آشنایی با برخی کنه کش‌ها (قسمت اول)

1= تترادیفون

تترادیفون متعلق به گروه سولفون‌ها (کلر سولفونه) می‌باشد. اگرچه فعالیت حشره‌کشی ترکیبات گروه سولفون‌ها زیاد نیست، اما تعداد معدودی از این ترکیبات و از آن جمله تترادیفون دارای اثر کنه‌کشی قابل ملاحظه‌ای می‌باشدکه علت این امر وجود اتم‌های کلر در حلقه بنزنی اول و نیز وجود اتم‌های فلوئور، برم و گروه متوکسی در حلقه دوم می‌باشد علاوه ‌بر خاصیت کنه‌کشی، توانایی عقیم نمودن کنه‌های متده را نیز دارد. تترادیفون با نام تجاری تدیون وی-18، در حالت خالص جامدی به رنگ سفید کریستالی است که در 148 تا 149 درجه‌ی سانتی‌گراد ذوب می‌شود. در الکل و اِتر کاملا نامحلول است، در آب به مقدار اندک ( 0.2 گرم در لیتر) اما در کلروفرم و هیدروکربن‌های آروماتیک به خوبی حل می‌شود. از نظر شیمیایی پایداری خوبی دارد که علت آن وجود پوند قوی S-C در حلقه می‌باشد. به علت ثبات شیمیایی بالا، حتی در اسیدهای معدنی و نیز مواد قلیایی، پایداری آن روی سطوح مورد تیمار زیاد بوده و عمل حفاظتی خود را از 60 تا 80 روز بعد از سمپاشی حفظ می‌کند. فاقد خاصیت سیستمیک است اما به علت داشتن خاصیت نفوذی، به درون بافت‌های گیاهی وارد می‌شود و روی کنه‌های موجود در سطح زیرین و رویی برگ‌ها مؤثر واقع می‌شود. روی طیف وسیعی از کنه‌ها ( بخصوص کنه‌های خانواده Tetranychidae به میزان 0.9 تا 1.5 کیلوگرم ماده خالص در هکتار) و نیز تخم (بخصوص تخم‌های زمستانه) و لارو آن‌ها کاربرد داشته و میزان مصرف آن دو تا چهار لیتر در هکتار می‌باشد. تترادیفون اگر چه جز سموم کم ‌خطر می‌باشد و روی زنبور عسل و سایر حشرات مفید فاقد اثرات سو می‌باشد، اما روی کنه‌های شکارگر (شکل 1) اثرات منفی شدیدی دارد که در برنامه‌های IPM باید به این موضوع توجه شود. ثابلیت ترکیبی خوبی با سایر حشره‌کش‌ها و قارچ‌کش‌ها دارد اما از ترکیب امولسیون آن با پودر قابل تعلیق 30% و 50% و نیز امولسیون‌های 7% و 52% می‌باشد. عدم ایجاد گیاه‌سوزی روی گیاهان خانواده کدوئیان از مزایای مهم تترادیفون محسوب می‌شود.

شکل 1- کنه شکارگر

2= بایناپاکریل

بایناپاکریل با نام‌های تجاری مروساید، آکریساید، آمبوکس و اندوزان، پودر سفید رنگ و کریستالی می‌باشد که در 69 درجه سانتی‌گراد ذوب می‌شود. در محیط‌های اسیدی و قلیایی هیدرولیز و تحت تاثیر اشعه ماورابنفش تجزیه می‌گردد. در آب  نامحلول اما در اغلب حلال‌های آلی محلول است. مهم‌ترین فرمولاسیون‌های آن شامل پودر وتابل و امولسیون 50% میباشد. بایناپاکریل روی تمام مراحل زیستی کنه‌ها مؤثر بوده و همچنین دارای خاصیت حشره‌کشی (بخصوص علیه تریپس‌ها و شته‌ها) و قارچ‌کشی (علیه سفیدک‌های سطحی) می‌باشد. مکانیسم تاثیر آن روی حشرات و کنه‌ها به این ترتیب است که با نفوذ از طریق جلد بدن، باعث رسوب آلبومین در سلول‌ها می‌شود اما تاثیر آن روی قارچ‌ها بر اساس جلوگیری از جوانه‌زنی کندی و متوقف نمودن آلودگی می‌باشد. از مزایای مهم این ترکیب این است که روی دشمنان طبیعی و نیز زنبور عسل تاثیری ندارد. مهم‌ترین فرمولاسیون‌های بایناپاکریل شامل امولسیون 38%، گرد 45 و پودر وتابل 24% و 48% می‌باشند و مقدار مصرف آن 1 تا 1.5 لیتر در هکتار می‌باشد. از ترکیب این آفت‌کش با سموم فسفره و نیز ترکیبات قلیایی باید اجتناب نمود. همچنین روی بعضی گیاهان مانند سیکلامن، رز، زرشک (شکل 2) و نیز برخی ارقام انگور ایجاد گیاه‌سوزی می‌نماید که در هنگام کاربرد باید احتیاط‌های لازم را به کار برد.

