مقاله اصلاح روش‌های انتقال و توزیع آب در آبیاری سطحی

در مسیر انتقال آب از منبع تا ابتدای مزرعه، مقداری آب ازطریق کانال‌های انتقال تلف می‌شود. میتوان با بهره‌جستن از روش‌های نوین انتقال آب، ضمن جلوگیری از تلفات آن، از مزایای دیگری نیز بهرهمند شد. در زیر، چند روش برای انتقال و توزیع آب ارائه شده است.

اصلاح روش‌های انتقال و توزیع آب

1-استفاده از پوشش نهرها و احداث کانال

پوشاندن نهرها در کاهش تلفات آب و افزایش بازده آن تأثیر زیادی دارد. در این روش، با استفاده از مواد نفوذناپذیر (سیمان، نایلون و ریزذرات نانوها) و نیز مواد شیمیایی، پوششی روی نهرها ایجاد می‌کنند. به این ترتیب، نفوذپذیری و تلفات آب کاهش می‌یابد. با این کار، بین 15تا 20درصد از تلفات آب جلوگیری می‌شود.

 

استفاده از پوشش نهرها و احداث کانال در آبیاری سطحی

شکل1- استفاده از پوشش نهرها و احداث کانال در آبیاری سطحی

2-استفاده از لوله برای انتقال آب

انتقال آب با لوله هرچند نسبت به کانال بتونی هزینه بیشتری برمی‌دارد، مزایایی نیز دارد. بعضی مزایای آن عبارت است از:

-سهولت اجرای شبکه توزیع آب با لوله و نگهداری از آن امکان انتقال آب به نقاط پست یا مرتفع اراضی
-امکان ایجاد فشار در لوله (حتی به مقدار کم) برای استفاده از روش‌های آبیاری کم فشار کاهش احتمال اینکه بذرها ازطریق نهر آبیاری جابه‌جا شود و نیز کاهش علف‌های هرز مزارع به صفررساندن نشت آب از درزها و شکاف‌های پوشش کانال‌ها

-صرفه‌جویی در مصرف آب‌هایی که به صورت تبخیر و تعرق علف‌های هرز از دسترس خارج می‌شود.

 

استفاده از لوله برای انتقال آب در آبیاری سطحی

شکل 2- استفاده از لوله برای انتقال آب در آبیاری سطحی

3-استفاده از هیدروفلوم (لوله‌های دریچه‌دار)

هیدروفلوم لوله‌هایی است از جنس پلی‌اتیلن نرم و سبک یا نایلون که برای انتقال و توزیع آب در مزارع به کار می‌رود. نحوه تولید لوله‌های هیدروفلوم تقریبا شبیه تولید کیسه‌های زباله است؛ با این تفاوت که طول آن‌ها حدود صد متر و ضخامت آن‌ها حدود یک میلی‌متر است.

 

استفاده از هیدروفلوم (لوله‌های دریچه‌دار) در آبیاری سطحی

شکل3- استفاده از هیدروفلوم (لوله‌های دریچه‌دار) در آبیاری سطحی

یکی دیگر از محل‌هایی که در آن مقدار زیادی آب تلف می‌شود، نهر بالاسر هر قطعه است. مشکلاتی که در احداث این نهر وجود دارد، عبارت است از:

-هریک از این نهرها مقداری از مساحت زمین را اشغال می‌کنند که موجب کاهش سطح زیر کشت می‌شود.

-در زمین‌هایی که بخوبی تسطیح نشده‌اند، بناچار باید نهر به صـورت انحنادار و نه مستقیم احداث شود. این موجب می‌شود شکل هندسی نامنظمی در مزرعه پدید آید و مشکلاتی در کار ماشین‌های کشاورزی و فرایند برداشت ایجاد شود.

-هزینه کارگری افزایش می‌یابد.

-در هر آبیاری مقدار زیادی آب در داخل نهر می‌ماند و تلف می‌شود.

-بذر علف‌های هرز ازطریق نهر اصلی به این نهرها منتقل و از آنجا در داخل مزرعه پخش می‌شود.

-امکان آبگیری شبانه وجود ندارد.

استفاده از لوله‌های دریچه‌دار در سطح مزرعه و تبدیل کانال‌ها و جوی‌های انتقال دهنده آب به لوله‌های دریچه‌دار هنگام طراحی و اجرای عملیات تسطیح اراضی علاوه بر اینکه سبب کاهش هزینه‌هـا می‌شود، تلفات زمین را کم می‌کند. استفاده از لوله‌های دریچه‌دار، به دلیل راحتی کار با آن، بازده آبیاری شبانه را افزایش می‌دهد. کار با این سامانه بسیار ساده‌تر از سیفون است و تنها با باز و بسته‌کردن دریچه‌ها آب در مزرعه توزیع می‌شود. برای بهره‌برداری مناسب‌تر باید لوله دریچه‌دار، را در جهت شیب عرضی زمین پهن کرد و با تغییر میزان بازشدگی دریچه‌ها، تا حد ممکن مقدار دبی خروجی از دریچه‌ها در طول لوله را یکنواخت‌تر کرد. هنگام انتقال لوله‌های دریچه‌دار از هر محل آبیاری به محل دیگر نیز باید تا حد امکان اتصالات باز شود و جابه‌جایی با احتیاط انجام گیرد.

 

جلینی، محمد؛ عباسی، فریبرز؛ طالیفه رضایی، حیدر؛ کریمی، محمد؛ حقایقی، سیدابوالقاسم. (1397). اصلاح سامانه های سنتی آبیاری سطحی. تهران: نشر آموزش کشاورزی

ارسال نظر