مشخصات گیاه‌شناسی انگور
انگور با نام علمی (vinifera)، از خانواده انگورسانان (Vitaceae)، تنه يا ساقه اصلي مو قسمتي است كه در فضاي بين سطح خاك و شاخه‌هاي آن قرار داشته و در حقيقت رابطي بين ريشه، بازوها و شاخه‌ها است. تنه مو همانند ديگر درختان ميوه داراي خاصيت توليد شاخه‌هايي اوليه مي‌باشد كه در اصطلاح باغباني بازو ناميده مي‌شوند. ارتفاع تنه مو در شكل‌هاي داربستي و شكل‌هايي كه از قيم استفاده مي‌كنند متفاوت است. اما در شكل‌هاي ديگر ارتفاع نه اكثراً بسيار كوتاه بوده و به صورت خزنده بر روي زمين قرار مي‌گيرند. ساختمان تنه شبيه به ساختمان ساقه بوده و هر ساله با اضافه شدن يك لايه چوبي كه توسط لايه زاينده در زير پوست ايجاد مي‌شود بر قطر آن افزوده مي‌گردد. برگ‌هاي بوته مو بر روي گره‌ها قرار داشته و در كنار هر كدام از آن‌ها يك جوانه جانبي ديده مي‌شود. برگ‌ها از دم برگ، براكته‌ها و پهنك تشكيل يافته‌اند. آن‌ها در حالت عادي داراي وضعيتي منظم بوده و بر روي دو رديف كه نسبت به يكديگر داراي وضعيتي عمودي هستند قرار مي‌گيرند. دمبرگ قسمتي است استوانه‌اي و پهن كه صفحه برگ را به شاخه متصل ساخته و طول آن در ارقام مختلف از 2 تا 6 سانتيمتر متفاوت مي‌باشد.
بوته‌هاي مو داراي ريشه‌هاي بسيار قوي، طويل و بسيار منشعب هستند. اين انشعابات از شكلي منظم و خاص برخوردار بوده و بر خلاف شاخه، فاقد گره و ميانگره مي‌باشند. در گياهاني كه از طريق تكثير جنسي به وجود آمده‌اند طول ريشه‌هاي اصلي بسيار زياد بوده و گاهي تا عمق 3 تا 4 متري نيز به درون خاك نفوذ مي‌كنند.
قسمت‌هاي مختلف گل كه پس از گل انگيزي (تشكيل خوشه گل) تشكيل مي‌شوند به ترتيب عبارتند از: كاسبرگ، گلبرگ، پرچم و مادگي، رشد اين اعضا تا هنگام گلدهي و تلقيح آنان تقريباً سريع و محسوس است. گلبرگ‌ها از بالا به يكديگر چسبيده بوده و يك كلاهك واحد را تشكيل مي‌دهند كه به هنگام باز شدن گل مي‌افتد. پرچم‌ها حدود سه هفته پس از ظهور برگ‌ها شروع به رشد كرده و ميله و بساك آن ديده مي‌شود. حدود يك هفته بعد مادگي و اجزاي آن كه كلاله خامه و تخمدان مي‌باشد قابل رؤيت مي‌گردد. خوشه انگور از لحاظ ساختمان ظاهري داراي دو قسمت باسك يا چوب خوشه و حبه انگور است. اندازه خوشه‌ها و نسبت مقادير هر يك از قسمت‌هاي ياد شده با توجه به نوع ارقام، نوع كشت و شرايط آب و هوايي متفاوت است. حبه‌هاي انگور از سه قسمت پوست، هسته و گوشت تشكيل شده‌اند. پوست حبه انگور در حدود 7 تا 12% از وزن آن را تشكيل داده و نقش حفاظت از ميوه را بر عهده دارد. تعداد هسته موجود در داخل حبه‌هاي انگور بيشتر به ارقام مختلف انگور بستگي دارد و از 0تا 4 عدد متغير است. اندازه هسته رابطه مستقيمي با اندازه حبه انگور دارد چرا كه منبع اصلي توليد هرمون جيبرلين مي‌باشد.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی انگور
|
نام فارسی
|
انگور
|
|
نام انگلیسی
|
grape
|
|
نام علمی
|
vinifera
|
|
خانواده
|
Vitaceae
|
شکل 1- آشنایی با تاک، برگ، گل و میوه انگور
کاشت
به طور كلي انگور، بومي مناطق معتدل گرم است. ارقام انگور از مناطق سردسیر كشور تا معتدل و نیمه‌گرمسیر به عمل می‌آید. حداكثر دمای قابل تحمل برای انگور، 38-40درجه سانتیگراد است و دماي 15- درجه سانتیگراد به انگور خسارت می‌زند. طول دوره رشد انگور بین 5 تا 6 ماه در سال است. میانگیـن دما در طول دوره رشد 20-24 درجه سانتیگراد است. درجه حرارت بالا یا پایین بر میزان باروري و عملكرد محصول، تأثیر سوء دارد. در چنین تنش‌هاي دمایی، نمو ریشه گیاه به تأخیر مي‌افتد و این امر باعث پیري پیش از بلوغ، پژمردگي، كاهش سرعت رشد اندام و كوتاه شدن زمان رسیدگي میوه مي‌شود. تابش آفتاب و میزان مناسب دما، باعث بالا رفتن كیفیت انگور مي‌شود زیرا میزان قند، اسید و مزه گس انگور بستگي مستقیم به تابش آفتاب دارد.
