سطح زیر کشت نخود در اراضی دیم ایران
در ايران، نخود بیشترین سطح زیر کشت و تولید را در بين حبوبات سرمادوست به خود اختصاص داده است. سطح زير كشت نخود در اراضی دیم ایران نزديك به 600 هزار هكتار است. عملكرد نخود در ایران به قدری پایین است که همراه با کشور تانزانیا با تولید حدود 400 کیلوگرم در هکتار در آخرين رده كشورهاي توليدكننده قرار دارد. این میزان در مقایسه با میانگین عملکرد جهانی (820 کیلوگرم در هکتار) بسیار کم است. لذا دستیابی به روش‌هایی که بتوانند عملکرد در واحد سطح را افزایش دهد، تأثیرات مثبت اقتصادی و اجتماعی زیادی برای زارعان خواهد داشت. از طرفی، با افزایش تمایل کشاورزان به کاشت نخود در اثر افزایش عملکرد و به تبع آن افزایش درآمد دیم‌کاران، سیستم‌های زراعی به سمت رعایت تناوب غلات با حبوبات سوق پیدا خواهد کرد که عاملی برای بهبود حاصلخيزي خاك خواهد بود.
توانایی نخود در تثبیت نیتروژن اتمسفر
به‌سبب اهميت تثبيت زيستي نيتروژن توسط لگوم‌ها در سيستم‌هاي زراعي، مطالعات زيادي بر اين گياهان در جهان و ايران متمركز شده‌اند و اكثر آن‌ها به همزيستي ريزوبيومي با ريشه اين گياهان توجه خاصي داشته‌اند. نخود نيز مانند ساير گياهان لگوم با ريزوبيوم‌ها همزيستي دارد.
شکل1- مزرعه نخود
تأثیر تنش خشکی بر عملکرد نخود و تثبیت نیتروژن
تفاوت بين عملكرد بالقوه و عملكرد واقعي بيش از هر عاملي به تنش‌هاي محيطي مربوط مي‌شود. در ادامه نتایج تحقیقاتی را که به این موضوع اشاره می‌کنند، مطالعه می‌کنید.
در خراسان كاشت نخود در بهار به علت بارندگي كم و گرماي هوا موجب تشديد تنش خشكي می‌شود كه در اين شرايط عملكرد گياه كاهش مي‌يابد.
از بين تنش‌هاي زيستي و غيرزيستي، خشكي به تنهايي عامل 45 درصد كاهش عملكرد محصول نخود است. تأثیرات تنش خشكي در بقولات نسبت به ساير گياهان پيچيده‌تر به نظر مي‌رسد؛ زيرا استقرار گياه و فعاليت همزيستي ريزوبيوم و گياه ميزبان به تنش خشكي حساس هستند.
تغذیه نخود با کود نیتروژن
مقدار نیتروژن، فسفر و پتاسيم كه در نخود انباشته مي‌شوند، عموما با عملکرد ماده خشك گياه مرتبط است. جذب كل نیتروژن توسط نخود در هر هكتار 60 تا 200 كيلوگرم است. بر اساس مطالعات موجود مصرف مقداري ازت براي شروع رشد گياه، در تحريك رشد و افزايش عملكرد در خاك‌هاي شني و لومي‌شني مؤثر است. در گياه نخود تا زماني كه گياه وارد مرحله گلدهي مي‌شود، در كرت‌هايي كه كود ازته دريافت نكرده‌اند علائم كمبود ازت و تشكيل نشدن گره مشهود است، به طوري كه برگ‌هاي مسن‌تر زود پير مي‌شوند.
تعريف مسئله و اهميت موضوع
ريشه حبوبات به دليل ايجاد همزيستي با باكتري‌هاي تثبيت كننده نيتروژن می‌تواند نيتروژن هوا را تثبيت كند و در اختيار گياه قرار دهد. ولي در مناطق ديم در اثر وقوع تنش خشكي و کمبود نيتروژن اوليه خاک اين توانايي كاهش مي‌يابد. در کشاورزی سنتی در شرایط دیم نخود بدون مصرف کود نیتروژن کشت می‌شود؛ اتفاقی که باعث افت عملکرد این محصول در واحد سطح می‌شود.
دستورالعمل مصرف کود نیتروژن در مزرعه
مصرف کود آغازگر
مصرف كود نيتروژن به‌صورت آغازگر به مقدار 20 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع کودی اوره همزمان با کاشت و به‌صورت جایگذاری در زیر بذر انجام گیرد.
محلولپاشی کود اوره
استفاده از روش محلولپاشی محدود به زمانی است که به هردليلي امكان مصرف کود آغازگر در زمان كاشت وجود نداشته باشد. محلولپاشي 2 درصد كود اوره با استفاده از دستگاه سمپاش پشتي يا پشت تراكتوري در زمان گلدهي نخود در اراضي ديم انجام شود. در این روش مقدار آب مورد نیاز به میزان 400 لیتر در هکتار است و کود اوره به میزان 2 درصد برای هر هکتار محاسبه می‌شود، در میزان آب مورد نیاز حل می‌شود و در زمان گلدهی در مزرعه پاشیده شود. بهتر است محلولپاشی در زمان عصر صورت گیرد.
نتايج و مزاياي حاصل از مصرف کود آغازگر و محلولپاشی نیتروژن در مزرعه
با مصرف كود آغازگر در زمان كاشت به طور متوسط 8 درصد افزايش عملكرد در مزارع نخود اتفاق افتاد. مصرف كود نيتروژن به‌صورت محلولپاشي 2 درصد كود اوره در زمان گلدهي، عملکرد دانه را از حداقل 3 درصد در لاين IlC482 تا حداکثر 19 درصد در رقم آرمان افزايش داد. این امر با بهبود درآمد كشاورزان، كاشت نخود و رعایت تناوب زراعي در اراضی دیم را گسترش خواهد داد.