مشخصات گیاه‌شناسی ماش
ماش با نام علمی (Vignaradiata L.) از خانواده (Fabaceae) و زیر خانواده پروانه آسایان است. این گیاه محصول فصل تابستان بوده و نسبت به گرما و خشکی مقاوم است. ماش گیاهی علفی و یک ساله، ایستاده یا نیمه ایستاده و خزنده است. ریشه آن عمیق و تا 100 سانتیمتر در خاک نفوذ می‌کند. ساقه‌های آن منشعب و دارای کرک‌های ریز می‌باشند. غلاف‌های آن دارای 8-15 عدد دانه و وزن صد دانه آن 3-6 گرم است. گل آذین بصورت خوشه و گل‌ها بر روی دمگل بلندی قرار دارند. گونه ریزوبیوم روی ریشه‌های فعال ماش است.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی ماش
|
نام فارسی
|
ماش
|
|
نام انگلیسی
|
Mung bean
|
|
نام علمی
|
Vignaradiata L.
|
|
خانواده
|
Fabaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و دانه ماش
کاشت
ماش گیاهی گرمسیری است که در دمای بالاتر از 16 درجه سانتیگراد رشد می‌کند و در دمای 1- از بین می‌رود. مجموع درجه حرارت لازم برای رشد و نمو ماش 2000 درجه روز است. دمای لازم برای جوانه‌زنی بذر ماش 8 درجه سانتیگراد و دمای مناسب رشد و نمو آن 30 درجه سانتیگراد می‌باشد.
گیاه ماش بهترین بازده را در خاک‌های سبک و غنی از مواد آلی و یا خاک‌های لومی با زهکش مناسب دارد. این محصول به خاک‌های مرطوب حساس و به خشکی نسبتا مقاوم است. اسیدیته مناسب خاک برای این گیاه 6.5-7.5 می‌باشد و به دلیل حساسیت به شوری خاک، لازم است که شوری آب آبیاری بیشتر از 2 دسی زیمنس بر متر نباشد.
مناسب‌ترین شیوه کاشت ماش، کاشت یک ردیف بذر روی پشتههای 50 سانتیمتری بطوری که فواصل بوتهها روی ردیف کاشت 5-7 سانتیمتر باشد، مقدار 25 کیلوگرم بذر در هکتار مورد نیاز است.
مناسب‌ترین تاریخ کشت ماش در مناطق جنوبی کشور در اواسط تا اواخر تیر ماه می‌باشد. در این تاریخ کاشت، گلدهی در شهریور ماه اتفاق می‌افتد، بنابراین به دلیل کمتر شدن دما در شهریور ماه ریزش گل‌ها کاهش یافته و عملکرد دانه افزایش می‌یابد.
شکل 2- جوانه ماش
داشت
ماش به تنش رطوبتی حساس است و عملکرد بذر آن در اثر تنش کاهش می‌یابد. با کمبود رطوبت، تثبیت نیتروژن نیز کاهش می‌یابد. دوره بحرانی تامین آب، مراحل گلدهی و رشد غلاف‌ها بوده و دو آبیاری در این دوره توصیه می‌شود. در مراحل رویشی نیز حدود سه آبیاری لازم است.
توصیه‌های عمومی کودهای شیمیایی برای ماش شامل مصرف 50 کیلوگرم در هکتار کود اوره بصورت سرک در مرحله استارتر و در مرحله شروع گلدهی، مصرف 100 کیلوگرم در هکتار کود سوپر فسفات تریپل بصورت پایه و مصرف 200 کیلوگرم در هکتار کود سولفات پتاسیم، بصورت پایه است.
برای حاصخیزی زمین‌های کشاورزی، توصیه می‌شود که مقدار 30 کیلوگرم بذر ماش در مزرعه کاشته شده و سپس در زمان گلدهی کامل گیاه، به عنوان کود سبز توسط دیسک به خاک برگردانده شود. تحقیقات نشان داده است که در مزارع مختلف 30 تا 150 کیلوگرم در هکتار نیتروژن توسط باکتری‌های همزیست با ریشه گیاه به خاک اضافه شده و همچنین 7.16 تن در هکتار بیوماس گیاهی به خاک برگردانده می‌شود.
شکل 3- مزرعه ماش
برداشت
شش هفته پس از کاشت ماش، می‌توان اقدام به چرای آن توسط دام کرد. عملیات چرا میتواند در طول فصل رشد دو بار تکرار شود. همچنین در شروع گلدهی می‌توان این گیاه را بریده و خشک کرده و به عنوان علوفه با کیفیت مناسب نگهداری کرد. ماش در شرایط مناسب مزرعه میتواند در حدود 1.8 تن در هکتار علوفه خشک تولید کند.
برداشت دانه با درصد شکستگی کمتر یکی از اهداف مهم است. بنابراین، برداشت ماش در مزارع کوچک غالبا توسط کارگران و با دست انجام می‌شود و برای برداشت محصول در مزارع وسیع استفاده از کمباین در صورت تنظیم دقیق آن و پذیرش 10 تا 15 درصد شکستگی دانه‌ها، امکان پذیر است. چون ماش گیاهی رشد نامحدود است، در هنگام برداشت اندام‌های آن کاملا خشک نشده و این امر عملیات برداشت را با مشکل مواجه خواهد کرد، بنابراین برای خشک کردن اندام‌های سبز گیاه از مواد شیمیایی نظیر پاراکوات به میزان 2 لیتر در هکتار استفاده می‌شود.
شکل 4- برداشت دستی ماش