
پتاسیم در خاک به چهار شکل وجود داشته و بصورت زیر با یکدیگر در تعادل پویا می‌باشد:
1-پتاسیم موجود در کانی (معدنی): (ذخیره نیمه دائمی پتاسیم)
2-پتاسیم غیرقابل تبادل: (پتاسیم به آرامی متحرک، منبع ذخیره پتاسیم قابل استفاده)
3-پتاسیم قابل استفاده: (پتاسیم به آسانی متحرک، ذخیره پتاسیم قابل استفاده)
4-پتاسیم محلول: (پتاسیم فورا قابل استفاده)
فقط حدود یک تا دو درصد پتاسیم کل خاک‌های معدنی که آن هم غالبا در قسمت پتاسیم محلول و پتاسیم قابل استفاده در سطح ذرات خاک است مورد استفاده و جذب گیاه برنج قرار می‌گیرد. گیاه برنج درصد زیادتری از مقدار کل پتاسیم خاک را نسبت به گیاهان روئیده شده در شرایط غیرشالیزار از قسمت پتاسیم غیرقابل استفاده خاک جذب می‌نماید که این موضوع را به قدرت گیاه برنج برای استخراج پتاسیم از خاک، نسبت می‌دهند.
زمان و نحوه کاربرد کود پتاسه
تحت شرایط ذیل بر مصرف پایه‌ای پتاسیم در شالیزار تاکید می‌گردد (Basal application):
1-ارقام برنج با قدرت پنجه‌زنی بالا یا با اندام هوایی فشرده و یا هر دو.
2-ارقام برنج مقاوم به سمیت آهن
3-ارقام برنج زودرس.
4-خاک‌های با CEC (ظرفیت تبادل کاتیونی) بالا
5-آب آبیاری محتوی پتاسیم پایین.
6-خاک‌های سبک که بطور ذاتی از پتاسیم پایین برخوردارند.
7-خاک‌های آهکی یا آبیاری با آب محتوی بی‌کربنات زیاد.
8-خاک‌های با زهکشی ضعیف.
تحت شرایط ذیل فقط کاربرد تقسیط یا سرک پتاسیم در شالیزار مورد تاکید می‌باشد:
1-ارقام برنج با قدرت پنجه‌زنی متوسط تا کم.
2-ارقام برنج حساس به کمبود فسفر و سمیت آهن.
3-ارقام برنج دیررس.
4-ارقام برنج با اندام هوائی باز.
5-خاک های که pH آن‌ها تمایل رسیدن به سطوح بالا را دارند.
6-خاک‌های سبک (در سطوح بالای مصرف پتاسیم).
7-خاک‌های اسید سولفات.
8-خاک‌های قلیایی، خاک‌های محتوی ماده آلی بالا و دارای کمبود روی (Zn)
9-خاک‌های با فسفر پایین یا فسفر تثبیت شده. بهترین زمان سرکپاشی پتاسیم حدود 35-40 روز قبل از خوشه‌دهی می‌باشد.
مقدار مصرف کود پتاسه در شالیزار
توصیه مقدار دقیق کود پتاسه در شالیزار باید با تعیین پتاسیم در قالب آزمون خاک (شامل پنج مرحله: نمونه‌برداری خاک، تعیین عصاره‌گیری مناسب، تعیین ضریب همبستگی، کالیبراسیون (واسنجی) و نهایتا توصیه کودی است) باشد. در حال حاضر حد بحرانی پتاس خاک شالیزار 150 میلی‌گرم در کیلوگرم خاک معرفی گردیده (در صورت استفاده از عصاره‌گیر استات آمونیوم) است. با مشاهده مقدار پتاس خاک شالیزار پایین‌تر از حد مذکور مقدار 150-200 کیلوگرم کود پتاسه در هکتار توصیه می‌گردد.
کمبود پتاسیم گیاه برنج
در صورتی که کمبود ناچیز باشد، برگ ها به رنگ سبز تیره و تعداد پنجه و رشد گیاه برنج کاهش می‌یابد. در صورتی که کمبود شدید باشد، برگ‌ها به رنگ زرد متمایل به نارنجی تا زرد متمایل به قهوه‌ای، رنگ پریدگی از نوک برگ‌های مسن‌تر شروع شده و به تدریج به سمت پایین برگ کشیده می‌شود. ممکن است لکه‌های نکروزه در پهنک برگ ظاهر شده و اندازه و وزن دانه برنج نیز کاهش یابد.
شکل1- علائم کمبود پتاسیم در برنج
کود پتاسه مورد استفاده در شالیزار
اختلاف نظر چندانی در ارتباط با انواع منابع کود پتاسه قابل استفاده در شالیزار وجود ندارد. بطور کلی سه منبع کودی: سولفات پتاسیم، کلرور پتاسیم و کود ترکیبی (N-P-K) از جمله کودهای پتاسه متداول در شالیزار می باشند. هر چند که مصرف کود سولفات پتاسیم در خاک های آهکی با pH بالا و همچنین خاک اسیدی ضعیف و نیازمند به گوگرد مشابه و یا حتی بهتر از کلرید پتاسیم است ولی به دلیل قیمت زیادتر این کود نسبت به کود کلرید پتاسیم از نظر اقتصادی در بسیاری مناطق مورد توصیه نیست.