آشنایی با نقش عنصر روی در گیاهان

روی در گیاهان

ریشه گیاهان روی را به شکل Zn²⁺ یا ترکیبات کمپلکس آلی طبیعی یا مصنوعی جذب می‎کنند. روی برای فعالیت بسیاری از آنزیم‎ها ضروری است، Zn در ساخته شدن تریپتوفان که جزیی از ساختمان برخی از پروتئین‎ها بوده و ترکیبی ضروری برای ساخته شدن هورمون رشد (اکسین‎ها مانند ایندول‎استیک اسید) می‎باشد، مهم است. کاهش هورمون رشد در گیاهان مبتلا به کمبود روی فاصله میان گره‎ها را کوتاه کرده و حالت ریزی غیر طبیعی برگ‎ها مشاهده می‎شود. روی همچنین در سنتز کلروفیل، فعال سازی آنزیم‎ها و استحکام غشای سلولی دخالت دارد. ضرورت روی در گیاهان اولین بار در ذرت و متعاقبا در جو و گل آفتابگردان نشان داده شد. گزارش‎های اولیه ازکمبود شدید Zn در گوجه فرنگی که باعث اختلال در طول ساقه آن بوده است. علائم اولیه کمبود روی درگوجه فرنگی، شامل کاهش پروتئین و نشاسته که با تأمین مجدد روی اصلاح می‎شود، گزارش شده است. همیشه کمبود روی با نکروز راس ریشه مشخص می‎شود. شایع‎ترین کمبود ریز مغذی‎ها در بین محصولات مربوط به عنصر روی (Zn) است، به ویژه در خاک‎های با pH بالا این کمبود شدید‎تر است.

علائم ظاهری کمبود روی

کمبود روی باعث ایجاد حالت رزت یا خوشه‎ای شدن برگ‎ها ریز، در نوک گیاه می‎شود. حالت رزت معمولا در درختان میوه و مرکبات دیده می‎شود. ذرت، پنبه، سیب‎زمینی و سایر سبزیجات به کمبود روی حساس هستند. در حالت کمبود شدید روی در برگ‎های ذرت، بین رگبرگ‎ها و حاشیه برگ رنگ سفید مشاهده می‎شود. کمبود روی می‎تواند به وسیله علائم ظاهری در برگ‎ها شناسایی شود. علائم رایج کمبود روی عبارتند از:

• ایجاد نواحی سبز کمرنگ، زرد یا سفید بین رگبرگ‎ها بخصوص در برگ‎های مسن
• سوختگی یا نکروز پراکنده بافت در برخی از نواحی برگ‎های زرد شده
• کوتولگی ساقه، کاهش فاصله میان گره‎ها که باعث به وجود آمدن حالت رزت یا بوته‎ای شدن برگ‎ها می‎شود.
• برگ‎ها کوچک، باریک و ضخیم که با رشد برخی از نواحی برگ، حالت بدشکلی به وجود می‎آید.
• ریزش پیش از موعد برگ‎ها
• بدشکلی میوه که اغلب بصورت ریزی و یا فقدان میوه نمایان می‎شود.

جدول1: حساسیت گیاهان زراعی به کمبود روی

سمیت روی در گیاهان

سمیت روی در محصولات بسیار کمتر از کمبود روی رخ می‎دهد، اما با این حال، سمیت روی در خاک‎های آلوده در مناطق استخراج فلزات سنگین و در خاک‎های کشاورزی تیمار شده با لجن فاضلاب، و در خاک شهری و نیمه شهری آلوده شده توسط ورودی‎های انسانی، به ویژه در خاک‎های با pH پایین مشاهده می‎شود. علائم مسمومیت روی شامل کاهش عملکرد و کاهش رشد در گیاهان است. کلروز ناشی از کمبود آهن از طریق کاهش در سنتز کلروفیل و تخریب کلروپلاست، و تداخل در جذب (فسفر، منیزیم و منگنز) رخ می‎دهد، محصولات از نظر حساسیت به مسمومیت روی تفاوت چشمگیری با یکدیگر دارند.