آشنایی با هورمون براسینواستروئیدها و نقش آن در گیاهان (قسمت سوم)

براسینواستروئیدها و تاثیر آنها بر گلدهی، باروری و بلوغ میوه

بسیاری از تحقیقات انجام شده نقش براسینواستروئیدها را در گل انگیزی، تمایز جوانه‌های گل، تشکیل اندام‌های جنسی گل‌ها، تولید دانه گرده و باروری به اثبات رسانده‌اند. در سال 2012 گروهی از محققین با کاربرد 24ـ اپی براسینولید با غلظت ^6-10 مول بر روی فلفل (شکل 1) و در مراحل رشد رویشی، تشکیل جوانه و تشکیل میوه متوجه شدند که تعداد گل، تعداد میوه و عملکرد هر بوته افزایش یافته است بدون این‌که تاثیری بر وزن خشک میوه و اندازه میوه داشته باشد.

شکل 1ـ براسینولید باعث تشکیل جوانه و میوه در بوته فلفل می‌شود.

 همچنین براسینواستروئید باعث کاهش نر عقیمی شد. اثر این هورمون‌ها در تمایز اندام‌های گل علاوه‌بر تحریک تقسیم سلولی شاید به اثر آنها بر تولید اتیلن نیز مربوط باشد. بر اساس گزارشات موجود استفاده از براسینواستروئیدها موجب افزایش تعداد گل در گیاهان مورد مطالعه نظیر توت فرنگی شده است. محلول‌پاشی درختان انگور در پاییز با براسینواستروئید موجب افزایش تعداد گل گردید، در حالی‌که تاخیر در استفاده از آن (در زمستان) موجب کاهش تعدا گل شد. این موضوع اهمیت زمان و غلظت استفاده از این ماده در بهبود شرایط گلدهی گیاهان را روشن می‌نماید. به این معنی که به نظر می‌رسد حداقل در مورد انگور، اثر این هورمون‌ها بر تشکیل گل بیشتر به اثر آنها بر گل‌انگیزی و تقسیم و بزرگ شدن سلول‌ها پریموردیای گل مربوط می‌شود. برخی منابع علمی موجود به ضرورت وجود سطح مشخصی از براسینواستروئیدها در دانه گرده گیاهان برای انجام باروری مطلوب تاکید کرده‌اند. به این معنی که برای این‌که دانه گرده بتواند در کلاله جوانه زده و در خامه رشد کند، باید مقادیری از براسینواستروئیدها در محیط و یا در خود دانه گرده وجود داشته باشد. به طوری که وجود مقادیر بالای براسینواستروئیدها باعث افزایش جوانه‌زنی دانه گرده (شکل 2) و درصد باروری می‌گردد.

شکل 2ـ وجود مقادیر بالای براسینواستروئیدها باعث افزایش جوانه‌زنی دانه گرده می‌گردد.

علاوه‌بر این به نظر می‌رسد این هورمون‌ها تشکیل میوه و بذر بدون باروری (بکرزایی) را نیز تحریک می‌کنند. به طوری که نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که اسپری سطح کلاله با براسینولید تولید بذور هاپلوئید را در گیاهان آرابیدوپسیس و خردل افزایش داده است که این اثر به دلیل تحریک و تقسیم و بزرگ شدن سلولی می‌باشد. گزارش‌ها حکایت از تاثیر مستقیم بیوسنتز براسینواستروئیدها بر بهبود شرایط نموی بذر و میوه در گیاهانی چون آرابیدوپسیس، گوجه‌فرنگی و نخود دارد. اگرچه گزارش مبسوطی دال بر نقش براسینواستروئیدها در تنظیم مراحل نمو میوه در دست نیست. با این وجود بر نقش براسینواستروئیدهای خارجی بر تشکیل میوه تاکید شده است. گزارش شده است که کاربرد 24 ـ اپی براسینولید بر روی گل‌های خیار، ضمن بهبود شرایط گرده‌افشانی، بهبود نمو اولیه میوه‌ها را نیز باعث می‌شود. براسینواستروئیدها به دلیل تحریک تولید اتیلن، جاسمونات‌ها، اسیدسالیسیلیک و اسید آبسیزیک نقش مهمی در فعال شدن مسیرهای متابولیسم ثانویه و در نتیجه تولید ساختارهای کیفی مانند رنگ، عطر و طعم، ویتامین‌ها و مواد مؤثره گیاهان دارویی می‌شوند. حتی در حضور مقادیر بالای هورمون‌های رشد براسینواستروئیدها با تحریک تولید هورمون‌های غیرکلاسیک فوق، اتیلن و اسیدآبسیزیک مسیرهای منتهی به تولید ترکیبات کیفی مانند مسیر فنیل پروپانوئیدی را فعال می‌کنند. این اثر در محصولات باغی و به ویژه میوه‌ها که خصوصیات ظاهری و عطر و طعم از اهمیت فوق‌العاده‌ زیادی برخوردار هستند، اهمیت بیشتری دارند.