مقاله آشنایی با خاکورزی مرسوم

عمليات خاكورزي در اكثر مناطق ايران بوسيله گاوآهن برگرداندار و بدون وجود بقاياي گياهي انجام مي‌شود. به كارگيري گاوآهن برگرداندار در كشاورزي ايران با ورود تراكتور در دهه 40 خورشيدي به تدريج مرسوم و همچنان به عنوان رايج‌ترين وسيله مورد استفاده كشاورزان است. توانايي اين گاوآهن در برگرداندن خاك، اين وسيله را به گونه‌اي چشمگير از بقيه گاوآهن‌ها متمايز ساخته است. اين وسيله قابليت امكان دفن بقاياي گياهي را در عمقي پايين‌تر از عمق بستر بذر فراهم و با زير و رو كردن خاك، هوادهي و مخلوط شدن مواد غذايي با لایه زيرين خاك، توسعه ريـشه را امكان پذير مي‌سازد. برگرداندن خاك همچنين با دفن بذور علف‌هاي هرز تاثير به سزايي در كاهش جمعيت علف‌هاي هرز در كشت محصول بعدي ايفا مي‌نمايد.

با وجود همه مزايايي كه گاوآهن برگرداندار نسبت به بقيه گاوآهن‌ها دارد ولي استفاده دائمي از آن مخصوصا در مناطق خشك مشكلاتي را نيز به همراه داشته است. اين مشكلات در بسياري از مواقع بر مزاياي آن پيشي گرفته و لزوم استفاده مداوم آن‌ را با مشكل مواجه ساخته است.

 

خاکورزی مرسوم

خاکورزي مرسوم در کشورها و مناطق مختلف ممکن است متفاوت باشد ولي در کشور ایران به صورت استفاده از گاوآهن برگرداندار است که به طور معمول نحوه برخورد با بقایاي گياهي در آن به یکي از حالت‌هاي زیر است:

سوزاندن بقایاي گیاهي محصول قبل

سوزاندن بقایاي گياهي محصول قبل، یکي از مرسوم‌ترین روش‌هاي برخورد با بقایاي گياهي در ایران است. کشاورزان به دو دليل عمده از این روش استفاده مي‌کنند:

  1. ایجاد مزاحمت بقایاي گياهي برای کارنده‌ها در زمان کاشت
  2. فاصله زماني کوتاه بين دو کشت متوالي (برای آماده شدن سریع‌تر زمين برای کاشت بعدي) از معایب عمده این روش ميتوان به آلودگي محيط‌زیست در اثر آتش زدن بقایاي گياهي و کاهش درصد ماده آلي خاک اشاره کرد.

 

سوزاندن بقایای محصول قبلی در خاکورزی مرسوم

شکل 1- سوزاندن بقایای محصول قبلی در خاکورزی مرسوم

مخلوط كردن بقایاي گیاهي با خاك

یکي دیگر از روش‌هاي خاکورزي مرسوم، مخلوط کردن بقایاي گياهي با خاک است. به طور معمول نخست بقایاي گياهي به وسيله دیسک یا ساقه خردکن به قطعه‌های کوچکتر خرد شده و سپس با انجام عمليات شخم در زیرخاک مدفون مي‌شوند.

یکي از روش‌هاي مناسب برای خردکردن بقایاي گياهي، استفاده از کمباین‌هاي مجهز به ساقهخردکن است که همزمان با عمليات برداشت محصول، بقایاي گياهي را خرد کرده و در سطح مزرعه توزیع مي‌کند. درصورتي‌که حجم بقایاي گياهي زیاد باشد و یا برای مصرف دام مورد نياز باشد، ميتوان قسمتي از بقایاي گياهي را از زمين خارج کرد. به این منظور ميتوان حجم زیادي از بقایاي گياهي که از پشت کمباین به روي سطح مزرعه مي‌ریزد را توسط دستگاه بسته‌بند جمع‌آوري و سپس از مزرعه خارج کرد  از مزایاي مخلوط کردن بقایاي گياهي با خاک در خاکورزي مرسوم، افزایش درصد ماده آلي خاک، حفظ رطوبت خاک، افزایش دور آبياري و جلوگيري از آلودگي محيط‌زیست است. از معایب این سيستم ميتوان به تردد زیاد ماشين‌هاي کشاورزي در مزرعه، افزایش هزینه خاکورزي و زمان طولاني مورد نياز برای تهيه بستر بـذر اشاره کرد (به ویژه برای کشت‌هاي متوالي که زمان کمي برای تهيه بستر بذر وجود دارد).

مخلوط كردن بقایاي گیاهي با خاك در خاکورزی مرسوم

شکل 2- مخلوط كردن بقایاي گیاهي با خاك در خاکورزی مرسوم

 

صلحجو، علی اکبر (1395). معرفی روش های خاکورزی حفاظتی. تهران: نشر آموزش کشاورزی