مشخصات گیاه‌شناسی تاج خروس
تاج خروس با نام علمی (Amaranthus spp.) از خانواده (Amaranthaceae) است. این گیاه از معدود گیاهان پهن برگی است که سیستم فتوسنتزی آن از نوع چهار کربنه (C4) است. بوته‌های نوع دانه‌ای تاج خروس دارای یک ساقه اصلی است که به یک گل آذین منشعب و چند شاخه ختم می‌شود. گل‌ها تک جنسی و به رنگ بنفش، نارنجی، قرمز یا طلایی هستند و بر روی خوشه‌های گل منشعب ایجاد می‌شوند. گل آذین بصورت گل آذین گرزن دو سویه به صورت پانیکول بزرگ در آمده‌اند، انواع علوفه‌ای تاج خروس دارای برگ‌های نرم، رشد نامحدود و ساقه‌های جانبی گوشتی آبدار می‌باشد. بعلاوه تاج خروس گیاهی یک ساله، تابستانه و با ارتفاع زیاد (240-180 سانتیمتر) است. تاج خروس به عنوان یک گیاه روز کوتاه شناخته می‌شود.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی تاج خروس
|
نام فارسی
|
تاج خروس علوفه‌ای
|
|
نام انگلیسی
|
Amaranthus
|
|
نام علمی
|
Amaranthus spp
|
|
خانواده
|
Amaranthaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و دانه تاج خروس علوفه‌ای
کاشت
بهترین تاریخ کاشت تاج خروس زمانی است که دمای خاک در لایه 10 سانتیمتری بالای خاک حداقل 15 درجه سانتیگراد باشد. صفر فیزیولوژیکی این گیاه 13 تا 15 درجه سانتیگراد و دما مناسب برای رشد آن 35 درجه سانتیگراد است. در دماهای بیشتر از 35 درجه سانتیگراد رشد این گیاه کاهش می‌یابد. تاریخ کاشت باید به نحوه ای تنظیم گردد که این گیاه در طول دوره رشد و نمو با تنش خشکی مواجه نگردد. بهترین تاریخ کشت برای استان‌های شمالی کشور دهه اول اردبیهشت تا اواخر خرداد می‌باشد.
با توجه به ریز بودن بذر تاج خروس، خاک مزرعه‌ای که قرار است گیاه در آن کشت شود بایستی کاملا آماده و بذر در عمق کم (10-5 میلی‌متر) کشت شود. فاصله ردیف 30 سانتیمتر باشد، فاصله بوته روی خط بایستی 10 سانتیمتر (یا متوسط تراکم بوته 33 بوته در متر مربع) و در صورتی که فاصله ردیف 45 تا 60 سانتیمتر باشد متوسط فاصله بوته روی خط در حدود 5 سانتیمتر توصیه گردید. تاج خروس علوفه‌ای دارای سازگاری وسیع به شرایط خاک با دامنه واکنش قلیایی 4.5 تا 8 است.
شکل 2- مزرعه تاج خروس
داشت
تاج خروس از معدود گیاهان پهن برگی است که مسیر فتوسنتزی چهارکربنه دارد، لذا دارای کارآیی بالای فتوسنتزی بوده و به شرایط خشکی مقاوم است، بنابراین برای کشت در مناطق خشک و کم باران برای کاهش هزینه‌های آبیاری بسیار مناسب است.
در روزهای اولیه کاشت، جهت سبزی یکنواخت آبیاری‌های سبک در فاصله کوتاه‌تری صورت می‌گیرد (چهار تا پنج روز) نیاز آبی این گیاه بسته به شرایط آب و هوایی منطقه کاشت در حدود 400-500 میلی‌متر است.
جهت استفاده از کودهای مورد نیاز گیاه، پس از نمونه‌گیری و آزمون خاک مواد غذایی مورد نیاز گیاه تامین گردد. میزان کود شیمیایی مورد نیاز تاج خروس علوفه‌ای بسته به حاصلخیزی خاک و تعداد چین برداری تغییر می‌کند و در یک توصیه عمومی برای کسب عملکرد مطلوب کود فسفات آمونیوم به میزان 200 تا 250 کیلوگرم در هکتار، کود نیتروژنه از نوع اوره به میزان 100 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت مناسب است و به همین میزان یعنی 100 کیلوگرم در هکتار کود اوره به عنوان سرک در مرحله ای که ارتفاع بوته ها به 30-35 سانتیمتر می‌رسند مورد نیاز گیاه می‌باشند.
برداشت
توصیه می‌شود برداشت تاج خروس علوفه‌ای در مرحله گلدهی کامل انجام گردد. در این مرحله ارتفاع بوته در حدود 160 تا 180 سانتیمتر خواهد بود (حدود 60 روز پس از کاشت). برداشت این گیاه همانند ذرت سیلویی با استفاده از چاپر امکان پذیر است. در صورتی که تاریخ کاشت و سایر مدیریت‌های زراعی به نحو مطلوب انجام شود تاج خروس طی دوره رشد 60 روز توانایی تولید 60 تا 70 تن علوفه سیلویی را دارد.
شکل 3- برداشت تاج خروس علوفه‌ای