بیش از ۹۰ درصد اراضی فاریاب (آبی) جهان به روش‌های سطحی آبیاری می‌شود؛ ولی این روش‌ها به نسبت روش‌های نوین آبیاری، بازده کمتری دارد. کمبودن بازده آبیاری، ناشی از ضعف مدیریت آبیاری در این روش‌هاست. به دلیل هزینه زیاد سامانه‌های نوین آبیاری، به بهبود و اصلاح عملکرد روش‌های سنتی آبیاری سطحی که کم هزینه است و خود زارعان نیز توجه چندانی نمی‌شود؛ آن را اجرا می‌کنند، غالبا حال آنکه این امر ضروری و اجتناب ناپذیر است. با اصلاح سامانه‌های سنتی آبیاری سطحی، افزایش بازده آبیاری امکان‌پذیر است. این امر با اقدامات مختلفی انجام می‌شود؛ نظیر تسطیح اراضی، بهبود و انتخاب صحیح روش آبیاری، طراحی و مدیریت مناسب آب در مزرعه و آموزش بهره‌برداران.
روش‌های مرسوم آبیاری سطحی
در کشور خشک و نیمه خشکی مانند ایران، آبیاری به معنی رفع نیاز آبی گیاهان از طریق جبران کمبود نزولات جوی است. به طور کلی، هدف از آبیاری اموری است مانند امور زیر:
از دیرباز، آبیاری بدون در نظرگرفتن نکات فنی و به روش‌های ساده و تجربی انجام می‌شد. اما امروزه روش‌های علمی گوناگونی برای آبیاری به کار می‌رود. هریک از این روش‌ها، اگر در جای مناسب از آن‌ها استفاده شود، به حفظ منابع آبی و خاکی (که در ادامه تشریح شده) کمک می‌کند. در آبیاری باید از روش‌هایی استفاده کنیم که هم در مصرف آب صرفه‌جویی و هم از شسته شدن و تخریب خاک کشاورزی جلوگیری شود. برای پخش یکنواخت آب روی سطح خاک و آبیاری مناسب محصولات کشاورزی، روش‌های متفاوت کرتی و نواری و جویچه‌ای وجود دارد. در آبیاری سطحی سنتی چون نمیتوان آب را کنترل کرد، آب زیادی به هدر می‌رود. همچنین آب به علت اینکه از یک طرف وارد و از طرف دیگر خارج می‌شود، خاک زراعی سطحی را می‌شوید و با خود می‌برد. در این روش آبیاری، باید ابتدا زمین را صاف کرد. این کار مستلزم صرف هزینه و نیروی کار زیادی است. به علاوه، چون مدتی طول می‌کشد که آب به آخر قطعه برسد، ابتدای زمین بیشتر از انتهای موجب بی‌نظمی در آن آب می‌خورد و این معمولا رشد گیاهان می‌شود.
شکل 1- آبیاری سطحی مزارع
استفاده از روش‌های سنتی آبیاری سطحی، به دلایل زیر، افزایش تلفات آب و کاهش بازده آبیاری را به دنبال دارد:
روش‌های آبیاری سطحی مزایایی دارد؛ ازجمله:
جلینی، محمد؛ عباسی، فریبرز؛ طالیفه رضایی، حیدر؛ کریمی، محمد؛ حقایقی، سیدابوالقاسم. (1397). اصلاح سامانه های سنتی آبیاری سطحی. تهران: نشر آموزش کشاورزی