آشنایی با کنترل علف‌های هرز آبزی (قسمت هفتم)

کنترل بیولوژیکی علف‌های هرز آبزی

چهارپایان

اسب، گاو، بز و گوسفند می‌توانند علف‌های هرز حاشیه آب را بچرند. البته تعدادی از علف‌های هرز حاشیه از نظر محیط زندگی برای سایر جانداران مفید بوده و بایستی حفظ آنها مورد توجه قرار گیرد. علاوه‌بر آن، در برخی مواقع برای جلوگیری از هجوم و زیاده‌روی چهارپایان استفاه از حصار امری ضروری می‌باشد.

کپور چینی علف‌خوار و سایر ماهی‌ها

انواعی از ماهی‌های علف‌خوار در آسیا و آمریکای شمالی زندگی می‌کنند. یکی از این گونه‌ها، گونه Ctenopharyngodon idella (شکل 1) یا همان کپور علف‌خوار چینی است که در شرایط محیطی انگلستان نیز قادر به زندگی است و می‌توان از این ماهی برای کنترل علف‌های هرز استفاده کرد.

شکل 1ـ Ctenopharyngodon idella

وارد کردن این ماهی نیاز به اخذ مجوز دارد. متقاضیان استفاده از آن بایستی پیش از وارد کردن، مجوز لازم را از آژانس محیط زیست DEFRA دریافت نمایند. تراکم ماهی یا همان عامل بیولوژیک بسته به تراکم و نوع علف هرز و میزان خسارتی که به وجود می‌آورد، متفاوت است. معمولا چیزی حدود ۷۰ تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار از این ماهی می‌تواند کنترل مناسبی از علف‌های هرز آبزی به همراه داشته باشد. از طرف آژانس محیط‌زیست انگلستان و ولز یک برنامه راهنمای جامع در مورد نحوه کاربرد ماهی کپور در کنترل علف‌های هرز ارائه شده است. ماهی‌هایی مثل کپور و بریم (شکل 2) در عمق‌های زیرین آب تغذیه می‌کنند.

شکل 2ـ گونه‌ای از ماهی بریم

این امر باعث برهم‌خوردگی در رسوبات و گل آلودشدن آب شده و شرایط رشدی را برای ماکروفیت‌های زیر سطح آب مشکل می‌سازد.

پرنده آبی‌

پرندگان آبی نیز معمولا از گونه‌های علف هرز شناور و غوطه‌ور آب تغذیه می‌کنند. با این حال، جمعیت بالای این گروه از پرندگان می‌تواند سبب کاهش معنی‌دار گیاهان آبزی شود که این مسئله موردنظر ما نمی‌باشد.

عوامل بیماریزا و حشرات

روش کنترل بیولوژیک کلاسیک در اروپا رواج چندانی ندارد و در مورد کنترل علف‌های هرز آبزی و حاشیه آب نیز از این روش استفاده‌ای نشده است. عوامل بیولوژیکی تنها روی میزبان تخصصی خود قادر به زندگی بوده و نمی‌توانند به گونه‌های زیستی و محصولات زراعی دیگر منتقل شده و ایجاد خسارت کنند. اغلب گونه‌های گیاهی بومی، یک یا چند عامل بیماری و حشره تخصصی دارند که باعث حفظ تعادل جمعیت آنها می‌شود. گیاهان و علف‌های هرز آبزی نیز همچون سایر گیاهان دارای عوامل بیولوژیک تخصصی هستند، اما هیچ کدام از این موارد در اروپا مورد استفاده قرار نگرفته است.

کنترل زیست‌محیطی

این تکنیک کنترل عبارت است از تغییرات دائمی و یا موقت در محیط‌زیست، به نحوی که شرایط مناسب برای رشد علف‌های هرز موردنظر را برهم بزند. این روش باعث جایگزینی برخی از گونه‌های گیاهی دلخواه و یا غیر دلخواه به جای علف‌های هرز آبزی می‌شود.

جریان آب

گونه‌های آبی ممکن است براساس گونه‌های رودخانه‌ای یا دریاچه‌ای تقسیم‌بندی شوند. اگرچه این تقسیم‌بندی خیلی دقیق و کامل نیست، ولی غالبا گونه‌های مخصوص آب‌های راکد در آب‌های با جریان شدید قادر به رشد نیستند و بالعکس. تغییر سرعت جریان آب، می‌تواند در ترکیب جامعه گیاهی تأثیرگذار باشد.

خصوصیات شیمیایی آب

کاهش میزان موادغذایی مورد مصرف گونه‌های غالب آبزی، ممکن است باعث کاهش زیست‌توده گونه‌های هرز شود اما تغییر جدیی در ترکیب گونه‌های علف هرز ایجاد نخواهد کرد. منحرف نمودن و ریختن فاضلاب به آب برای حذف مشکل فسفات مازاد، باعث ثبات گونه‌های رودخانه‌ای به جای جلبک‌های فیلامنتوس می‌شود. موادغذایی موجود در رسوبات كف آب معمولا به عنوان منابع غذایی دریاچه‌ها و سایر منابع آبی راکد مثل کانال‌ها و گودال‌های زهکش محسوب می‌شود. حتی اگر از ورود موادغذایی به چنین سیستمی جلوگیری شود مواد غذایی موجود در رسوبات و گل و لای کف برای رشد صدساله گونه‌های موجود در آب کفایت می‌کند.