آشنایی با سرطان طوقه انگور

علائم بیماری

بارزترین نشانه سرطان طوقه و ریشه در گیاهان آلوده، ایجاد گال‌های گوشتی است که این گال‌ها در واکنش به عامل بیماری در قسمت‌های مختلف گیاه به وجود می‌آید. این گال‌ها در تاک‌ها بیشتر در قسمت پایین تنه، نزدیک به سطح خاک تشکیل می‌شود و همچنین گاهی اوقات در محل طوقه در زیر خاک یا روی قسمت‌های هوایی مو حتی تا ارتفاع یک متری هم به وجود می‌آید. در بعضی فصول، ممکن است روی موهای جوان مو گال‌های بزرگی به‌سرعت ظاهر شود و اطراف تنه را کاملا اشغال کند. تاک مبتلا به بیماری شاخه‌های نامرغوب به وجود می‌آورد و گاهی قسمت‌های بالای محل ظهور گال می‌خشکد.

شکل1- سرطان طوقه و ریشه انگور

عامل و چرخه زندگی بیماری

عامل بیماری سرطان طوقه و ریشه انگور نوعی باکتری است که اگر به هر روشی به گیاه منتقل شود، موجب پیدایش گال می‌شود. بیشتر آلودگی‌های سرطان طوقه و ریشه مو در اثر باکتری‌هایی است که در خاک هستند و از راه زخم وارد گیاه می‌شوند. این زخم‌ها معمولا از طرق زیر به وجود می‌آیند.

• انجام هرس
• بیل‌زنی
• صدمات ناشی از سرمازدگی 
• سایر عملیاتی که به درخت مو خسارت وارد می‌کند.

افزون بر موارد ذکر شده قلمه یا اندام آلودهای که از آن برای کشت و احداث تاکستان استفاده می‌شود می‌تواند منبع دیگر آلودگی باشد. پس از ورود باکتری عامل بیماری به درون گیاه در بین سلول‌ها تکثیر و گسترش می‌یابد و با تحریک رشد بیش از اندازه در سلول‌های گیاه موجب ایجاد گال یا همان بافت سرطانی می‌شود. عامل بیماری در داخل گال‌ها و تاک‌هایی که به‌طور سیستمیک آلوده شده باشند و نیز درون خاک زمستان‌گذرانی می‌کند و در تاکستان باقی می‌ماند و در سال‌های بعد موجب ایجاد آلودگی‌های جدید یا گسترش بیماری می‌شود.

مهمترین روش ایجاد آلودگی

مهمترین راه نفوذ باکتری به داخل گیاه از طریق زخم‌هایی است که به طرق مختلف در تاک ایجاد می‌شود. بنابراین باید از وارد آوردن هر گونه زخم و آسیب به تاک خودداری کرد. مهمترین روش‌های ایجاد زخم در تاکستان‌ها عبارتند از:

• بیل‌زنی غیراصولی اطراف طوقه موجب ایجاد زخم در تاکستان‌ها می‌شود.
• هرس نامناسب سبب ایجاد زخم در تاکستان‌ها می‌شود.
• زخم‌هایی که در اثر صدمات ناشی از سرمازدگی و نیز زخم‌های ناشی از تغذیه آفات خاکزی ایجاد می‌شوند.

روش‌های انتقال و انتشار بیماری

مهمترین عوامل انتقال عامل بیماری عبارتند از: استفاده از ابزار هرس آلوده، انتقال آب آبیاری در سیستم‌های کاشت سنتی مانند جوی و پشته، انتقال از طریق سایر ابزار مورد استفاده توسط باغداران در مراحل مختلف کاشت، داشت و برداشت و در نهایت استفاده از قلمه یا اندام‌های آلوده مورد استفاده در کشت و احداث تاکستان.

اثر سیستم هدایت و تربیت تاک در شیوع بیماری

نتایج تحقیقات نشان داده است که میزان آلودگی در سیستم‌های مختلف تربیت تاک‌ها اختلاف دارد و شدت آلودگی تاک در سیستم‌های سنتی تربیت تاک‌ها مانند سیستم جوی و پشته در شرایطی که خاک موستان آلوده به عامل بیماری باشد، بیشتر از سیستم تربیت داربستی است.

توصیه‌های ترویجی به منظور پیشگیری و کنترل بیماری

1-چون ایجاد آلودگی و پیشرفت سرطان طوقه رابطه نزدیکی با بروز صدمات سرمازدگی دارد، هر اقدامی به‌منظور کاهش خسارت سرمازدگی در کنترل بیماری نیز مؤثر خواهد بود. از مهمترین اقدامات میتوان به پوشاندن اطراف تنه تاک با انواع مالچ‌های پوششی در فصول سرد سال اشاره کرد.

2-تقویت رشد درختان با مدیریت کاشت، تغذیه و کوددهی بهینه موجب کاهش حساسیت درختان به سرمازدگی و ابتلا به بیماری می‌شود.

3-استفاده از تاک‌های دو یا چندتنه‌ای تا اگر بعضی از آن‌ها بر اثر یخبندان یا آلودگی به بیماری از بین برود، از بقیه بتوان استفاده کرد.

4-اجتناب از احداث تاکستان در مناطق سردی که سابقه سرمازدگی، یخبندان یا آلودگی شدید به بیماری دارند.

5-استفاده از قلمه‌ها یا نهال‌های ریشه‌دار سالم و شناسه‌دار انگور که عاری از آلودگی به باکتری عامل بیماری باشند.

6-استفاده از پایه‌های مقاوم به سرطان طوقه (پایه‌های هیبرید H4و  H6) در احداث باغ‌های جدید به‌خصوص در مناطقی که سابقه آلودگی دارند.

7-از ایجاد هر گونه زخم و آسیب فیزیکی در ناحیه طوقه در هنگام انجام عملیات مختلف در باغ انگور اجتناب شود.

8-ابزار هرس از درختی به درخت دیگر با مواد شیمیایی از قبیل کلراکس 10درصد یا الکل اتیلیک 70درصد ضدعفونی شود.

9-نهال‌های آلوده در صورت بروز آلودگی به سرطان طوقه ریشه‌کنی و سوزانده شوند.

10-کنترل آفات و نماتدهای خاکزی به روش شیمیایی با استفاده از سموم حشره‌کش و نماتدکش در کاهش آلودگی به سرطان مؤثر است.

11-آلودگی در قلمه‌ها با استفاده از تیمارهای حرارتی و شیمیایی حذف شود (جدول1).

12-از قلمه‌گیری و تکثیر انگور در باغ‌های آلوده به سرطان طوقه اجتناب شود.

جدول1- نمونه‌ای از آلودگی در قلمه‌ها با استفاده از تیمارهای حرارتی و شیمیایی