مشخصات گیاه‌شناسی خارشتر
خارشتر یا علف ترنجبین با نام علمی (Alhagi maurorim Medik) از خانواده بقولات گیاهی چند ساله است. ارتفاع این گیاه 20 تا 120 سانتیمتر که دارای شاخه‌های متعدد خاردار به رنگ سبز تا سبز مات می‌باشد. طول خارها، از یک تا شش سانتیمتر متغییر بوده و زاویه آن‌ها، تقریبا راست است. برگها، بیضی شکل به طول 10 تا 15 و عرض سه تا پنج میلی متر و گل‌ها، که معمولا در محور خارها و به تعداد دو تا هشت عدد در هر خار ظاهر می‌شوند، به رنگ قرمز ارغوانی تا جگری هستند. کاسه گل، بدون کرک است. میوه، به صورت نیام دانه تسبیحی، حاوی چهار تا هفت دانه می‌باشد. سطح نیام صاف یا دارای خارهای کوتاه است.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی خارشتر
|
نام فارسی
|
خارشتر، خاربز، علف ترنجبین
|
|
نام انگلیسی
|
Caspian manna, Persian manna
|
|
نام علمی
|
Alhagi maurorim Medik
|
|
خانواده
|
Fabaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ و خار، گل و ترنجبین خارشتر
کاشت
گیاه خارشتر تقریبا در تمام نقاط کشور و در تمام خاکها رشد و نمو دارد. خارشتر از طریق ریشه و بذر تکثیر می‌گردد ولی معمولا در مزارع تکثیر آن از طریق رویشی صورت می‌گرد زیرا گیاهچه‌های حاصل از بذر در مراحل اولیه رشد، ضعیف هستند. نشاءهای تولید شده را باید از اول تا پایان اسفند ماه به مزرعه منتقل نمود و به فاصله 50 در 50 کشت نمود. در صورت کاشت مستقیم بذر، مقدار بذر در حدود 10-12 کیلوگرم در هکتار توصیه شده است و فاصله کاشت بین ردیف 40 سانتیمتر و روی ردیف 20 سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود.
داشت
در مناطقی که سطح تبخیر بالا است (بالاتر از 300 میلیمتر در سال) و در صورتی که میزان بارندگی‌های سالیانه بسیار کم است (کمتر از 400 میلیمتر در سال)، یک یا دو مرتبه آبیاری می‌تواند صورت گیرد اما این گیاه عموما بصورت خودرو در بیابان‌ها می‌روید و نیاز آبی بسیار کمی دارد.
شکل 2- مزرعه خارشتر
برداشت
روش برداشت و نگهداری علوفه خارشتر به این صورت است که در زمان گلدهی و میوه‌دهی، توسط ابزار دستی (بیل و تیشه) و حتی دستگاه‌های دروگر، جمع آوری و پس از هوادهی و خشک شدن، خرمن نموده و خرمنکوب شده و جهت تغذیه زمستانه دام نگهداری می‌شود. در زمستان پس از مرطوب نمودن و مخلوط کردن با سایر اجزای خوراک در تغذیه دام به مصرف می‌رسد.
بهترین زمان تولید و برداشت علوفه خارشتر زمان گلدهی و باردهی خارشتر است. پس از سه شاخه شدن خارشتر امکان درو با موور وجود دارد. تعداد تولید آن در سال دو بار با عملکرد هفت تن علوفه خشک یا 25 تن علوفهتر است که پس از برداشت می‌بایستی در محل آفتاب سایه نگهداری و سپس نسبت به سیلو کردن آن اقدام کرد.
شکل 3- برداشت دستی و مکانیکی خارشتر علوفه‌ای