مشخصات گیاه‌شناسی خریت
بوته‌ای خریت با نام علمی (Salsola rigida)، از خانواده (Chenopodiaceae) از گونه‌های خوشخوراک و مغذی این جنس به صورت بوته‌های چند ساله در مراتع مناطق خشک و نیمه خشک وجود دارند. خریت گیاهی است پایا و پرساقه که اغلب به شکل بوته‌هایی به ارتفاع 15 تا 50 سانتیمتر که در پایه به شدت چوبی شده، دیده می‌شود. این گیاه دارای ساقه چوبی، متعدد، پر پشت و انبوهی است که در قاعده انشعاباتی دارای شاخه‌های سخت، چوبی و پوشیده از کرک‌های کوتاه یا کرک‌های طویل و مارپیچی یا راست است. شاخه‌های جوان آن نیز ابتدا از کرک‌های انبوه پوشیده می‌شوند، سپس تقریباً بی کرک می‌شوند. برگ‌هایش نیز متناوب، خطی و نیمه استوانه‌ای است که در انتها کند و مدور و در قاعده وسیع و پوشیده از کرک‌های انبوه است. گل این گیاه به رنگ سبز مایل به زرد، منفرد یا مجتمع، به صورت گل آذینی منشعب و به شکل پانیکول به گلپوش دارای تقسیمات تخم مرغی با حاشیه غشائی و کاغذین است که ابتدا کرکدار و سپس بدون کرک است، نیز دارای باله‌های قلوه‌ای شکل بنفش یا زرد رنگ پریده (همراه با گلپوش) به طول 7 تا 10میلیمتر است. بساک‌های این گیاه فاقد زائده یا دارای زائده غیرمشخص، کلاله کوتاه، ضخیم و تخت هستند که در داخل کرک دارند و تقریباً برابر با 1.2 خامه است. میوه آن هم قهوه‌ای است و موسم گلدهی‌اش خرداد، تیر و مرداد است.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی خریت
|
نام فارسی
|
خریت، علف شور
|
|
نام انگلیسی
|
Salsola Orientalis
|
|
نام علمی
|
Salsola rigida
|
|
خانواده
|
Chenopodiaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ و گل گیاه علوفه‌ای خریت
کاشت
دامنه تحمل گیاه به شرایط نامساعد و نامناسب خاک و اقلیـم زیاد است: در مناطقی با بارندگی حدود 200 میلیمتر میتوان آن را کاشت و حرارت‌های 18- و 40+ درجه سـانتیگراد را تحمل می‌کند. رشد رویشی این گیاه از اواسط اسفند با ظهور برگ‌های متقابل رشته‌ای آغاز می‌شود و تا اواسط خرداد طول می‌کشد. گلدهی آن هم از اوایل خرداد آغاز می‌شود و در اواسط مهر بذرها حالت شیری و خمیری دارند. مرحله رسیدگی بذر این گیاه از اوایل تا اواخر آبان است. بذرهای آن به تدریج از اواخر آبان تا اواسط آذر ریزش می‌کنند. قوه نامیه بذرهای این گیاه با گذشت زمان و در شرایط نگهداری طبیعی به شدت کاهش می‌یابد.
این گونه میزان هدایت الکتریکی تا 26 دسیزیمنس بر متر را به خوبی تحمل می‌کند. اما با افزایش این میزان، شرایط برای استقرار، رشد و تولید محدود می‌شود. این گونه مرتعی خاک‌های با عمق متوسط تا عمیق و بافت لومی شنی تا لومی سیلتی را می‌پسندد. البته رویشگاه‌های این گونه مرتعی بیشتر خاک‌های با اسیدیته (pH) خنثی تا کمی قلیایی (7.4- 7.8) دارند.
مناسب‌ترین زمان بذرپاشی برای استفاده بهینه از بارش‌های پاییز و زمستان، اواسط پاییز و بلافاصله پس از بذرگیری است. میزان بذر لازم برای بذرپاشی 3 تا ۴کیلوگرم در هکتار است. به سبب قوه نامیه بالا و سرعت زیاد جوانه‌زنی بذر خریت، بذرپاشی روش مناسبی برای استقرار آن است. مخلوط کردن بذر با خاک زراعی یا ماسه، بذرپاشی دستی را آسان‌تر و یکنواختی را بیشتر می‌کند.
میزان بذر برای کپه‌کاری 5 تا ۸کیلوگرم در هکتار پیشنهاد می‌شود. زمان مناسب برای کپه کاری نیز در مناطق مختلف فرق می‌کند و به نحوه پراکنش بارندگی و درجه حرارت محیط در پاییز و زمستان بستگی دارد. به طورکلی، در مناطقی که زمستان سرد همراه با بارش برف و بهار با بارش باران مناسب دارند، بهتر است کپه کاری در اواخر اسفند تا اواسط بهار و پس از مساعد شدن درجه حرارت صورت گیرد.
داشت
خریت به عنوان یک بوته مقاوم به شرایط نامساعد مناطق خشک و بیابانی، نظر کمی و کیفی می‌تواند علوفه مناسبی تولید کند. از بسته به شرایط اقلیمی و ساختار خاک بستر، به 6 تا 10بار آبیاری طی فصل رشد نیاز است. این گونه در برابر مقدار زیاد املاح سدیم (Na) و کلر (Cl) مقاومت خوبی از خود نشان می‌دهد. شرایط خشکسالی و کمبود رطوبت خاک را نیز به خوبی تحمل می‌کند و برای کنترل فرسایش خاک، اعم از آبی و بادی، قابل استفاده است. پس از استقرار نیز با افزودن برخی عناصر به خاک پیرامون تاج پوشش خود، موجب اصلاح فیزیکی و افزایش عناصر غذایی خاک می‌شود. در نتیجه زمینه را برای استقرار برخی گونه‌های مرتعی با کیفیت‌تر و خوشخوراک‌تر فراهم می‌کند.
با افزایش میزان پتاسیم خاک، مقدار آن در گیاه نیز افزایش می‌یابد که نتیجه‌اش افزایش ساخت پروتئین در گیاه است. با افزایش پروتئین، علاوه بر ارزش غذایی، مقاومت گیاه در برابر زیادی برخی عناصر مانند نمک (NaCl) نیز بیشتر می‌شود.
شکل 2- مراتع خریت
برداشت
وجود شرایط مناسب محیطی باعث رشد چشمگیر بوته‌ها می‌شود، به طوریکه میزان تولید بوته‌ها از حداکثر 37۵گرم در هر بوته در شرایط کاشت بدون آبیاری به حدود 1714گرم در هر بوته می‌رسد. اگر به طور میانگین 12,000بوته در هر هکتار کاشته شود میتوان حدود 20 تن علوفه خشک در هکتار برداشت کرد.
ارزش بالای علوفه، عملکرد بالای تولید علوفه تحت شرایط شور، مقاومت زیاد به شرایط نامساعد اقلیمی از جمله شوری و خشکی، کارایی زیاد مصرف آب، تثبیت ماسه‌های روان، و سهولت تکثیر و انتقال و استقرار از جمله فواید کاشت گیاه علوفه‌ای خریت است.