انگور می‌تواند در اغلب خاک‌ها رشد كند و محصول دهد، حساسیت خاصی ندارد و اغلب محدودیت‌های معمول خاک (شوری و قلیائیت نسبی) را بخوبی تحمل می‌كند. همچنین در برابر آهک خاک حساس
نیست و حتی در خاک‌هایی كه حاوی 50 درصد آهک هستند بخوبی رشد می‌كند اما باید تا حد امكان از خاک‌های سنگین فاقد زهكشی و خاک‌های همراه با نمک فراوان پرهیز كرد. خاک‌های عمیق با زهكشی خوب برای رشد انگور بسیار مناسب هستند. بهترین اسیدیته خاک برای كاشت مو 6-7 است EC. مناسب خاک برای انگور كمتر از 2000 میكروموس بر سانتیمتر است.
شکل 2- تاکستان انگور
داشت
میزان استفاده از آب در تاكستان به عواملي مانند دماي هوا و میزان خالص تابش نور، تعرق از سطح برگ، سرعت باد و عوامل مدیریتی باغ همچون تراكم كاشت، سیستم تربیت، سن گیاه، مدیریت خاک، توالي آبیاري و مراحل رشد بستگي دارد. به طور كلی بسته به منطقه و رقم، نیاز آبی انگور حدود 5-7 هزار مترمكعـب برای هر هكتار در سال است كه البته در آبیاری قطره‌ای به حدود 4-5 هزار مترمكعب در سال می‌رسد.
برای تولید هر 10 تن محصول حدود 20كیلوگرم نیتروژن، 12 كیلوگرم فسفر (P2O5) و 45 كیلوگرم پتاسیم (K2O) مصرف می‌شود. بنابراین باغی كه 30 تن در هكتار انگور تولید می‌كند باید حدود 100كیلوگرم كود نیتروژنه، 70 كیلوگرم كود فسفاته و 150كیلوگرم كود پتاسه مصرف كند به شرطی كه راندمان مصرف كود
100درصد باشد و هیچ مقدار از كود توسط خاک تأمین نشود. اگر خاكی كمتر از 10 میلی‌گرم در كیلوگرم فسفر داشته باشد و میزان پتاسیم آن نیز بین 150 تا 250 میلی‌گرم در كیلوگرم باشد، میزان محصول آن 50 تن در هكتار پیش‌بینی می‌شود. در صورتی كه سیستم آبیاری آن قطره‌ای باشد باید حدود 300 كیلوگرم در هكتار اوره و 15 کیلوگرم در هكتار فسفات افزوده شود ( 50درصد آن در اواخر زمستان از منبع سوپرفسفات تریپل، 35 درصد آن در اوایل فصل قبل از گلدهی و 15 درصد آن در زمان رسیدن میوه یا بعد از برداشت توصیه می‌شود).
برداشت
انگور پس از رسیدن کامل برداشت می‌گردد. با توجه به اینکه محل اتصال خوشه به شاخه سفت است، جهت برداشت نیاز به قیچی باغبانی دارد. خوشه‌ها پس از برداشت در جعبه‌های چوبی یا پلاستیکی قرار داده شده و به بارگاه تهیه کشمش یا به بازار فروش جهت مصرف تازه خوری منتقل می‌شوند.
شکل 3- برداشت دستی انگور