آشنایی با قارچ کش ها

مهم‌ترین ویژگی‌های یک قارچ‌کش مطلوب و مناسب شامل موارد زیر می‌باشند.

•     در مقدار یا دز توصیه شده روی پاتوژن مورد نظر مؤثر باشد.
•      در دز توصیه شده فاقد خاصیت گیاه سوزی (شکل 1) باشد.
•      فاقد سمیت روی موجودات زنده غیر هدف مانند انسان و دام باشد.
•      سنتز آن به سهولت امکان‌ پذیر باشد.
•     به اندازه‌ی کافی روی گیاه ثبات داشته باشد و در شرایط انباری نیز قابلیت ماندگاری مطلوبی داشته باشد.
•     قابلیت چسبندگی، پخش‌شوندگی و مقاومت در برابر شرایط نامساعد اقلیمی مانند بارندگی‌های بی‌موقع را داشته باشد.
•      با سایر مواد شیمیایی سازگار و قابل ترکیب باشد و در صورت ترکیب ایجاد گیاه سوزی نکند.
•     در مقدار توصیه شده، باقیمانده سم روی گیاه به حدی باشد که مورد پذیرش و تایید مراجع قانونی کشور باشد.
•      اثرات نامطلوب مانند سرطان‌زایی، ایجاد جهش و ناقص‌الخلقگی روی انسان نداشته باشد.
•      دارای قیمت مناسب باشد و استفاده از آن از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد.
•     موجب بروز و گسترش بیماری‌های دیگر نشود.

شکل 1: گیاه سوزی ناشی از مصرف بی‌رویه قارچ‌کش روی گیاه

طبقه‌بندی قارچ‌کش‌ها

قارچ‌کش‌ها برا اساس ترکیب ساختمانی، چگونگی تاثیر بر عوامل بیماری‌زا، نحوه تاثیر بر گیاهان میزبان و روش به‌کارگیری، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. اغلب قارچ‌کش‌ها قبل از ورود عامل بیماری به بافت‌های میزبان (شکل 2) و از طریق توقف کردن فعالیت‌های رشد و پراکنش آن از آلوده شدن میزبان جلوگیری نموده و به این وسیله از گیاه میزبان محافظت می‌نماید.

شکل 2: نفوذ قارچ عامل بیماری به درون بافت گیاه و ایجاد علائم در بیماری لب شتری هلو

البته تعداد محدودی از قارچ‌کش‌ها بعد از وقوع آلودگی نیز توانایی معالجه گیاه بیمار را دارا می‌باشند. بنابراین قارچ‌کش‌ها بر اساس اینکه میزبان خود را در مقابل عوامل بیماری‌زا محافظت می‌کنند و یا آن را بعد از آلوده شدن معالجه می‌کنند، به دو گروه محافظت کننده و معالجه کننده تقسیم می‌شوند. محافظت از طریق جلوگیری از تولید مثل و ممانعت از افزایش جمعیت عامل بیماری‌زا، قبل از آلوده شدن میزبان انجام می‌گیرد. اما معالجه از طریق تاثیر سم بر اندام‌های رویشی و تولیدمثلی و نیز مرحله زمستان‌گذران آن داخل بافت‌های میزبان و بعد از نفوذ به بافت میزبان صورت می‌گیرد. تاثیرپذیری سموم معالجه‌کننده به دو عامل مهم زیر بستگی دارد:

الف: طول دوره به کارگیری قارچ‌کش بعد از نفوذ عامل بیماری‌زا به درون بافت‌های میزبان.

ب: مدت زمانی که سم برای معالجه به‌کار گرفته می‌شود، به طوری که هر چه زمان به‌کارگیری سم، به زمان نفوذ عامل بیماری‌زا به داخل گیاه نزدیک‌تر باشد، تاثیر سم شدیدتر و مطلوب‌تر خواهد بود.

با در نظر گرفتن غلظت، سموم به کار گرفته شده ممکن است اثر محافظتی یا معالجه‌کنندگی داشته باشد و به عنوان یک اصل کلی، موادی که به عنوان معالجه‌کننده به کار گرفته می‌شوند، باید دارای غلظت بیشتری باشند. اثر معالجه‌کنندگی ممکن است از طریق تاثیر مستقیم سم روی عامل بیماری‌زا یا به صورت غیرمستقیم و از طریق خنثی نمودن اثرات مخرب مواد مترشحه توسط عامل بیماری‌زا و نیز به صورت افزایش مقاومت گیاه میزبان در مقابل عامل بیماری‌زا باشد. بعد از به‌کارگیری سموم روی گیاهان میزبان دو حالت مختلف اتفاق می‌افتد. به طوری‌که، سم یا فقط با سطح گیاه تماس می‌یابد و در نتیجه از طریق تماس مستقیم با عامل بیماری‌زا عمل می‌کند یا اینکه توسط گیاه جذب شده و در سیستم آوندی گردش می‌نماید. سموم گروه اول به قارچ‌کش‌های تماسی موسوم بوده و اغلب قارچ‌کش‌ها نیز در این گروه جای دارند. از گروه قارچ‌کش‌های تماسی می‌توان به ترکیبات گوگرد دار، ترکیبات مسی و مشتقات دی‌تیوکاربامات‌ها اشاره نمود. البته بعضی از قارچ‌کش‌های تماسی مانند تیرام ممکن است به صورت موضعی در بافت میزبان نفوذ نموده و موجب نابودی عوامل بیماری‌زایی که در عمق پوسته بذر هستند، بشوند. ویژگی پایداری در ترکیبات تماسی، به مدت زمانی که این ترکیبات در سطح گیاه میزبان به صورت فعال باقی می‌مانند، اطلاق می‌گردد که قطعا تابع شرایط آب و هوایی است. اما سموم گروه دوم یا سموم نفوذی، ترکیباتی هستند که توسط گیاه جذب شده و در گیاه به گردش در‌می‌آیند. سموم نفوذی در غلظت مؤثر نباید به گیاه میزبان خسارت وارد نمایند اما باید قادر باشند عاملی که به درون بافت‌های میزبان نفوذ نموده است را حذف کرده و از گسترش آن به سایر مناطق گیاه جلوگیری نمایند. باید توجه نمود که در برخی موارد، ترکیبات اصلی سموم نفوذی علیه عامل بیماری‌زا مؤثر نبوده و تجزیه این مواد به ترکیبات ثانویه در بافت‌های میزبان موجب فعال شدن آن می‌شود. پایداری سموم نفوذی در درجه اول به چگونگی و طبیعت متابولیسم آنها در بافت‌های میزبان بستگی داشته و در درجات بسیار کمتر به شرایط آب و هوایی وابسته می‌باشد.

روش به کارگیری سموم، به ماهیت و طرز تاثیر آنها بر عامل بیماری‌زا و گیاه محافظت‌ شونده، خواص فیزیکی و شیمیاییی سموم و چگونگی وضعیت عامل بیماری‌زا (منبع آلودگی و چگونگی پراکنش عامل) بستگی دارد. بر این اساس، سموم به ضدعفونی کننده‌های بذر، ضدعفونی کننده‌های خاک، ضدعفونی کننده‌های گیاهان در حات خواب زمستانی و ضدعفونی‌کننده‌های گیاهان در حال فعالیت تقسیم می‌گردند.