تعريف كودآبياري
كودآبياري عبارت از مصرف كودهاي شيميايي همراه آب آبياري است. در اين روش، كودهاي محلول از جمله كود اوره در آب حل و محلول كودي (كود محلول) در آب آبياري تزريق و در سطح مزرعه پخش مي‌شود. بهطور معمول سامانه‌هاي آبياري تحت فشار كه تأسيسات مجهزتري دارند براي، مناسب‌تر هستند. علاوه بر كود ميتوان از ساير مواد شيميايي مانند علفكش نيز همراه با آب آبياري استفاده كرد. كودآبياري زماني بيشترين اثر را خواهد داشت كه از طريق انتخاب مناسب سيستم آبياري، توزيع يكنواخت آب را در مزرعه يا باغ داشته باشد. اين شرط اصلي در كودآبياري است. اگر توزيع آب در مزرعه بهطور يكنواخت نباشد ممكن است بخش‌هايي از مزرعه كود كمتري دريافت و در نتيجه با كمبود عناصرغذايي مواجه شوند و بخش‌هاي ديگر كود بيشتري دريافت كنند. نتيجه آن احتمالا افزايش فشار اسمزي، سوختگي و كاهش عملكرد محصول است.
شکل1- کودآبیاری به روش مدرن و سنتی
يكنواختي توزيع كود
به‌دليل تصور موجود كه آبياري سطحي از بازده و يكنواختي توزيع پاييني برخوردار است، استفاده از كودآبياري در آبياري سطحي محدود است. اما نتايج برخي مطالعات در مزارع زيادي ايالت كاليفرنياي آمريكا نشان مي‌دهد كه بهطور كلي يكنواختي آبياري نواري و جويچه‌اي كمتر از سامانه‌هاي آبياري تحت فشار نيست. يكنواختي توزيع كود به عوامل مختلف از جمله طراحي سيستم آبياري، زمان مناسب تزريق كود به آب آبياري، تجهيزات بهكار رفته، مديريت آبياري و.... بستگي دارد. بنابراين، يك سامانة آبياري بايد گونه‌اي طراحي شود كه آب را بهطور يكنواخت در تمام سطح مزرعه پخش كند.
محاسن کود آبیاری
كودآبياري نسبت به روش‌هاي مرسوم و سنتي داراي مزاياي نسبي فراواني است. در كودآبياري امكان استفاده كم، مكرر، مداوم و تقسيطي عناصر غذايي در طول دوره رشد مطابق با نياز گياه وجود دارد. همچنين پخش يكنواخت كود در خاك و توزيع يكنواخت آن در طول دوره رشد امكان‌پذير است. در كودآبياري كارايي مصرف آب بيشتر و توصيه كودي راحت‌تر است. در اين صورت مقدار كود مصرفي به مقدار واقعي برداشت عناصر غذايي نزديك‌تر است.
استفاده از كودآبياري در مصرف بهينه آب و كود مصرفي مؤثر بوده و كارايي مصرف آب و كود را افزايش مي‌دهد. بر اساس پژوهش‌هاي انجام شده، با اعمال كودآبياري 40 تا 60 درصد در مصرف كود صرفه‌جويي مي‌شود. مديريت صحيح آبياري و مصرف آب كمتر سبب كاهش شست و شوي مواد غذايي به‌خصوص نيترات در خاك مي‌شود. اين مساله از نقطه نظر آلودگي آب‌هاي زيرزميني و اثرات زيست‌محيطي حائز اهميت است. يون نيترات براي سلامتي انسان زيان‌آور بوده و اگر غلظت آن در آب از حد معيني بيشتر باشد، سلامتي انسان را تهديد مي‌كند. كارايي مصرف كود و آب در روش كود آبياري بيشتر از پخش سنتي آن روي سطح خاك است. همين طور اين روش كوددهي با مصرف كود كمتر عملكرد محصولات كشاورزي را نسبت به ساير روش‌هاي كوددهي افزايش مي‌دهد. كودآبياري از جذب بيش از اندازه ساير عناصر نظير پتاسيم و سـديم نيز جلوگيري مي‌كند. مصرف عناصر غذايي به طور تقسيطي در مقادير كم ولي مداوم از جذب بيش از اندازه عناصري مثل سديم و پتاسيم جلوگيري مي‌كند. رشد بهتر و منظم‌تر، كاهش فشردگي خاك، كاهش مصرف انرژي، بهبود عملكرد و كيفيت محصول و كاهش ضايعات و صدمه به محصول از ديگر مزاياي كودآبياري است. مواد غذايي در شرايطي كه خاك وضعيت محدود كنندهاي براي مصرف برخي كودها داشته باشد، با استفاده از كودآبياري با كارايي بيشتري در اختيار گياه قرار مي‌گيرد. به‌علت توزيع يكنواخت عناصر غذايي در خاك، رشد محصول در مزرعه يكنواخت بوده و رسيدن محصول همزمان است. اين امر تأثيري مهم در كاهش ضايعات برداشت خواهد داشت.
در روش كودآبياري مصرف دو نهاده آب و كود موجب افزايش تأثير كود مي‌شود. به عبارت ديگر زماني كه كودهاي شيميايي به صورت محلول در اختيار گياه قرار مي‌گيرند، واكنش گياه در برابر كودهاي مصرفي بيشتر مي‌شود. علاوه بر اين، در اين روش به‌علت تقسيطي بودن مصرف كود، تلفات عناصر غذايي كم است. نتايج پژوهش‌ها نشان مي‌دهد كه تزريق نيتروژن از طريق سيستم‌هاي آبياري روي خاك‌هاي شني تأثير بيشتري داشته است.
در روش سنتي پخش كود، مصرف يكباره كودها، افزايش فشار اسمزي محلول خاك را به دنبال داشته و فعاليت گياه را ممكن است تحت تأثير قرار دهد. در كود آبياري، به‌دليل استفاده از مقادير كمتر كود در هر مرحله كودآبياري، زيان ناشي از افزايش فشار اسمزي به مراتب كمتر است.
با تنظيم كود مصرفي در هر مرحله كودآبياري و تطبيق آن با توسعه ريشه، ميتوان آبشويي عناصرغذايي به‌ويژه نيترات را كنترل نمود. به اين ترتيب با كاهش تلفات كود از طريق نفوذ عمقي به زير ناحيه ريشه، از آلودگي خاك، آب و حتي هوا نيز جلوگيري می‌شود. اين مساله از نقطه نظر آلودگي آب‌هاي زيرزميني و اثرات زيست محيطي حائز اهميت است.
كود آبياري نيازمند چيست؟
كودآبياري نيازمند آگاهي از ويژگي‌هاي گياه، خاك، كود، آب و واكنش‌هاي بين آنها است. برخي از اين ويژگي‌ها عبارتند از:
-
ويژگي‌هاي گياه همانند مصرف روزانه مواد غذايي، توزيع ريشه در خاك
-
ويژگي‌هاي كود مانند درجه حلاليت و قابليت حركت در خاك
-
ويژگي‌هاي شيميايي خاك از جمله هدايت الكتريكي و pHو ...
-
كيفيت آب آبياري مانند هدايت الكتريكي، ميزان و نوع آنيون‌ها و كاتيون‌ها