آشنایی با برخی از نماتدکش ها

1ـ هیدروکربن‌های هالوژنه (Halogenated Hydrocarbons)

 این گروه شامل نماتدکش‌هایی است که در دهه 1940 ساخته شدند و تا دهه 1980 به طور وسیعی استفاده می‌شدند. مهم‌ترین نماتدکش‌های این گروه عبارتند از: Methyl Bromide (MB)، Dibromochloropropane (D-D)، Ethylene Dibromide (EDB) و Dichloropropene_ Dichloropropene (D_D)، این نماتدکش‌ها به صورت تزریق در خاک حداقل دو هفته قبل از کاشت به کار برده می‌شوند. تمام آنها نماتدها و حشرات را می‌کشند و در دز های بالاتر نیز تمامی پاتوژن‌های خاکزی و بذر علف‌های هرز را از بین می‌برند. معمولا 1 تا 2 درصد کلروپیکرین یا گاز اشک‌آور به عنوان هشدار دهنده به این مواد شیمیایی افزوده می‌شود تا به سهولت بتوان به وجود این مواد در محیط آگاه شد. هیدروکربن‌های هالوژنه به علت اینکه محلول در چربی هستند، باعث ایجاد اختلال در اعمال غشا و سیستم عصبی موجودات هدف می‌شوند و به این طریق اثر می‌گذارند. این گروه از نماتدکش‌ها در سال‌های گذشته جز نماتدکش‌های مطلوب و کارآمد محسوب می‌شدند، اما به دلیل سمیت بالا، اثرات سو جانبی و نیز آلودگی آب‌های زیرزمینی استفاده از آن‎ها در کشورهای پیشرفته محدود شده است. به عنوان مثال، نماتدکش DBCP باعث غقیمی کارگرها در کارخانه‌های سازنده شده بود. متیل بروماید یک گاز تدخینی وسیع‌الطیف است که علیه پاتوژن‌های خاکزی، برای کنترل موریانه‌های چوب‌های خشک (شکل 1) و نیز برای تدخین محصولات کشاورزی به فراوانی به کار می‌رفت.

شکل 1: موریانه‌های چوب‌های خشک

2ـ فسفات‌های آلی (Carbamates)

این گروه شامل نماتدکش‌های Fensulfothion (Dasanit)، Fenamiphos (Nemacur)، Disulfoton (Disyston)، Ethoptop (Mocap) و Fosthietan ( Nem-A-Tak) می‌باشد. نماتدکش‌های ارگانوفسفات به صورت مایع‌های محلول در آب یا گرانول وجود دارند و کمی فرار هستند. این نماتدکش‌ها می‌توانند قبل یا بعد از کاشت به کار روند و فقط علیه نماتدها (شکل 2) و قارچ‌های خاکزی به صورت تماسی یا بلع مؤثر هستند. این نماتدکش‌ها روی آنزیم Cholinesterase اثر می‌کنند و باعث مرگ می‌شوند.

شکل 2: آثار خسارت یک گونه از نماتدها

3-کاربامات‌ها (Carbamates)

مهم‌ترین نماتدکش‌های این گروه شامل  Aldicarb (Temik)، Carbofuran (Furadan)، Oxamyl (Vydate) و Carbosulfan (Advantage)   می‎باشند. کاربامات‌ها علیه نماتدها و برخی از حشرات به خصوص حشرات خاکزی مؤثر هستند. اندکی فرار بوده و به صورت گرانول یا مایع وجود دارند. این نماتدکش‌ها به آسانی در آب حل شده و جذب گیاه می‌شوند و به صورت سیستمیک در گیاه منتقل می‌شوند. همچنین در سطح خاک پخش شده و سپس قبل از کاشت روی آنها دیسک زده می‌شود یا در خاک تزریق می‌شوند. کاربامات‌‌ها مانع آنزیم Cholinesterase می‌شوند و به این طریق باعث مرگ نماتدها  (شکل 3) و حشرات می‌گردند.

شکل 3: آثار خسارت گونه‌ای دیگر از نماتدها

4- ایزوتیوسیانات‌ها (Isothiocyanates)

مهم‌ترین نماتدکش‌های این گروه شامل Metam-sodium (Vapam)، Vortex و Dazomet (My Lone)  می‌باشند. این مواد علیه نماتدها، حشرات خاکزی، علف‌های هرز و اغلب قارچ‌های خاکزی مؤثر هستند. تزریق آنها به خاک حداقل دو هفته قبل از کاشت صورت می‌گیرد. این نماتدکش‌ها باعث آزادسازی ایزو تیوسیانات یا متیل ایزوتیوسیانات می‌شوند که گروه SH آنزیم‎ها را غیر فعال می‌کنند.

5- سایر نماتدکش‌ها

کلروپیکرین یا گاز اشک‌آور معمولی، گازی بسیار فرار است که علیه نماتدها، حشرات، قارچ‌ها و بذر علف‌های هرز مؤثر است. این گاز به تنهایی یا به صورت مخلوط با سایر نماتدکش‌ها به کار می‌رود. آورمکتین‌ها گروه جدیدی از ترکیبات طبیعی هستند که از تخمیر باکتری Streptomyces avermitilis به دست می‌آیند و خواص نماتدکشی قابل ملاحظه‌ای دارند.