مشخصات گیاه‌شناسی کوشیا
كوشيا (جارو) با نام علمی (Kochia scoparia (L.) Schrad) از خانواده اسفناجيان يك گياه دو لپه علفي يك ساله است كه به دليل داشتن سيستم ريشه‌اي گسترده و عميق با نواحي خشك به خوبي سازگاري دارد. اين گياه مي‌تواند تا عمق پـنج متري خاك نفوذ كند و ريشه‌هاي جانبي آن تا فاصله هفت متري نيز گسترش يابد. كوشيا مي‌تواند در خاك‌هاي بسيار شور رشد كند و تنها گياهي باشد كه در اين مكان‌ها ديده مي‌شود. در واقع كوشيا يك گونه پيشرو در نواحي خشك و نيمه خشك است. اين گياه مي‌تواند گياه مناسبي براي كشت سال اول اراضي بسيار شور باشد كه كشاورز بـه تازگي قصد كشت در آن را دارد. كوشيا در ايران داراي توده‌هاي بيرجند، بروجرد، سبزوار، اصفهان و اروميه است. همچنين در يك تـوده نيـز داراي تنـوع زيـادي از لحاظ ميزان پربرگي است.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی کوشیا
|
نام فارسی
|
کوشیا
|
|
نام انگلیسی
|
Kochia
|
|
نام علمی
|
Kochia scoparia (L.) Schrad
|
|
خانواده
|
اسفناجيان
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ و بذر گیاه کوشیا
کاشت
كشت بهاره (فروردين) كوشيا براي توليد علوفه و كشت تابستانه (تير) براي توليد دانه مناسب است. به منظور توليد علوفه ميزان چهار كيلوگرم در هكتار بذر كوشيا براي كشت كافي است. وزن هزار دانه كوشيا 0.77 گرم است. از آنجايي كه بذر كوشيا قوه ناميه خود را سريع از دست مي‌دهد نياز است كه بذر هر ساله تهيه شود. بهترين تراكم براي توليد بذر، 20 بوته در مترمربع و براي توليد علوفه، 30 بوته در متر مربع و بهترين فاصله رديف نيز 50 سانتيمتر است. بذر كوشيا با رسيدن دماي هوا به 5 تا 10 درجه سانتيگراد در طـول يك روز جوانه مي‌زند.
شکل 2- آشنایی با رنگ‌های متفاوت گیاه کوشیا
داشت
كارايي مصرف آب در كوشيا سه برابر يونجه است. كوشيا براي توليد حداكثر زيست توده و بذر در منطقه بيرجند و مشهد به 830 ميليمتر تا پايـان دوره رشد و در استان گلستان 300 ميليمتر آب تا مرحله برداشت علوفه در كشت بهـاره نيـاز دارد. در كـشت تابستانه 228 ميليمتر آب تا زمان برداشت علوفه نياز داشته است. دور آبياري از 7 به 14روز موجب كاهش 25درصد در توليـد ماده خشك در بيرجند شد در حالي كه در مشهد اختلاف معني داري مشاهده نگرديد. تامين 80 درصد نياز آبي اين گياه در مناطق خشك تاثير معني داري بر كاهش توليد ماده خشك ندارد.
كوشيا به طور متوسط به 50 كيلوگرم در هكتار نيتروژن خـالص (110كيلـوگرم اوره) و 20كيلوگرم در هكتار P2O5(معادل 43 كيلوگرم در هكتار سوپر فسفات تريپل) نياز دارد. از آنجايي كه اين گياه از خانواده گياهان لگومينه نيست مصرف كود نيتروژن موجب بهبود ميزان پروتئين علوفه توليدي مي‌شود. مصرف نيتروژن بيشتر از نياز كوشيا نيز موجب تجمع نيترات و اكسالات و در نهايت مسموميت دام مي‌شود. ميزان پروتئين كوشيا به طور متوسط 20 درصد است. تغيير رنگ برگ‌ها مهمترين مشخصه كمبود نيتروژن در اين گياه است. كاربرد كود زماني كه كشت اين گياه به طور متوالي در طي چند سال در يك زمين انجام مي‌شود ضروري است زيرا 8 تن در هكتار ماده خشك اين گياه بـا 12.5 درصد پروتئين موجب جذب 160 كيلـوگرم نيتـروژن در هكتار مي‌شـود. افـزايش كـود نيتروژن موجب افزايش ميزان اكسالات در گياه مي‌شود بنابراين استفاده از كـود نيتـروژن در اين گياه بايد دقت بيشتري انجام شود.
شکل 3- مزرعه کوشیا
برداشت
كوشيا را مي‌توان تا 50 درصد در جيره غذايي دام وارد نمود. وارد كردن اين گيـاه بـه جيره غذايي دام بين 20 تا 40درصد بسيار مناسب است و تاثير منفي در توليد دام ندارد. در كوشيا درصد پروتئين خام ساقه بسيار كمتر از برگ‌ها است و ساقه 2 تا 3درصد فيبر خام بيشتري نسبت به برگ‌ها دارد.
مهمترين عوامل ايجاد كننده سميت در كوشيا ميزان نيترات، اكسالات و آلكالوئيدها شناخته شده است، مديريت كوددهي نقش مهمي در ميزان اين مواد در گياه دارد. بهترين مرحله برداشت كوشيا انتهاي غنچه‌دهي و ابتداي گلدهي است.