شکل 2- حمله کنه به زرشک

3= آزوسیکلوتین

آزوسیکلوتین با نام‌های تجاری پروپال و کلرمایت، در فرمولاسیون‌ پودرهای وتابل 25% و 50% به بازار عرضه می‌گردد که میزان مصرف آن 600 تا 1200 کیلوگرم در هکتار است. قابلیت ترکیب با اغلب قارچ‌کش‌ها و کنه‌کش‌ها را دارا می‌باشد. به دلیل داشتن یک اتم قلع طیف وسیع کنه‌کشی داشته  و روی تمام مراحل زیستی کنه‌ها و نیز علیه کنه قرمز اروپایی اثرات مطلوبی دارد. آزوسیکلومتین معمولا به نسبت یک در هزار و به صورت محلول‌پاشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از مصرف روی گیاهان، به متابولیت‌های غیرسمی شامل تریازون، سیکلوهگزین و تین‌اکساید تبدیل می‌شود. علاوه ‌بر کنه‌های مرکبات، جز ترکیبات مؤثر روی کنه‌های مزارع پنبه محسوب می‌شود.

شکل 3- آثار خسارت کنه زنگ مرکبات

4=پروپارژیت

پروپارژیت با نام‌های تجاری اومایت و کومایت، کنه‌کشی تماسی است که در اب و اغلب حلال‌های آلی قابل حل می‌باشد. فرمولاسیون‌های مهم آن شامل پودر وتابل 30% (2.5 تا 3 کیلوگرم در هکتار) و امولسیون 57% (1.5 تا 2 کیلوگرم در هکتار) می‌باشند که برای کنترل کنه‌های تارعنکبوتی، کنه قرمز اروپایی (بخصوص روی درختان میوه سردسیری) و کنه پاکوتاه چای (شکل4) به‌کار می‌رود. دوام این کنه‌کش حدود 45 روز می‌باشد که به این ترتیب زمان سمپاشی 45 روز قبل از برداشت محصول می‌باشد. سمیت پروپارزیت بسیار پایین بوده  و روی زنبور عسل و حشرات مفید گرده‌افشان تاثیری ندارد. این کنه‌کش‌ تا 15 روز اثر کنه‌کشی خود را روی گیاه حفظ می‌کند و روی کنه‌های مقاوم به سموم فسفره نیز مؤثر می‌باشد.

شکل 4- کنه پا کوتاه چای

5= آمیتراز

آمیتراز با نام‌های تجاری Mitac، Triatox  و Taktic، از ترکیبات آمیدی (فرمامیدین) است که دارای خواص تماسی و تدخینی می‌باشد و علاوه ‌بر کنه‌ها روی تعدادی از حشرات مانند شته‌ها، شپشک‌ها، پسیل‌ها و سفیدبالک‌ها نیز مؤثر است. از سموم مؤثر روی کنه‌های دامی (شکل 5) است و در این رابطه خیلی سریع باعث جدا شدن  Hypostom کنه‌ها می‌گردد. این کنه‌کش با ایجاد اختلال در کار آنزیم Ectopamin که یک نوع پیام‌رسان عصبی است، اثرات آفت‌کشی خود را بروز می‌دهد. قابلیت ترکیب با اغلب قارچ‌کش‌ها و حشره‌کش‌ها (بجز پاراتیون و محلول بردو) را دارا می‌باشد. ترکیب آمیتراز با کنه‌کش کلوفنتزین باعث پدیده سینرژیسم شده و موجب کنترل طیف گسترده‌ای از کنه‌ها می‌گردد. روی کنه‌های مقاوم به سموم فسفره اثرات مطلوبی دارد.

شکل 5- کنه دامی