مقاله آشنایی با بذرکارها

کاشت یکی از مهمترین عملیات کشاورزی در تولید محصول است. افزایش عملکرد محصول، امکان ایجاد تنوع و توالی در کشت محصولات مختلف مستلزم داشتن استقرار یکنواخت و به موقع گیاه با تراکم مطلوب است. استقرار بوته شامل مراحل جوانه‌زنی بذر، سبزشدن گیاهچه و رشد آن تا مرحله بلوغ است که به اثرات متقابل عوامل بذر، خاك، آب و هوا، ماشین آلات، مدیریت و ... در طول زمان رشد، بستگی دارد.

یکی از مشکلات بخش کشاورزی کشور، نداشتن شناخت کافی کارشناسان و کاربران با ویژگی‌ها و نوع کاربرد ادوات مختلف کشاورزی است. امروزه بیشتر ماشین‌های کشاورزی تولید داخل در طرح‌ها، مدل‌های گوناگون و مشابه نوع خارجی آن ساخته می‌شوند که هر یک مطابق با شرایط اقلیمی و الگوی کشت منطقه‌ای خاص طراحی شده‌اند. با توجه به تنوع اقلیم در کشور، لازم است قبل از انتخاب و به کارگیری یک ماشین، اجزاء ماشین مزبور و ویژگی‌های کاری آن شناخته شود تا در محل و شرایط مناسب به کار گرفته شود.

 

عوامل مؤثر بر جوانه‌زنی بذر و سبز شدن گیاهچه

زنده بودن بذر (درصد قوه نامیه بذر تحت شرایط کنترل شده آزمایشگاهی)، حرارت خاك، فراهم بودن رطوبت خاك برای جوانه‌زنی، هوای کافی در خاك و مقاومت مکانیکی خاك در مقابل خروج گیاهچه از جمله عوامل مؤثر بر جوانه‌زنی و سبز شدن گیاه هستند.

وظایف یک کارنده برای استقرار بهتر محصول

برای استقرار موفقیت آمیز محصولات، هرکارنده باید قادر به انجام وظایف زیر باشد:

  1. باز کردن شیار مناسب
  2. اندازه‌گیری مقدار بذر
  3. تحویل و جاگذاری بذر در داخل شیار
  4. پوشاندن بذر داخل شیار
  5. تثبیت و محکم کردن بستر بذر
  6. کارهای ضروری دیگر مثل به کار بردن مواد شیمیایی (کود و سم) برای محصول، بریدن بقایای گیاهی و تمیزکردن مسیر برای باز کردن شیار در خاك و...

این وظایف باید در سرعت پیش روی قابل قبول و با درجه اطمینان بالا انجام گیرد. به طورکلی اجزای درگیر با خاك در ادوات کاشت به هفت گروه زیر تقسیم می‌شوند:

  1. وسایل برش خاك و بقایای گیاهی (پیش بر)
  2. وسایل آماده سازی ردیف (تمیزکننده مقابل شیاربازکن که بین پیش بر و شیاربازکن سوار می‌شود)
  3. شیاربازکن‌ها
  4. تثبیت کننده‌های بذر در خاك
  5. پوشاننده‌های بذر
  6. محکم‌کننده بستر بذر (فشارنده خاك روی بذر)
  7. هموارکننده بستر بذر بدون فشرده کردن خاك

 

بذرکار غلات و دانه‌های روغنی

شکل 1- بذرکار غلات و دانه‌های روغنی

شیاربازکن‌ها

در کارنده‌ها، بخصوص کارنده‌های بی‌خاكورزی، شیاربازکن به عنوان وسیله ایجادکننده و شکل‌دهنده شیار در خاك برای استقرار بذر، نقش اصلی را در تعیین میزان موفقیت فرایند تولید محصول کشاورزی‌دار است.

 

انواع شیار بازکن

شکل 2- انواع شیار بازکن

وظایف شیاربازکن‌ها

  • باز کردن شیاری به عمق مورد نیاز (تناسب عمق با نوع و اندازه بذر، دمای خاك، رطوبت خاك، نیاز نوری و...)
  • حفظ یکنواختی عمق در امتداد طولی شیار و بین شیارهای مجاور که بر میزان یکنواختی جوانه‌زنی، سبز شدن و استقرار بوته تأثیر دارد.
  • حداقل برگردان‌ کردن خاك بستر بذر، برای حفظ رطوبت.
  • تثبیت و محکم کردن سطح تحتانی بستر بذر برای انتقال بهتر رطوبت به بذر، بدون ایجاد فشردگی زیاد در ته و دیواره شیار که مانع از رشد و توسعه ریشه نشود.
  • برای قرارگیری بذر در محلی مرطوب در کف شیار و امکان دسترسی بیشتر بذر به رطوبت خاك، شیار بازکن باید مانع از برگشتن خاك به داخل شیار، قبل از قرارگیری بذر شود. همچنین پس از قرارگیـری بذر، برای بسته شدن شیار، پوشاندن بذر کاشته شده، فراهم کردن شرایط مناسب تماس بذر با خاك و کاهش احتمال از دست دادن بذر توسط پرندگان، خاك برگشتی به شیار را افزایش دهد.
  • برای حداکثر کنترل عمق کاشت، در جای خود محکم بماند و قابلیت تنظیـم عمودی برای تغییر عمق کاشت و تنظیم افقی برای تغییر فاصله ردیف‌ها را داشته باشد.
  • مناسب برای نوع خاك و شرایط زمین در زمان کاشت بوده و بخوبی در سطوح با بقایای گیاهی کار کند.
  •  قابلیت جداسازی بذر و کود را به نحو مقتضی داشته باشد.

 

رشادصدقی، علی. (1396). معیارهای انتخاب بذرکار غلات بر اساس ویژگی‌های اجزاء درگیر با خاک. تهران: نشر آموزش کشاورزی