غلظت کلسیم در پوسته خارجی زمین 3.5 درصد است. منشاء کلسیم در خاک کانیهایی است که خاک از آنها تشکیل شده است. آنورتیت مهمترین کانی کلسیم به شمار میرود هر چند که پیروکسنها و آمفیبولها نیز در خاک فراوانند. مقدار کلسیم در خاکها بسته به منطقه بسیار متفاوت است. کلسیم معمولا بین 1.5-0.7 درصد در خاکهای غیر آهکی مناطق معتدله مرطوب وجود دارد. در حالی که در خاکهای شدیدا هوادیده مناطق حاره مقدار کلسیم بسیار کمتر و در حدود 0.1-0.3 درصد است. خاکهای آهکی نواحی خشک و نیمه خشک بین 1-30 درصد کلسیم دارند که اغلب به صورت کربنات کلسیم (CaCO3) است. وجود مقاديري از كربنات كلسيم در خاك معمولاً باعث افزايش pH خاك ميگردد و بالعكس. در خاكهاي اسيدي معمولاً مقدار كربنات كلسيم در حداقل ميباشد. بنابراين خاكهايي با pH بالا طبيعتاً داراي كلسيم فراواني هستند. با افزايش pH خاك به بيش از 5.2 در اثر حضور يون كلسيم، ميزان اضافي كلسيم جذب خاك نميشود در اين حالت با ساير عناصر مانند فسفر واكنش داده و باعث كاهش فراهمي فسفر در اين نوع خاكها ميگردد. از ويژگيهاي مهم يون كلسيم در خاك برقراري ظرفيت تبادل كاتيوني مناسب ميباشد. در خاكهايي كه ميزان ظرفيت تبادل كاتيوني پائين ميباشد درصد كلسيم نيز پائين است و بالعكس. همچنین يكي از راههاي اصلاح خاك هاي سديمي اضافه نمودن و به عبارتي جايگزيني كلسيم به جاي كاتيون سديم و شستشوي آن است.
کود های کلسیمی
عنصر کلسیم نقش مهمی به عنوان یک اصلاح کننده خاک، کمک به حفظ تعادل شیمیایی در خاک، کاهش شوری خاک و بهبود نفوذ آب به خاک دارد رفتار این عنصر در خاکهای نواحی مرطوب و خشک با هم متفاوت میباشد. کلسیم قابل جذب خاک از نظر رویش گیاه در خاکهای مرطوب فوق العاده اهمیت دارد، در حالی که برای خاکهای نواحی خشک فراونی این عنصر خود میتواند مساله مهمی در قابلیت جذب سایر عناصر برای گیاهان شود در خاکهای نواحی خشک به علت آبشویی کم ممکن است مقدار زیادی کلسیم در آن تجمع شود.
آهک 40درصد: هدف اصلی استفاده از آهک در مزرعه کاهش اسیدیته خاک است. آهک باید در خاک های اسیدی به سرعت مورد استفاده قرار گیرد تا pH خاک را به سطح هدف تنظیم کند. آهک در سیستمهای کشت، باید چند ماه قبل از کاشت استفاده شود و به صورت مکانیکی با خاک ترکیب شود. آهک در خاکهای قلیایی حل نمیشود، بنابراین نباید در این مواقع به عنوان کود کلسیم در نظر گرفته شود.
گچ 23درصد: به عنوان یک مکمل کلسیم و به عنوان یک تقویت کننده خاک استفاده میشود. در صورت لزوم، باید از گچ قبل از کاشت استفاده شود.
کودهای فسفاته: این کودها حاوی مقادیر بسیار زیادی کلسیم هستند. که استفاده از این کودها علاوه بر رفع نیاز گیاهان به فسفر می‌توانند نیاز کلسیمی را نیز تامین کند. به عنوان مثال، کود سوپر فسفات ساده دارای %20 کلسیم و کود سوپر فسفات تریپل دارای 15% کلسیم است. کلسیم بسیار کمی در کود MAP و دی آمونیوم فسفات وجود دارد.
کود کلسیم آمونیوم نیترات (CAN): که به عنوان نیترو آهک یا نیتروچالک[1] شناخته میشود، کودی غیر آلی است که به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرد. کود CAN تقریباً 8٪ کلسیم و 21-27٪ نیتروژن دارد و معمولا برای خاکهای اسیدی مورد استفاده قرار میگیرد. زیرا CAN کمتر از سایر کودهای نیتروژنه، خاک را اسیدی میکند.
سایر کود های کلسیمی: مانند کود نیترات کلسیم (%19)، نیترات کلسیم آمونیوم (%10) و کود کلاتههای کلسیم که برای رفع نواقص احتمالی می‌توانند مفید باشند، اما تنها مقدار محدودی از این طریق قابل جذب است. در صورتی که در گیاهان کمبود مشاهده شود میتوان از کود کلسیم دار به صورت محلول پاشی استفاده نمود.
[1] Nitrochalk
Havlin, J. L., Tisdale, S. L., Nelson, W. L., & Beaton, J. D. (2016). Soil fertility and fertilizers. Pearson Education India.